Kötü Huylu Narsistler’e karşı kendimizi nasıl korumalıyız ? Görülen Lüzum üzerine

 Kötü Huylu Narsistler’e karşı kendimizi korumalıyız

Narsisizm uzun zamandan beri var olan bir kişilik özelliği iken, narsistik kişilik bozukluğu (NPD) ve narsisistik kişilik özellikleri son yıllarda daha çok kamuoyunun gözü önünde olmaya başlamıştır.

Çevredeki narsisistik özelliklerin farkındalığı arttıkça, insanlar sadece bencil, düşüncesiz veya daha genel bir şekilde aşırı güç arayan biriyle değil, bir narsistle mi uğraştıklarını merak eder hale gelmişlerdir.

Narsistler belirli bir insan türüdür ve onlarla başa çıkmak asla kolay değildir. Bu nedenle, hayatınızda ne zaman narsist biri olduğunu ve onlarla etkileşimden ne bekleyeceğinizi bilmek yardımcı olur. Bu bilgi yazısının, tanıma ve anlayış, bunlarla mümkün olan en güvenli şekilde nasıl başa çıkılacağı konusunda bize bazı ipuçları sağlayabileceğini düşünüyoruz.

Narsisizm ve Narsisistik Kişilik Bozukluğu

Narsistik özelliklere sahip olanların, kişilik bozukluğu NPD ile mutlaka teşhis edilemediğini not etmek önemlidir.

Kişilik bozuklukları, Amerikan Psikoloji Derneği'ne (APA) göre aşağıdaki dört alandan en az ikisini içeren istikrarlı uyumsuz davranış kalıplarıdır:

1-Bilişsel (düşünce kalıpları),

2-Duygusal (duygusal kalıplar),

3-Kişilerarası (başkalarıyla ilişki kalıpları),

4-ve dürtü kontrolüne dayalı kalıplar.

Kişilik bozuklukları, insanların yaşamlarında nasıl işlev gördüklerinde bir bozulma yaratır ve farklı kişilik bozuklukları türleri olmasına rağmen, ABD'deki nüfusun tahmini yüzde 10'unu etkilediği araştırmalarla ortaya çıkmıştır.

Bu, bu özelliklerden bazılarına sahip olan herkesin bu kişilik bozukluğu ile teşhis edilemediği anlamına gelir, ancak bu davranış kalıbının daha az şiddetli bir biçimine sahip olabilirler, bu da sorunlu ve başa çıkması zor olabilir.

Narsist Türleri

Narsistler için yalnızca bir resmi tanı olsa da, narsisizmin farklı "varyantları" veya farklı narsist türleri vardır ve narsisizm farklı şiddet derecelerinde ortaya çıkar.

2012 yılında narsisizm üzerine yapılan bir araştırma incelemesi, aşırı övgü ve dikkat gerektiren büyüklenmeci narsistler ve çok fazla endişe duyma eğiliminde olan ve çok fazla destekleyici ilgiye ihtiyaç duyan savunmasız narsistler de dahil olmak üzere bu farklılıkların birçoğunu tanımladı.

Bununla birlikte, narsisizmin çeşitleri arasında, kötü huylu narsistler açık ara en zararlı olanlardır. Sadece öncelikle kendilerine odaklanmak ve hayatlarındaki hemen hemen herkes tarafından aşırı saygı görmek istemenin ötesinde, bencilliklerinin daha karanlık bir tarafına sahip olma eğilimindedirler.

Bu alt küme, düzenli benmerkezcilik dahil olmak üzere NPD'nin genel özelliklerini, ancak aynı zamanda bazı antisosyal özellikleri ve hatta sadist bir çizgiyi, zayıf bir benlik duygusu ve empati eksikliğini içerir. Aslında, bazı uzmanlar, her ikisinin de sadist, antisosyal bir çizgiye ve çok az empatiye sahip olması nedeniyle, kötü huylu narsistler ve psikopatlar arasında çok az fark görüyor. Kötü huylu narsisizmde de sıklıkla bir miktar paranoya vardır.

