Döviz ve Dövize Endeksli Sözleşme Yasağı

13.09.2018 tarihli 30534 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yayımı tarihinde yürürlüğe giren Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair 12.09.2018 tarihli ve 85 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile 07.08.1989 tarihli ve 32 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Karar’da (32 sayılı Karar) Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında yapacakları sözleşmelere yönelik bazı düzenlemeler yapılmıştır.

Kararın tam metni: http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/09/20180904.htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/09/20180904.htm

Bu yazıda Türkiye’de yerleşik kişilerin kimler olduğu, yasağın kapsamı ve olası sonuçları kısaca ele alınacaktır.

Türkiye'de Yerleşik Kişi

Yurt dışında işçi, serbest meslek ve müstakil iş sahipleri dahil Türkiye’de ikametgah sahibi gerçek ve tüzel kişiler ile yerleşmek niyetiyle bir takvim yılı içinde Türkiye’de devamlı olarak 6 aydan fazla oturanlardır. (Dışarıda yerleşik kişilerden Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre bir sermaye tahsisi suretiyle Türkiye’de şube açmış olan veya bir şirkete katılmış veya şirket kurmuş gerçek ve tüzel kişiler yalnızca bu faaliyetleri dolayısıyla Türkiye’de yerleşik sayılırlar.)

Yasağın Kapsamı

Karar ile Türkiye’de yerleşik kişilerin, menkul ve gayrimenkul alım satımı, taşıt ve finansal kiralama, menkul ve gayrimenkul kiralama, leasing, iş sözleşmeleri ve hizmet sözleşmeleri ile eser sözleşmelerinin bedellerinin ve sözleşme kaynaklı ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden ve dövize endeksli kararlaştırılamayacağı düzenlenmiştir.

Bakanlıkça belirlenecek haller dışında, yukarıda yer verilen, daha önce imzalanmış ve halen yürürlükte olan sözleşmelerde döviz cinsinden kararlaştırılmış olan bedellerin de Karar’ın yürürlüğe girdiği 13.09.2018 tarihinden itibaren 30 gün içinde, sözleşmelerin Türk parası cinsinden taraflarca uyarlanacağı belirtilmiştir.

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 17 Eylül tarihli duyurusunda ise Geçici Madde 8 uyarınca bu kararın (85 sayılı CB kararı) yayımından önce bedelleri döviz cinsinden belirlenmiş ancak yeniden Türk Lirası olarak belirlenecek mevcut akdedilmiş sözleşmelerin kapsamı oluşturulurken, yine sözleşmenin akdedilme tarihinde her iki tarafın da Türkiye’de yerleşik kişi olması hususunun göz önüne alınması gerekiği yer almıştır.

Mevcut Durum

Serbest kambiyo rejiminin hakim olduğu serbest piyasa ekonomilerinde belirli başlı koşullar ve kıstaslar getirmek yerine sözleşmelerde döviz bedeli belirlenmesinin idari düzenlemeyle yasaklanması sözleşme hürriyetini ihlal ettiği açıktır. Diğer yandan karar, oldukça geniş yoruma sahip bir düzenleme içermekte olup, tarafımca, uygulanma esas ve usulleri ile Bakanlığın yetkisinde olan istisnaların bir an önce belirlenmesi gerekmektedir. Bunun yanında 30 günlük bir süreyle sınırlı olarak geçmişe yönelik sözleşmelerin yeniden uyarlanması noktasında, son bir yıl içindeki kurun dalgalanması düşünüldüğünde, bu sözleşmelerin hangi kur üzerinden revize edileceği tartışma konusu yaratacaktır.