Ekonomik Sorunlara Çözüm Ararken: Mantık ve Dört İşlemle Kısır Döngüye Giriş ve Çıkış
Doç.Dr.Memduh ASLAN, Öğretim Üyesi
Bütçe Dengesi: Kamu harcamaları {Giderler(cari+yatırım+transfer+borç faizleri)} = Gelirler [{Öz gelirler (Vergi+Varlık Satışı+Teşebbüs)} +{Geçici Gelirler (Borçlanma)}]
Net Borç ihtiyacı = Kamu Harcaması - Öz gelirler
Vergi = Ekonomik aktivite (Durum) x Vergi ölçütü (maktu/nispi)
- Ekonomik aktivite çarpanı azaldığında vergi geliri düşer. Vergi geliri düşerse borçlanma ihtiyacı artar.
- Artan kamu harcamaları için vergi gelirlerinin artırılması gerekir.
- Mevcut vergiler harcamaları karşılamıyorsa vergi ölçüsü yükseltilmelidir.
- Vergi ölçüsü fazla yükselirse ikame etkisi devreye girer vergi gelirleri yine düşer.
- Vergi gelirlerini artırmak için sabit değerler (servet/malvarlığı) üzerinden yeni vergi konulur.
- Servet üzerine yeni vergi koymak mülkiyet hakkını ihlal eder, servet olağanüstü dönemlerde daha hızlı kaçar.
- Servet kendini güvende hissetmediği ekonomide sıcak fırsatlar kovalar, olağanüstü dönemlerde güvenli limanlara kaçar.
- Piyasada durgunlaşan ekonomik aktivitenin artırılması için kamu harcamalarının artırılması gerekir.
- Vergi gelirlerinin düşerken, kamu harcamalarını artırmak için borçlanmak kaçınılmazdır.
- Uygun koşullarda uzun vadeli dış borç bulmak ekonomiye daha fazla fayda sağlar, dış borç bulunamıyorsa iç borçlanmaya gitmek gerekir.
- Olağanüstü dönemlerde parası olanlardan gönüllü iç borç almak için daha fazla faize razı olmak gerekir.
- Yüksek faiz maliyete ve fiyatlara yansır, hayat pahalılığı olur.
- Para basıp ekonominin gelecekte üreteceği katma değerden borçlanılması, piyasadaki para miktarını artırır.
- Piyasada para miktarının artması elinde para olanların önce tüketim mallarına sonra yatırım mallarına talebi artırır, paranın değeri düşer sabit gelirlilerin satın alma gücü azalır, ihtiyaçlarını karşılayamaz.
- Enflasyonu düşürmek için sıkı para politikasına girmek gerekir, kamu harcamaları kısılmalıdır, piyasadaki para miktarı azalması elinde para olanların borç ödeme yerine bu para ile paraya sıkışmış kişilerin malları satın alınır.
- Paranın az olması vadeleri yükseltir, vadelerin yükselmesi aracı sayısını artırır, aracı sayısının artması fiyatları yükseltir.
- Vadeler uzadıkça tahsilat riski yükselir, zincirden birisi ödemesini yapmadığında zincirleme etki gösterir.
- Alacaklılar alacağını tahsil edemez ise borçlarını da ödeyemezler.
- Üretici alacağını alamaz yeteri kadar üretim yapamazsa sermaye biriktiremez.
- Sermaye birikimi olmazsa yatırım yapılamaz.
- Yatırım yapılmazsa üretim artmaz.
- Üretim artmazsa ekonomik aktivite artmaz.
- Ekonomik aktivite artmazsa vergi gelirleri artmaz.
- Kısır döngü başlar ve başlama sebebinden uzaklaşır. Kısır döngüyü kısır döngüye müdahale ederek çözme olanağı yoktur. Temel amaçlara odaklanmak gerekir.
Yeni Koronavirüsü hastalığından (Covid-19) öncesinde de zaten bu kısır döngüdeydik. Kısır döngünün neresine dönüp Covid_19'un olumsuz etkilerinden kurtulacağız?
Yöntemlere değil çözülmesi gereken sorunlara odaklanmak gerek.
1- Ekonomik aktiviteyi ayakta tutmak.
2- Vatandaşın temel ihtiyaçlarını karşılamak.