HASSAS DÖKÜM/ INVESTMENT / LOST VAX / LOST FOAM CASTING
Silah yapımında en çok kullanılan yöntemlerden biri de “Hassas döküm”…
Amerikanca “Investment Cast” denen “Seramik kaplama” dökümün tarihi taa M.Ö.3000’li yıllara kadar uzanıyor… Adamlar balmumu örneklere çamur kaplayıp fırınlayıp boşalan yere o zamanın metal ve alaşımlarını dökmüşler… Daha çok süs eşyaları için…
19. Asrın sonlarına doğru yeniden keşfedilen işlem geçen asrın yarılarına varmadan… Metalurjideki gelişim ve ağır… Hassas yüzeyli parça taleplerinin artmasıyla populer oluyor… “Investment” demeleri “ Kuşatma” anlamında… Vaksın etrafını kuşatan seramik var ya… Yoksa “Yatırım” mealinde değil…
Geçen asrın ortalarından itibaren Amerika’da bazı kuruluşların dövme ve talaşlı imalat yerine… Gelişen metalurjiyle… Molibden… Krom… Gibi metallerin özellikle çelik döküm imkanlarında ostenit dane boyutunu düşürerek dövme prosesine çok yakın yoğunlukta örnekler vermesi üzerine… Hassas dökümü tercih etmeleriyle yaygın bir hafif silah yapım yöntemi haline geliyor… Hatta “Colt” un bir ara yaptığı yivli namlu dahil… Her bir parçası hassas döküm ürünü revolverler dahi mevcut…
Yöntemin safhaları kabaca şöyle…
-Öncelikle ürünün son halinin basıldığı kalıplar yapılıyor… Bunların içine sanayi vaksları enjekte edilecek yahut doldurulacak… Çıkan örneğin çekme payları küçük olsa da çok iyi hesaplanması gerekiyor… Pratikte daha çok bu “Sınama yanılmayla” bayağı uzun sürede gerçekleştiriliyor.
-Çok gözlü… Yolluk ve yolluk araları ile yekpare… Sıra sıra kalıplara vaks doldurulup katılaşması bekleniyor ve çıkartılıyor… Yeterli süre kurutuluyor…
-Vaks örnekler daldırma yöntemiyle bir kaç kat… Yaklaşık 1,5 cm kadar seramik kaplanıp fırınlara alınıyor… İçindeki vaks eritilip akıtılıyor ve içi boş kalıplar kademeli olarak soğutuluyor…
-Sıra sıra kalıplar… İçine dökülecek alaşım veya metal çatlatmasın diye yeniden ısıtılıyor ve döküm yapılıyor…
-Soğutulan malların üzerindeki seramik muhtelif şekilde kırılıp alınıyor… Ara yolluklar… Yolluklar ayrılıyor… Gerekli küçük tesfiye… Parlatma işlemleri ardından isteniyorsa ısıl ve yüzey koruma işlemleri yapılıyor…
Bu şekilde… Yeterli alaşım elemanlarıyla dövme yöntemine eşit malzeme yoğunluğunda çok karmaşık… 200 kiloya kadar… Montaja hazır mallar elde edilebiliyor…
İşlem… Ancak çok sayıda ürün için ekonomi sağlayacak maliyette ve araştırmalar… Belli seride… Gerekli yatırım masraflarının… CNC tezgahlarda dövme yarı mamul işlemesiyle neredeyse kafa kafaya geldiğini gösteriyor…
Geçen asrın son çeyreğine kadar…Metal gövdeli tabancaların hey heyli günlerinde… Özellikle gövde yapımı için hassas döküm neredeyse tek oluyor… Sürgüyü de bu yöntemle yapan var ama… Dövme kütükten talaşlı imalat onda favori…
Derken…
Bir anda plastik gövdeli “Kornişçi” tabancası arz-ı endam ediyor ve bütün markaların son derece ucuz ve kullanışlı bu yolu seçmeleriyle hassas döküm bazı kuruluşların sürgü yapımına iniyor… Daha önce yine hassas dökümle yapılan iç parçalar için de MIM yöntemi kaim oluyor…
Bu arada…
Bilinen vakslı dökümün yatırım maliyetinin yükseklerde dolaşması… Bazı icatcı takımını daha ucuz yöntemler araştırmaya sevkettiğinde… Geçen asrın ortalarından itibaren…
LinkedIn tarafından öneriliyor
Kanadalı heykeltraş “Armand Vaillandcourt”… “Lost Foam Casting / Köpük dökümü” icat ediyor…
Bu yöntemde de kalıp işi var ama vaks yerine bunlara bildiğimiz “Strapor”… Polisitiren köpük enjekte ediliyor… Aslında kalıp da şart değil… İstenirse köpük levhalar kesilip yapıştırılarak da döküm kalıpları yapılabiliyor…
Seri üretiminde…
-Kalıplar yapılıp içi polisitren köpük dolduruluyor…
-Kalıplardan alınan köpük malların üzeri koruma amaçlı bir boya ile kaplanıyor…
-Sıralı köpük mallar uygun kasalarda… İnce kum içine yerleştirilip dıştaki en küçük detaya kadar kumun oturması… Titreşimle falan sağlanıyor…
-Köpükler üzerine istenen metal yahut alaşım dökülüyor… Sıcak döküm köpüğü yakıp boşluklara dolarken dumanını da etrafını saran kumun gözeneklerinden dışarı atıyor…
-Mallar kumdan alınıp yolluklardan kesilip temizleniyor… Kullanıma hazır hale geliyor…
Yöntemde seramik kalıp safhası… Onun kırımı falan yok… Daha ekonomik… Hassas döküm giderek yavaştan bu uygulamaya kayıyor… Ağırlık… Yoğunluk özellikleri aynı…
Halen… Çoğu silah yapımcısı… Tabancanın sürgüsü… Onda CNC tercih ediliyor… Küçük parçalar hariç… 150 gramdan ağır her metal aksam için hassas dökümü kullanıyor…Küçük parçaların yöntemi MIM…
Saygılar.