Fayl sistemləri

Fayl sistemləri sabit disk və ya SSD kimi yaddaş cihazında faylları saxlamaq, təşkil etmək və idarə etmək üçün əməliyyat sistemləri tərəfindən istifadə olunan üsullardır. Onlar məlumatların fayl və qovluqlarda təşkili üçün struktur təmin edir və verilənlərin necə saxlanıldığını, əldə olunduğunu və dəyişdirilməsini idarə edir.

Fayl sistemləri ilə bağlı bəzi əsas məqamlar bunlardır:

1. Fayl Strukturu: Fayl sistemləri məlumatları kataloq və ya qovluqlarda qruplaşdırılan fayllara təşkil edir. Hər bir faylın adı var və məlumatlardan ibarətdir, kataloqlar isə faylları və digər qovluqları saxlayır.

2. Girişə Nəzarət: Fayl sistemlərinə tez-tez kimin fayl və kataloqlara daxil ola biləcəyini, onları dəyişdirə və ya silə biləcəyini tənzimləmək üçün girişə nəzarət mexanizmləri daxildir. Bu, istifadəçilərə və ya qruplara təyin edilmiş icazələri əhatə edir.

3. Fayl Sistemlərinin Növləri: Hər birinin öz xüsusiyyətləri və məhdudiyyətləri olan müxtəlif fayl sistemləri mövcuddur. Ümumi fayl sistemlərinə NTFS (Windows-da istifadə olunur), ext4 (adətən Linux-da istifadə olunur), HFS+ (macOS-da istifadə olunur), FAT32 (müxtəlif əməliyyat sistemlərində uyğundur) və s.

4. Paylaşım və İcazələr: Fayl sistemləri şəbəkə mühitində istifadəçilər arasında fayl və kataloqların paylaşılmasına imkan verir. Giriş icazələri başqalarının faylları oxuya, yaza, icra edə və ya silə bilməyəcəyinə nəzarət etmək üçün təyin edilə bilər.

5. Şəbəkə Fayl Sistemləri: Bu sistemlər faylları şəbəkə üzərindən əldə etməyə və paylaşmağa imkan verir. Nümunələrə Unix əsaslı sistemlərdə istifadə edilən NFS (Şəbəkə Fayl Sistemi) və Windows mühitlərində istifadə edilən SMB/CIFS (Server Mesaj Bloku/Ümumi İnternet Fayl Sistemi) daxildir.

6. Fayl Sistemi Formatları: Fərqli fayl sistemləri məlumatların diskdə və ya bölmədə saxlanması üçün müxtəlif formatlara malikdir. Sürücünün formatlanması onun uyğunluq və performansa təsir edə bilən xüsusi fayl sistemi tərəfindən istifadə edilməsi üçün hazırlanmasını nəzərdə tutur.

7. Fayl Sisteminin Bütövlüyü: Fayl sistemlərində səhvlərin yoxlanılması, jurnalın aparılması və sistem nasazlıqları və ya məlumatların pozulması halında bərpa üsulları daxil olmaqla, saxlanılan məlumatların bütövlüyünü qorumaq mexanizmləri var.

8. Bulud əsaslı Fayl Sistemləri: Bulud hesablamasının yaranması ilə müxtəlif bulud saxlama platformaları uzaqdan saxlanılan fayllara və verilənlərə daxil olmaq üçün öz fayl sistemlərini və ya interfeyslərini təklif edir.

Fayl sistemlərində paylaşma çox vaxt müxtəlif istifadəçilər və ya qruplar üçün giriş səviyyələrinə nəzarət etmək üçün icazələrin təyin edilməsini əhatə edir. Buraya oxumaq, yazmaq, icra etmək və silmək icazələri daxil ola bilər. Şəbəkə fayl sistemləri bir çox istifadəçi və ya sistem arasında əməkdaşlığı və verilənlərə çıxışı asanlaşdıraraq, faylları və resursları şəbəkə üzrə paylaşmağa imkan verir.

Ümumiyyətlə, fayl sistemləri məlumatların təşkili və idarə olunmasında mühüm rol oynayır, eyni zamanda istifadəçilər arasında və şəbəkələr arasında təhlükəsiz paylaşma və əməkdaşlığı asanlaşdırır.

