İhracat Rejimi

Serbest dolaşımda bulunan eşyanın ihraç amacıyla Türkiye Gümrük Bölgesi dışına çıkışına ilişkin hükümlerin uygulandığı rejimdir.

İhracat işlemleri Gümrük kanunu, yönetmelik, tebliğ ve genelgeler ile düzenlenmektedir. İhracı gerçekleştirilecek eşyalar, ticaret politikası önlemleri ve gerektiğinde ihracat vergileri uygulamalarına tabi olabilmektedir.

İhracı söz konusu olan serbest dolaşımdaki eşyaların beyanı gümrük beyannamesi ile yetkili gümrük idaresine yapılmaktadır.

Gümrük beyannamesi haricinde beyan olarak;

-         Sözlü beyan formu,

-         Özel fatura,

-         Kumanya listesi,

-         ATA ve CPD karneleri

-         Form 302

Belgeleri ile gümrük işlemleri yürütülerek sonuçlandırılabilmektedir.

Elektronik ortamda düzenlenenler dâhil olmak üzere mektuplar, kartpostallar ve basılmış metinler ile yolcuların kişisel bagajı kapsamındaki eşyaları için gümrük beyannamesi aranmamaktadır.

Aşağıda maddeler olarak sıralanmış eşyaların ihracı sözlü olarak yapılabilmektedir;

a) Yolcu ve turistlerin beraberlerindeki kişisel eşya,

b) Devamlı görevli veya yerleşmek üzere yabancı ülkelere giden Türk memur ve vatandaşlarının ve Türkiye'deki devamlı görevleri ve işleri sona eren yabancıların beraberlerinde götürecekleri veya gidişlerinden iki ay evvel veya altı ay sonra gönderecekleri kişisel ve ev eşyası,

c) Bilim adamı, sanatçı ve işçilerin mesleklerini icra için beraberlerinde götürdükleri aletleri ile takımları ve ticari kıymette olmayan numuneleri,

ç) Nakil vasıtaları hizmetlilerinin beraberinde götürecekleri kişisel eşya,

d) Kara sınırı bölgesindeki köy ve kasabalar ile pazarlardan sınırın diğer tarafındaki halkın kendi ihtiyaçları için alıp götürecekleri eşya ve hayvanlar ve Türkiye sınır bölgesi halkının sınırın diğer taraf bölgesindeki köy, kasaba ve pazarlara satmak üzere birlikte götürecekleri kendi eşya ve hayvanları,

e) İçinde ölü veya ölünün kül ve kemikleri bulunan tabut, vazo ve diğer kaplar ile çelenk ve çiçekler,

f) Türkiye'de vefat eden yabancıların ülkelerindeki kanuni mirasçılarına intikal eden kişisel eşya ve ev eşyası.

g) Kanunun 167 nci maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendi kapsamında olup yük manifestosu ile gönderilen eşya.

Müsteşarlık, gerektiğinde ihraç eşyasının cinsine, niteliklerine ve ihracatın özelliğine göre ihracatın daha kolay yapılmasını sağlayacak usul ve esasları belirlemeye yetkilidir. Bu bağlamda işlemleri kolaylaştırılmaya yönelik genelgeler yayımlanmıştır. Bu genelgeler ışığında kolaylaştırma işlemleri;

-         Çok Sayıda Kalemden Oluşan Eşyanın İhracatında Gümrük Beyanı

-         Uçak Bakım Onarım Parçaları İhracatında Kolaylaştırma

genelgeleri sıralanabilir.

Çok Sayıda Kalemden Oluşan Eşyanın İhracatında Gümrük Beyanı

İhracat beyannamesinin 10 kalemden fazla ve azami FOB 25.000 ABD Doları bedelle düzenlendiği haller ile promosyon amaçlı olarak yurt dışına bedelsiz ihraç edilen ve çok sayıda kalemden oluşan eşyanın ihracat gümrük işlemlerinin seri şekilde sonuçlandırılmasına yönelik olarak ve beyan sahibinin talebi halinde gümrük beyanında bulunulmasına imkan tanınmıştır.

İhracat beyannamesi kapsamında yer alan ve aynı fasılda sınıflandırılan kalemler bu fasıldan ve tek kalem olarak miktar bakımından en fazla olanının sınıflandırıldığı GTİP' ten beyan edilmesi gerekmektedir.