Kötü huylu narsistler oldukça manipülatif olabilirler ve kendi yollarını buldukları sürece kime zarar verdikleri umurlarında değildir. Başkalarını dost ya da düşman olarak görmek de dahil olmak üzere dünyayı siyah-beyaz olarak görürler. Ne pahasına olursa olsun kazanmaya çalışırlar ve genellikle arkalarında büyük miktarda acı, hayal kırıklığı ve hatta gönül yarası bırakırlar. Genellikle başkalarına neden oldukları acıyı umursamazlar - hatta bundan zevk alabilir ve güçlendirici olarak deneyimleyebilirler - kendilerini kaybetmekten, rahatsızlıktan veya herhangi bir durumda istediklerini elde edememekten korumak için ne gerekiyorsa yaparlar.

Hayatınızdaki Narsistleri Tanımlamak

Narsistik özellikler sergileyen her insan, NPD'nin teşhis edilebilir durumuna sahip olmaları anlamında klasik bir "narsist" olmasa da, teşhis kriterlerini karşılamayanlar bile sahip oldukları özelliklerle çok fazla zarar verebilirler. Ayrıca, eğitimli bir terapistin arkadaşlarına ve ailesine NPD teşhisi koyması (potansiyel önyargı nedeniyle) etik değildir ve meslekten olmayan bir kişinin teşhis kriterlerini görmesi ve tanıdığı birinin psikolojik bir bozukluğu olduğuna karar vermesi kesinlikle resmi bir teşhis değildir.

Narsistler genellikle terapiye (teşhis de dahil olabilir) direnirler çünkü mutlu olma eğilimindedirler - hayatlarındakilerden çok daha mutludurlar çünkü hastalıklarının olumsuz sonuçlarıyla yüzleşmezler. Talihsiz hedefleri vardır.

İnsanları genellikle terapiye götüren şey rahatsızlık olduğu için, narsistlerin kendileri nadiren tedavi veya teşhis ararlar, bu da bazen NPD'si olan biri için kesin bir teşhis koyamayacağımız anlamına gelir, ancak "muhtemelen" nasıl olduğuna bağlı olarak sahip olduklarını anlayabiliriz. Kriterlere çok yakın görünebilirler. Bunu bilmek yardımcı olur, çünkü davranışları bazen tahmin edilemez gelebilir, ancak ne arayacağınızı biliyorsanız aslında biraz tahmin edilebilir bir model ortaya çıkabilir.

Aşağıda, DSM-V'ye göre NPD için tanı kriterlerinin kısaltılmış bir özeti yer almaktadır. Bu psikolojik durumların teşhisi için endüstri standartıdır.

·       Görkemli bir öz-önem duygusu.

·       Sınırsız başarı, güç, parlaklık, güzellik veya ideal aşk fantezileriyle meşgul olma.

·       “Özel” ve benzersiz olduğuna ve yalnızca benzerleri tarafından anlaşılabileceğine veya benzerleriyle ilişkilendirilmesi gerektiğine dair bir inanç.

·       Yüksek statülü kişi ve kuruluşlar.

·       Aşırı beğeni ihtiyacı.

·       Özel muamele veya aşırı sadakat konusunda bir hak duygusu veya mantıksız beklenti.

·       Başkalarını kendi ihtiyaçları veya istekleri için kullanma eğilimi.

·       Empati eksikliği veya başkalarının ihtiyaçlarını ve duygularını tanıma ve onurlandırma isteksizliği / yetersizliği.

·       Kıskançlık eğilimi veya başkaları tarafından kıskanıldığı inancına sahip olma.

·       Davranışlarda ve/veya tutumlarda gösterilen kibir duygusu.

Yine, arkadaşlardan ve aileden gelen gözlemlerle klinik bir teşhis yapılamasa da, birinin profile uymaya ne kadar yakın olabileceğine dair bir fikir sağlayabileceğinden, kriterlerin ne olduğunu bilmek yardımcı olur. Hayatınızdaki birinin narsisistik eğilimlere sahip olup olmadığını anlamanın daha az klinik ve daha basit bir yolu, bozukluklarla el ele gitme eğiliminde olan gözlemlenebilir özellikler ve davranışlar olan belirti ve semptomlara bakmaktır.

Narsistik kişilik bozukluğunun belirti ve semptomları ve semptomların şiddeti farklılık gösterir. Bozukluğu olan kişiler, özellikle kötü huylu narsistler, genellikle:

·       Görünüşlerine biraz dikkat edip ve oldukça çekici görünebilirler.

·       Bunu garanti eden başarılar olmadan bile üstün olarak tanınmayı beklerler ve kendi üstünlüklerine olan inançlarını desteklemeyen her türlü kanıtı göz ardı ederler.