Fayl sistemləri məlumatların saxlanması, idarə edilməsi və əldə edilməsi üçün strukturlaşdırılmış və mütəşəkkil bir üsul təklif edərək hesablamada bir neçə əsas məqsədə xidmət edir. Fayl sistemlərinin bəzi əsas istifadəsi və funksiyaları bunlardır:

1. Məlumatların təşkili: Fayl sistemləri faylların və kataloqların saxlanması üçün strukturlaşdırılmış tərtibatı təmin edir. Onlar istifadəçilərə məlumatları qovluq və faylların iyerarxiyasına uyğunlaşdırmağa imkan verir, bu da xüsusi məlumatların naviqasiyasını və tapılmasını asanlaşdırır.

2. Məlumat Saxlama: Fayl sistemləri verilənlərin sabit disklər, bərk-dövlət diskləri, USB diskləri və şəbəkə yaddaşı kimi saxlama cihazlarında necə saxlandığını idarə edir. Onlar fayllar üçün yer ayırır, məlumatların harada saxlandığını izləyir və yaddaş mediasında boş yeri idarə edir.

3. Data Access: Fayl sistemləri istifadəçilərə və proqramlara saxlanılan məlumatlara səmərəli şəkildə daxil olmaq imkanı verir. Onlar icazələr və təhlükəsizlik parametrləri əsasında düzgün giriş nəzarətini təmin etməklə yanaşı, faylları oxumaq, yazmaq, dəyişdirmək və silmək üsullarını təmin edir.

4. Fayl Metaməlumatları: Fayl sistemləri fayl adları, yaradılma tarixləri, dəyişdirilmə tarixləri, fayl ölçüləri, icazələr və fayl növləri kimi atributlar daxil olmaqla, fayllarla əlaqəli metadata saxlayır. Bu metadata faylları effektiv idarə etməyə və təşkil etməyə kömək edir.

5. Fayl Təhlükəsizliyi: Fayl sistemləri məlumatların bütövlüyünü qorumaq və fayl və kataloqlara girişi idarə etmək üçün təhlükəsizlik tədbirləri həyata keçirir. Onlar istifadəçi rollarına və ya qruplarına əsasən faylları oxumaq, yazmaq, icra etmək və ya silmək kimi istifadəçilərin hərəkətlərini məhdudlaşdırmaq və ya icazə vermək icazələrini idarə edir.

6. Səhvlərin İdarə Edilməsi və Bərpası: Bir çox fayl sistemləri məlumatların pozulması, sistem qəzaları və ya məlumat əməliyyatları zamanı gözlənilməz fasilələr halında səhvlərin aşkarlanması, korreksiyası və bərpası üçün mexanizmləri özündə birləşdirir.

7. Fərqli Platformalar üçün Dəstək: Fayl sistemləri çox vaxt xüsusi əməliyyat sistemlərinə xidmət edir və ya müxtəlif platformalarda uyğun olmaq üçün nəzərdə tutulub. Onlar müxtəlif əməliyyat sistemləri və ya cihazlar arasında qarşılıqlı fəaliyyət və məlumat mübadiləsini asanlaşdırır.

8. Faylların Sıxılması və Şifrələnməsi: Bəzi fayl sistemləri məxfilik və məxfiliyi təmin edərək, məxfi məlumatların təhlükəsizliyini təmin etmək üçün saxlama yerini və şifrələməni azaltmaq üçün faylın sıxılması funksiyalarını təklif edir.

9. Yedəkləmə və Bərpa etmə: Fayl sistemləri ehtiyat nüsxəni çıxarma və bərpa əməliyyatlarını dəstəkləyir, bu da istifadəçilərə təsadüfi silinmə, avadanlıq nasazlığı və ya məlumatların itirilməsi hallarında bərpa üçün məlumatların surətlərini yaratmağa imkan verir.

Ümumiyyətlə, fayl sistemləri müxtəlif saxlama cihazlarında saxlanılan məlumatların səmərəli və təhlükəsiz şəkildə idarə edilməsi və onlarla qarşılıqlı əlaqədə olması üçün lazım olan struktur və alətləri təmin edən əməliyyat sistemlərinin əsas komponentləridir.