Aşağıda sayılan maddeler için bu kapsamda beyana yönelik kolaylaştırma uygulamaları için izin verilmemektedir;

a) Türk Gümrük Tarife Cetveli'nin 01 ila 24 üncü (24. fasıl dâhil) fasıllarında sınıflandırılan,

b) Dâhilde İşleme Rejimi kapsamında ihraç edilen,

c) Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında ihraç edilen,

ç) İhracat iadesinden ve/veya ihracata yönelik devlet yardımlarından yararlanan,

d) İhracatında DFİF'e prim kesintisi veya DFİF'ten prim ödemesi yapılan,

e) Türkiye Gümrük Bölgesi'nden geçici olarak ihraç edilen,

f) Transit ticarete tabi tutulan,

g) İhracatı zorunlu standart ve/veya ticari kalite kontrolüne tabi tutulan,

ğ) İhracatı ön izne bağlı olan

3065 sayılı KDV Kanununun 11 ve 12 nci maddeleri çerçevesinde ihracatçıya iade edilen KDV, (ç) maddesinde belirtilen ihracat iadesinden veya ihracata yönelik devlet yardımlarından yararlanan eşya kapsamında değerlendirilmemektedir.

Uçak Bakım Onarım Parçaları İhracatında Kolaylaştırma

Uçak bakım sektöründe uluslararası arenada rekabet gücünü arttırması açısından, uçaklarda acil kullanılma zorunluluğu bulunan ve makinelerin tamirinde vazgeçilmez nitelikte olduğu belirlenen yedek parça ve gerekli aletlerin çok acil olarak son anda tarifeli uçaklar ile yurt dışına gönderilmesi gereken durumlarda Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından uçak bakım ve/veya onarım hizmeti vermeye yetkilendirilen firmaların talebi halinde, söz konusu firmaların depo, bakım onarım hangar veya atölyelerinin bulunduğu havalimanlarının bağlı olduğu Gümrük Müdürlüklerinden gerçekleştirilecek ihracat işlemlerinde kolaylaştırma sağlanmaktadır.

Türkiye de İkamet Etmeyenlerin Eşyalarının İhracı

Türkiye'de ikamet etmeyenlere özel fatura ya da gümrük beyannamesi kapsamında ihraç edilmek üzere geçici depolama yerlerine konulacak eşyanın gümrük işlemleri;

İşlemlerin Özel Fatura veya İhracat Beyannamesi Kapsamında Yapılması;

İhracat eşyası özel fatura düzenlenerek, özel fatura işlemi yapmaya yetkili gümrük müdürlüklerine bağlı geçici depolama yerlerine konulabilir. Geçici depolama yerinde 1 ay süre ile kalabilmektedir. Bu süre 3 ay daha uzatılabilmektedir. Eşyanın çıkış işlemlerinin tamamlanmasına müteakip sınır gümrük idaresinden çıkış ile ihracat işlemlerin tamamlanmış olmaktadır.

İşlemlerin İhracat Beyannamesi Kapsamında yapılması;

Özel fatura kapsamındaki işlemler gibi beyanname kapsamındaki işlemlerde de eşya 1 ay süre ile geçici depolama yerinde kalabilmektedir. 3 ay ek süre hakkı ihracat beyannamesi işlemleri için de geçerlidir. Gerekli kontrollerin ve gümrük işlemlerinin tamamlanması ile deniz ve hava yolu ile araca yüklenmesi, karayolunda ise sınır gümrük müdürlüğündeki işlemlerinin tamamlanması ile ihracat işlemleri tamamlanmaktadır.

Deniz ve Hava Taşıtlarına İhracat Hükmünde Kumanya ve İhrakiye Teslimleri

Serbest dolaşımda bulunan yakıt, yağlar ve kumanyalar ile donatım ve işletme malzemelerinin dış sefere çıkan gemi, bot ve diğer deniz taşıtları ile hava gemilerine verilmesi ihracat hükmündedir.

