İnisiyatif alan bir çalışan olmak

"Her çalışan kendi yaptığı işin patronudur."

İş hayatında sıklıkla karşımıza çıkan bir çalışan profili, inisiyatif almayarak her şeyi üstlerinden ve çalışma arkadaşlarından bekleyen pasif çalışanlardır.

Çalışanlardan gelen öneri ve geri bildirimleri dikkate alan, objektif ve şeffaf bir performans değerlendirme sistemi olan, kurum içi girişimciliği teşvik eden organizasyonlarda inisiyatif alan çalışanlar yaptıklarının karşılığını alırlar ve bundan büyük bir tatmin duyarlar.

Ancak bir organizasyonda silsile halinde her kademedeki çalışanın kendi amirinden daha niteliksiz olduğu bir liyakatsizlik piramidi mevcut ise, bu aynı zamanda çalışanların üstlerini gölgeleyecek şekilde kendilerini göstermeleri istenmiyor anlamına da gelmektedir. Çünkü böyle bir durumda üstteki yönetici kendi pozisyonunu tehdit altında hissedecektir. Tam da bu nedenle altındaki çalışanları kendisini zorlamayacak düşük profilli ve biat edecek kişiler arasından seçmiştir. Altındaki çalışanlar kendilerini biraz göstermek isteseler onları "ayar vermek" suretiyle hemen bozar. Örneğin, çalışanın yaptığı işte hata bulma arayışına girmek, çalışanı kendinden şüpheye düşürmek, demoralize etmeye çalışmak, diğer çalışanlar veya müşteriler önünde beklenmedik anlarda bel altı vurarak rencide etmek gibi "burada patron benim" algısını pekiştirmeye ve ego tatminine yönelik hareketler burada ön plana çıkar. Bilinçli bir şekilde pasif çalışanlara göre dizayn edilmiş, mutlak kontrolün hüküm sürdüğü böyle bir organizasyonun içerisinde inisiyatif alan bir çalışanın işi oldukça zordur.

Pasif çalışanlar üzerlerine sorumluluk almak istemezler. Yaptıkları işle ilgili gereksiz her detayı üstleriyle paylaşırlar. Yazdıkları maillerde amirler hep kopyadadır. Üstlerinden talimat beklerler, talimat almadan harekete geçmezler. Kararları yöneticilere bırakırlar ki sorumluluk da yöneticilere ait olsun. Problemleri sadece ortaya koyarlar ancak çözüm üretmek için topa girmezler. Örneğin pasif çalışanların üstleriyle yazışmalarında sıklıkla kullandıkları bir kalıp, bir problemi ortaya koyduktan sonra "Bilgilerinize sunarım" diyerek topu karşı tarafa atmaktır. Bilgilerinize sunarım demek, bu konuda bir aksiyon alınacaksa öneren ben olmak istemiyorum, hatta bir aksiyon alınması gerektiğini bile ben empoze etmek istemiyorum, demektir.

İnisiyatif alan bir çalışan ise kendi yetki ve sorumluluklarını bilir, üstlerini kendi gündelik işlerinin detaylarıyla meşgul etmez, ancak gerektiğinde de destek istemekten çekinmez. Kritik ve stratejik konularda yöneticileriyle istişare içerisindedir. Üstlerini bilgilendirmeden önce veya bir karar alma sürecinde bir konuyu üstlerine sunmadan önce dersini iyi çalışmıştır. Birden fazla alternatif veya senaryo hazırlar, her birinin artı ve eksilerini ortaya koyar. Kendi görüş ve önerilerini de belirtir.

Pasif çalışan kendi yaptığı işi amirlerinin kendisinden daha iyi bilmeleri gerektiğini ve bu yüzden kendisine ne yapacağının söylenmesinin gerektiğini düşünür. Dikey hiyerarşiye inanmıştır. Onun gözünde bir yönetici, altındaki her çalışanın uzmanlık konusunu çalışanlardan daha iyi bilmelidir. Çalışanların kararlarını ve bu kararların sorumluluğunu yönetici almalıdır. Çünkü yönetici boşuna o mevkide oturmuyordur ve o kadar parayı da boşuna almıyordur.

İnsiyatif alan bir çalışan ise yöneticisinin gerektiğinde bir katalizatör, kolaylaştırıcı, bir ilişki kurucu veya bir mentör olduğunu bilir. Onu yönlendirerek devreye girmesi gerektiğini düşündüğü yerlerde onun devreye girmesini sağlar.

Pasif çalışan kendi iş alanı ile ilgili hep üstlerinden veya çalışma arkadaşlarından bir beklenti içerisindedir. Ona göre, hedeflerine ulaşabilmesi için hep başka kişilerin/departmanların sorumluluk alanlarında bir takım şeyler eksiktir ve başkaları bu konularda aksiyon almalıdır. Bu nedenle hep başka kişilere/departmanlara aksiyon çıkartmaya çalışır.

İnisiyatif alan bir çalışan ise önce kendisini ve ekibini gözden geçirir. Neler yapabileceğine bir bakar. Hedeflerine ulaşmak için esas gayretin ilk etapta kendisi tarafından gösterilmesi gerektiğini bilir, o nedenle ilk önce aksiyonları kendisine veya ekibine verir.

Ahmet Türkeri