Fayl sistemi daxilində fayl paylaşımı digər istifadəçilərə və ya sistemlərə fayllara, kataloqlara və ya resurslara girişin verilməsini, əməkdaşlıq və məlumat mübadiləsini təmin etməyi nəzərdə tutur. Fayl sistemlərinin paylaşmanı asanlaşdıran bir neçə yolu var:

İcazələr və Girişə Nəzarət: Fayl sistemləri fayl və qovluqlara girişi idarə edən icazələrə malikdir. Bu icazələr kimin faylları oxuya, yaza, icra edə və ya silə biləcəyini müəyyənləşdirir. İstifadəçilərə və ya qruplara təhlükəsizliyi təmin edən və icazəsiz girişi məhdudlaşdıran xüsusi icazə səviyyələri təyin edilir.

Şəbəkə Fayl Sistemləri (NFS/SMB/CIFS): Unix əsaslı sistemlərdə NFS (Şəbəkə Fayl Sistemi) və Windows mühitlərində SMB/CIFS (Server Mesaj Bloku/Ümumi İnternet Fayl Sistemi) kimi fayl sistemləri faylları və resursları şəbəkə üzərindən paylaşmağa imkan verir. . Fərqli maşınlardakı istifadəçilər paylaşılan fayllara və qovluqlara yerli kimi daxil ola bilərlər.

Fayl Paylaşma Protokolları: Müxtəlif protokollar şəbəkələr üzərindən fayl mübadiləsini asanlaşdırır. Məsələn, NFS Unix əsaslı sistemlər üçün Uzaqdan Prosedur Zənglərindən (RPC) istifadə edir, SMB/CIFS isə Windows əsaslı sistemlər üçün Server Mesaj Bloku kimi protokollardan istifadə edir. Bu protokollar verilənlərin maşınlar arasında necə əldə olunduğunu və paylaşıldığını standartlaşdırır.

Fayl Paylaşma İcazələri: Şəbəkə mühitlərində fayl sistemləri xüsusi olaraq paylaşılan resurslar üçün icazələr təyin etmək üçün mexanizmlər təklif edir. Administratorlar müxtəlif istifadəçilər və ya qruplar üçün paylaşılan fayllara və ya qovluqlara girişə icazə vermək və ya məhdudlaşdırmaq üçün icazələri konfiqurasiya edə bilərlər.

Bulud əsaslı Fayl Paylaşımı: Bulud saxlama xidmətləri tez-tez istifadəçilərə fayl və qovluqları başqaları ilə paylaşmağa imkan verən öz fayl sistemlərini və ya interfeyslərini təmin edir. Google Drive, Dropbox, OneDrive və s. kimi platformalar bağlantılar və ya paylaşılan qovluqlar vasitəsilə faylları paylaşmaq və sənədlər üzərində əməkdaşlıq etmək üçün funksiyalar təklif edir.

Girişə Nəzarət Siyahıları (ACLs): Bəzi fayl sistemləri fayl və ya kataloq səviyyəsində müxtəlif istifadəçilər və ya qruplar üçün xüsusi giriş hüquqlarına icazə verməklə icazələr üzərində daha ətraflı nəzarət təklif edən ACL-ləri dəstəkləyir.

İstifadəçi Autentifikasiyası: Fayl sistemləri şəbəkə üzərindən istifadəçi etimadnaməsini və icazələrini idarə etmək üçün tez-tez LDAP (Yüngül Kataloq Giriş Protokolu) və ya Active Directory kimi istifadəçi identifikasiyası sistemləri ilə inteqrasiya edir.

Secure File Transfer Protocols: Təhlükəsiz paylaşım üçün FTPS (FTP Secure), SFTP (SSH File Transfer Protocol) və ya HTTPS kimi protokollardan istifadə edilə bilər. Bu protokollar şəbəkələr üzərindən fayl ötürülməsi zamanı məlumatların şifrələnməsini təmin edərək təhlükəsizliyi artırır.

Fayl Sistemi Snapshots və Replikasiya: Bəzi qabaqcıl fayl sistemləri istifadəçilərə paylaşma və ya ehtiyat nüsxələmə məqsədləri üçün anında nüsxələr və ya dublikat fayl sistemləri yaratmağa imkan verən anlıq görüntülər və replikasiya kimi xüsusiyyətlər təklif edir.

Fayl sistemləri təhlükəsiz və səmərəli fayl paylaşımının təmin edilməsində mühüm rol oynayır, istifadəçilərə və sistemlərə əməkdaşlıq etməyə, paylaşılan resurslara daxil olmağa və şəbəkələr və ya bulud mühitlərində icazələri idarə etməyə imkan verir.