·        Dış sefere çıkan Türk ve yabancı bayraklı deniz ve hava taşıtlarına serbest dolaşımdaki eşyadan kumanya, yakıt, yağlayıcı madde ile işletme ve donatım eşyası teslimlerinde;

·        Deniz veya hava taşıtının personeli ve yolcularının yolculuk sırasında tüketimi için verilecek olan yiyecekler, alkollü ya da alkolsüz içecekler, sigara, kişisel tüketim ve temizlik malzemeleri kumanya olarak değerlendirilmektedir.

·        Deniz ve hava taşıtına teslim edilebilecek yakıt ve yağlayıcı maddelerin belirlenmesinde Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu Karar’larında yer alan hükümler çerçevesinde işlem yapılmaktadır.

·        İhracat hükmündeki teslimlerde gümrük beyanı teslimin yapıldığı mahaldeki gümrük idaresinde yapılacaktır

Gümrük idaresine verilecek beyanlarda kullanılacak GTİP ler;

a)Türk Gümrük Tarife Cetvellinin ilk 24 faslında sınıflandırılan eşya 9930.24.00.00.00 GTİP’ten,

b)Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu’nun ilgili Kararlarında ihrakiye olarak teslim edilebileceği belirtilen yakıtlar ve madeni yağlar, Türk Gümrük Tarife Cetvelinden sınıflandırıldığı kendi GTİP’inden,

a ve b maddeleri dışında kalan eşya 9930.99.00.00 GTİP’ten beyan edilmektedir.

İhracat hükmünde Hava taşıtlarına teslim edilen a,b ve c maddeleri, deniz taşıtlarına teslim edilen a ve c maddeleri için basitleştirilmiş usulle işlem yapılması mümkündür.

Bir gün içerisinde yapılan teslimler, teslim eden firma tarafından, eşyanın teslimini takip eden en geç 3 işgünü içerisinde 2019/18 sayılı Genelge esas alınmak suretiyle, Tek Pencere Sisteminde 1014 kodlu “Eşya Teslim Listesi” seçilerek kaydedilmesi gerekmektedir. Teslim edilen eşyaya ilişkin tamamlayıcı beyan, en geç teslimin yapıldığı ayı takip eden ayın ilk 7 iş günü içinde yapılması gerekmektedir.

Belirlenen süre içinde Eşya Teslim Listesinin TPS üzerinden gümrük idaresi onayına sunulmaması ve/veya tamamlayıcı beyanın süresi içinde tescil edilmemesi halinde, Gümrük Kanununun 241 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca usulsüzlük cezası uygulanmaktadır.

Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu’nun ilgili Kararlarında ihrakiye olarak teslim edilebileceği belirtilen yakıtlar ve madeni yağlar Basitleştirilmiş usuller uygulanamayarak ihracat beyannamesi kapsamında teslimlerin gerçekleştirilmesi gerekmektedir.  Düzenlenen ihracat beyannamesinin 44 no.lu alanında “İhrakiye teslimidir” şeklinde açıklama yapılması gerekmektedir.

Teslim yapan firmalar tarafından basitleştirilmiş usulden yararlanılmak istenilmediği hallerde ihracat beyannamesi kapsamında ihracat beyannamesinin 44 no.lu alanında “Kumanya/İhrakiye teslimidir” şeklinde açıklama yapılması gerekmektedir.

 Fiili İhracat

İhraç eşyası, buna ilişkin gümrük beyannamesinin tescili sırasında bulunduğu durum ve niteliğini gümrük kontrolünden çıktığı sırada da aynen muhafaza etmesi ve bu haliyle Türkiye Gümrük Bölgesini terk etmesi koşuluyla fiilen ihraç edilmiş sayılır. Bu durumda, ihraç eşyası üzerindeki gümrük kontrolü sona erer.

Eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesini terk ettiği tarih;

a) Kara ve demir yoluyla çıkışlarda, gümrük idaresince çıkış işlemleri tamamlanıp kara sınırından yabancı bir ülkeye fiilen çıktığı veya serbest bölgeye fiilen girdiği,

b) Deniz ve hava yoluyla çıkışlarda, eşyanın yüklendiği deniz veya hava taşıtının hareket ettiği,

c) Dış seferde bulunan ya da dış sefere çıkacak olan deniz ve hava taşıtlarına 418 ve 476 ila 482 nci maddeler çerçevesinde yapılacak teslimlerde eşyanın teslim edildiği,(Deniz ve hava taşıtlarına kumanya, yağ ve yakıt dışında yapılacak teslimler ve kumanya yağ ve yakıt teslimleri)

tarih olarak kabul edilmektedir.

