Dilatasyon Nedir?

Dilatasyon nedir?

Dilatasyon, kelime anlamı olarak "genişleme" manasına gelir. İngilizcesi "dilation" olan kelime TDK'da dilasyon olarak da geçer. Çoğunlukla inşaat işlerinde karşımıza çıkan dilatasyonun tıptaki karşılığı ise içi boş organların genişlemesidir. Yani konu yine genişlemeye gelmekte.

Peki inşaat işlerinde dilatasyon nedir? Dilatasyon; aynı tip imalatlar arasında veya farklı tip imalatlar arasında bilinçli olarak bırakılan boşluklara denir. Tabi bilinçli olarak bırakılan bu boşlukların belirli sebepleri vardır. En temel sebep ise sıcaklık farklarından ötürü malzemelerin hareket etmesi, genişlemesidir. Bir diğer temel sebep ise yapıların depremlerde hareket ederek birbirleriyle çarpışmasını önlemektir. Bunun dışında sanayi tipi yapılarda titreşimli ağır makinelerin bulunduğu döşemelerin diğer döşemelerin ayrılması, köprü gibi yapılardaki içsel gerilmelerin hareketleri yine dilatasyonlarla mümkün hale getirilir.

Depreme Karşı Dilatasyon Mesafesi Kaç Cm Olmalıdır?

Bitişik nizam yapılarda bırakılması gereken dilatasyon derzi mesafesi yönetmeliklerle belirlenmiştir. Deprem yönetmeliğine göre bırakılması gereken dilatasyon derzi mesafesi yapının yüksekliğiyle ilgilidir. TBDY 2018 4.9.3.2 maddesine göre ilk 6 metre için 3 cm, sonraki her 3 metre yükseklik içinse 1 cm dilatasyon mesafesi bırakılır.

Yani diyelim ki yapınız 7 katlı ise yapı yüksekliğiniz yaklaşık 21 metre olur.

• İlk 6 metre için 3 cm,
• Kalan 15 metre için 5 cm,

Toplam 8 cm dilatasyon mesafeniz olur.

Ortalama olarak konuşacak olursak, kaç katlı yapınız varsa; +1 cm dilatasyon mesafesi bırakmanız gerekir. Örneğin 4 katlı yapınız varsa 5 cm, 10 katlı yapınız varsa 11 cm dilatasyon mesafesi bırakmanız gerekir.

Tabi ki dilatasyon mesafesi bitişik nizam binalarda her iki binanın da bırakması gereken mesafedir. Yani birbirine bitişik 4 katlı iki binadan bahsediyorsak, her iki binanın da beşer cm dilatasyon mesafesi bırakması ve aradaki toplam mesafenin 10 cm olması gerekir.

Peki Yönetmelikteki Bu Madde Yeterli mi?

Bildiğiniz gibi özellikle eski yapılar, bırakması gereken dilatasyonu bırakmamış oluyorlar. Dolayısıyla, eskiden yapılaşmış bir binanın bitişik nizamında yapılaşmanız gerekiyorsa, yan binanızın dilatasyon bırakmadığını göz önünde bulundurmalısınız.

Bu durumu iki açıdan değerlendirmelisiniz. Birincisi; binalardan biri dilatasyon bırakmadığı için deprem anında iki binanın çarpışma olasılığı olup olmadığına karar vermelisiniz.

İkincisi ise, sızdırmaz ve sağlam bir kalıp kurulumu için yeterli pay olup olmadığı konusuna dikkat etmelisiniz. Çoğu 4-5 katlı yapının dilatasyon mesafesi projelerde 5 cm olarak tasarlanıyor ve düzgün kalıp kurulamadığı için de kalıbın açması endişesiyle vibratör de kullanılamıyor. Aşağıya örnek bir fotoğraf koydum.

Zaten 5 cm'lik mesafede anca kek kalıbı kurarsınız. Dolayısıyla yönetmeliklerde bu mesafeye en az 15-20 cm'lik bir alt sınır getirilmesi gerektiğini düşünüyorum.

Sanırım yeri gelmişken bir sonraki yayında segregasyon konusuna değinsem iyi olacak.