·       Kendi başarılarını ve yeteneklerini yalan söyleyecek kadar abartırlar.

·       Genellikle başarı, güç, deha, güzellik veya mükemmel eş hakkında fantezilerle meşgul olurlar.

·       Son derece manipülatiftirler.

·       Kötü davranışlarını başkalarına yansıtma eğilimi gösterirler, bu da sizi yaptıkları davranışla suçlayabilecekleri anlamına gelir.

·       Konuşmaları tekeline alırlar ve aşağı olarak algıladıkları insanları küçümser veya küçük görürler.

·       İstediklerini elde etmek için başkalarından yararlanmaya karşı değillerdir.

·       Başkalarının ihtiyaç ve duygularını görmemek veya bunlara değer vermemektedirler.

·       Başkalarını incittikleri için pişmanlık duymazlar ve onlara bir şekilde fayda sağlamadığı sürece özür dilemezle veya nadiren özür dilerler.

·       Her şeyin en iyisine sahip olmakta ısrar edip ve bunu hak ettiklerine inanırlar.

·       Eleştiriyi kaldıramazlar ve herhangi bir şekilde hafife alındıklarını hissederlerse tepki veremezler.

·       Zayıf bir benlik duygusuna ve duygularını ve eylemlerini düzenleme konusunda zayıf bir yeteneğe sahiptirler.

·       Gizlice güvensiz hissederler ve kısa süreli benlik duygusuna sahip olurlar.

Narsistle Nasıl Başa Çıkılır?

Narsist tanımı tanıdık geliyorsa ve sizi endişelendiriyorsa, bu muhtemelen iyi bir şeydir.

Size zarar verebilecek biriyle uğraşıyor olabileceğinizi bilmek ve bu durumda kendiniz için biraz endişe duymak, kendinizi kötü huylu bir narsistin neden olabileceği acıdan en azından bir dereceye kadar korumanıza yardımcı olabilir. Sevilen bir kişide (ya da iş arkadaşı gibi uğraşması gereken bir kişide) NPD ile nasıl başa çıkılır? Neyse ki, biraz tahmin edilebilirler, bu yüzden yardımcı olabilecek birkaç yönerge üzerinde durmak gerekir.

·       Onlarla başa çıkmanın zor olacağını kabul edin. Mümkün olduğunca kendinizle aranıza biraz mesafe koyun.

Narsistik özelliklere sahip olanlar zayıf sınırlara sahip olduklarından ve onları belirlemeye çalıştığınızda içerledikleri için bu zor olabilir, ancak sizin için daha sağlıklıdır.

·       Onlara doğrudan meydan okursanız, muhtemelen ellerinden geldiğince misilleme yapacaklarını bilin. Bu, başkalarını duruma sokmayı ve onları size karşı döndürmeye çalışmayı içerebilir. Bu, narsistin sizden istediği her şeye katıldığınız anlamına gelmez, ancak sınırlarınızı veya anlaşmazlıklarınızı iletmek için daha az çatışmacı yollar bulmak isteyebilirsiniz. Kişiyle yüzleşmeniz gerekiyorsa, bunu geniş bir kitlenin önünde yapmamaya çalışın, aksi takdirde yüzlerini kurtarmak isteyeceklerdir ve kendilerini daha fazla tehdit altında hissedecek ve daha fazla misillemeye yol açacaktır.

·       Onları değiştirmeye çalışmayın ve onların değişmesini beklemeyin yoksa hayal kırıklığına uğrayacaksınız.

·       Bu kişiyle yaşayabileceğiniz olumsuzlukların bir kısmını absorbe etmek için kendinizi mümkün olduğunca destekleyici insanlarla kuşatın.

Bir narsistle hayat asla kolay olmayacak, bu yüzden kendinizle bu kişi arasına mesafe koymanız en basitidir.

Ancak bu kişi bir aile üyesi veya iş arkadaşı ise bu daha zor olabilir. Bu durumda, kiminle uğraştığınızı ve iletişimi olabildiğince sağlıklı bir şekilde nasıl ele alacağınızı bilmenize yardımcı olur.

Kaynaklar:

American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.

Gawda, Barbara; Czubak, Katarzyna. (2017). Prevalence of Personality Disorders in a General Population Among Men and Women. Psychological Reports. Vol. 120 Issue 3, p503-519