Geçici depolama süresi , Takip edilmeyen beyannameler ve Gümrük antreposuna konan eşyalar

İhracat veya yeniden ihracat amacıyla geçici depolama yerlerine konulması talep edilen eşya, buralarda bir ay kalabilmektedir. Beyanname tescil edilip edilmediğine bakılmaksızın bu süre içinde ek süre talebinde bulunulması halinde, gümrük müdürlüklerince en çok üç aya kadar ek süre verilebilir.

Bir aylık ve ek süre zarfında yerinden kaldırılmayan eşya için gümrük idaresi tebligat yaparak 30 gün içinde depodan çıkarılması bildirilmektedir. Bu süre zarfında da yerinden çıkarılmaması halinde eşya gümrüğe terk edildiği varsayılarak tasfiye hükümleri uygulanmaktadır.

Geçici depolama yerlerine konulmaksızın ihraç edilecek eşyanın beyanname kapatma süresi iki aydır. Bu süre gümrük müdürlüklerince makul sebeplerle en çok iki ay uzatılabilir. Bu süreler içinde işlemleri tamamlanmayan beyannameler iptal edilir

Gümrük antreposuna konulması halinde ihracata bağlı önlemlerden yararlanan serbest dolaşımda bulunan eşyanın üzerindeki gümrük gözetimi, Türkiye Gümrük Bölgesini terk edinceye kadar devam eder. Antrepoya konulan bu tür eşyanın ihraç edilmesi veya ihracat sayılan bir işlem veya kullanıma tabi tutulması zorunludur.

İhracata bağlı önlemlerden yararlanan ve antrepo rejimine tabi tutulmuş serbest dolaşımda bulunan eşya, gümrük idaresinin izni ile elleçleme işlemlerine tabi tutulabilir.

İhraç eşyası, beyannamenin tescilinden sonra, Türkiye Gümrük Bölgesini terk edinceye kadar gümrük gözetimi altındadır.

Alıcısı tarafından kabul edilmeyen mallar

Alıcısı tarafından kabul edilmeyen mallar karşılığında aynı bedel ve şartlarla mal ihracına ilişkin talepler, durumu gösterir belgelere istinaden gümrük mevzuatı çerçevesinde giriş ve çıkışta ayniyeti tespit edilmek suretiyle gümrük idarelerince sonuçlandırılır.

Alıcısı tarafından kabul edilmeyen malların başka bedel ve şartlarla aynı veya farklı alıcılara satışına ilişkin talepler, durumu gösterir belgeler ve yeni satış sözleşmesine ait İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince onaylı faturanın ibrazından sonra gümrük idarelerince sonuçlandırılır.

Gümrük idarelerince sonuçlandırılan talepler ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine ve mükellefin bağlı bulunduğu vergi dairesine bildirilir.

Alıcısı tarafından kabul edilmeyen malların bozulabilir nitelikte olması halinde, bu tür talepler İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği veya daha sonra İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine bilgi vermek kaydıyla Müsteşarlık yurt dışı teşkilatınca sonuçlandırılır. Müsteşarlık yurt dışı teşkilatınca sonuçlandırılan talepler, ilgili gümrük idaresine bildirilir.

İhracatın desteklenmesine yönelik mevzuat kapsamında yapılmış olması halinde, ait olduğu mevzuat hükümlerine tabidir.

Alıcısına teslim edilemeyen mallar ve malların terk edilmesi

Yanma, çalınma gibi haklı ve zorunlu nedenlerle alıcısına teslim edilemeyen mallara ilişkin ihracat talepleri, durumu gösteren belgelere dayanılarak Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) sonuçlandırılır.

Geri getirilmesinde ekonomik yarar görülmeyen malların terk edilmesine ilişkin talepler, durumu gösteren belgelere dayanılarak Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) sonuçlandırılır.

Yukarıda belirtilen hususlar, ihracatın desteklenmesine yönelik mevzuat kapsamında yapılmış olması hâlinde, ait olduğu mevzuat hükümlerine tabidir.

İhracatçı Birliklerince yapılacak işlemler

Nisbi aidat İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince gümrük beyannamesinin onaylanması sırasında aranır. Birlik onay kodu olmayan gümrük beyannamelerinin mal çıkışı yapılmaz.

 İhracat bedellerinin yurda getirilmesi

Fiili ihracatı gerçekleştirilen işlemlere ilişkin ihracat bedellerinin yurda getirilme süresi fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günü geçemez. 180 gün azami süre olup bedellerin ithalatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin yurda getirilmesi esastır.

İhracat işlemlerine ait sözleşmelerde bedellerin tahsili için fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günden fazla vade öngörülmesi durumunda, bedellerin yurda getirilme süresi vade bitiminden itibaren 90 günü geçemez. Öngörülen vadenin tespiti için ihracatçının yazılı beyanıyla birlikte vade içeren sözleşmenin ya da vadeyi tevsik niteliğini haiz proforma fatura veya poliçenin aracı bankaya ibrazı zorunludur.

İhracat bedellerinin beyan edilen Türk parası veya döviz üzerinden yurda getirilmesi esas olup, bedelin beyan edilenden farklı bir döviz üzerinden getirilmesi mümkündür.

Türk parası üzerinden yapılan ihracat karşılığında yurda döviz getirilmesi mümkündür.

İhracat bedelinin yolcu beraberinde efektif olarak yurda getirilmesi halinde gümrük idarelerine beyan edilmesi zorunludur.

Peşin bedel karşılığı ihracatın 24 ay içerisinde yapılması zorunludur. Ancak 2018-32/48 sayılı Tebliğ’in 9 uncu maddesinde yer alan mücbir sebep ve haklı durum hallerinin varlığı nedeniyle 24 ay içerisinde ihracat yapılamayacağının anlaşılması halinde belirtilen süre dolmadan ihracatçı tarafından peşin bedelin transfer edildiği/getirildiği bankaya mücbir sebep/haklı durum hallerinin 2018-32/48 sayılı Tebliğ’in 9 uncu maddesinde belirtilen şekilde tevsik edilmesi kaydıyla banka tarafından ihracatçıya en fazla 1 yıla kadar ek süre verilebilir.

Banka tarafından verilen toplam 1 yıllık ek sürenin sonunda mücbir sebep/haklı durum devamının belgelenmesi halinde ihracatçı hakkında 2018-32/48 sayılı Tebliğ kapsamında yapılacak işlemlere Bakanlık tarafından karar verilir. Ancak bu maddenin ikinci fıkrasında yer alan prefinansman kredisi hükümlerine ilişkin açıklamalar saklıdır.

Yurt dışına müteahhit firmalarca yapılacak ihracatın bedelinin 365 gün içinde yurda getirilmesi zorunludur.

Konsinye yoluyla yapılacak ihracatta bedellerin kesin satışı müteakip; uluslararası fuar, sergi ve haftalara bedelli olarak satılmak üzere gönderilen malların bedellerinin ise gönderildikleri fuar, sergi veya haftanın bitimini müteakip 180 gün içinde yurda getirilmesi zorunludur.

Yurt dışına geçici ihracı yapılan malların verilen süre veya ek süre içinde yurda getirilmemesi veya bu süreler içerisinde satılması halinde satış bedelinin süre bitiminden veya kesin satış tarihinden itibaren 90 gün içinde yurda getirilmesi zorunludur.

Yürürlükteki İhracat Rejimi ve Finansal Kiralama (leasing) Mevzuatı çerçevesinde kredili veya kiralama yoluyla yapılan ihracatta, ihracat bedelinin kredili satış veya kiralama sözleşmesinde belirlenen vade tarihlerini izleyen 90 gün içinde yurda getirilmesi zorunludur.

Kaynakça;

Gümrük Kanunu 150-151

Gümrük Yönetmeliğ 170-340- 415-416-417-418

2013/34 sayılı Gümrükler Genel Müdürlüğü Genelgesi

2018/2 sayılı Gümrükler Genel Müdürlüğü Genelgesi

2019/5 sayılı Gümrükler Genel Müdürlüğü Genelgesi

2021/22 sayılı Gümrükler Genel Müdürlüğü Genelgesi

İhracat Yönetmeliği

TCMB - İhracat Genelgesi