Kendin Olmak, Kitaptan Öğrenmek ve Komşu Teyzeler

Dört Anlaşma bir Toltek bilgeliği kitabı. Yazar, içinde yaşadığımız toplumda var olabilmek için bize öğretilen her kodu nasıl koşulsuz kabul ettiğimizi; dil, inanç, cinsiyet ve yargılama yoluyla nasıl “ehlileştirildiğimizi” anlatıyor. Toplumun inanç sisteminin Yasa Kitabı gibi zihnimizi yönettiğini ve bu kitaptaki yasaları hiç sorgulamadan kendi gerçeğimiz olarak kabul ettiğimizi söylüyor. Ehlileştirme süreci o kadar güçlü ki, bir süre sonra bizi ehlileştiren, yargılayan, bize ceza ya da ödül veren birisine de ihtiyaç duymuyoruz. Yasa Kitabı’na uygun şekilde kendi kendimizi yargılayıp, cezamızı da ödülümüzü de kendimiz vermeye başlıyoruz. Yasa Kitabı yanlış bile olsa bize güvende olduğumuzu hissettiriyor. 

Ruiz, bu Yasa Kitabı’ndaki eski anlaşmaların yerine yeni anlaşmalar öneriyor: 

1. Kullandığınız Sözcükleri Özenle Seçin 

2. Hiçbir Şeyi Kişisel Algılamayın 

3. Varsayımda Bulunmayın 

4. Daima Yapabildiğinizin En İyisini Yapın.

Ben daha kitabın en başında, geçmişte yapmış olduğum ve beni sevilir ama ben olmayan birine dönüştüren eski anlaşmalarımı hatırladım. Aslına bakarsanız bu anlaşmaları kaç yıldır farklı terminolojilerle keşfedip duruyorum. Toltek bilgeliği yerine, bilinçaltına çocuklukta atılmış çekirdek inanç kalıpları diye öğrenmiştik ilk kez. Ama belki de koşullu zihin, eski kalıplarını özlüyor ve o güzelim keşiflerin üstüne şık bir perde örtüyor zamanla. İşte o zaman imdada bir kitap, bir insan, bir terapist, bazen de bir meditasyon deneyimi yetişiyor ve size hatırlatıyor: “Hoop! Bu kalıplar sana ait değil. Sen sevilen, onaylanan, takdir edilen biri olabilmek için onları annenden almıştın. Şimdi sakin ve yavaş bir şekilde onları yere bırak.”

Ruiz de onu diyor işte:

“Cezalandırılma ve ödül alamama korkusuyla kendimiz olmayan farklı bir kişiliğe bürünürüz. Başkalarının bizi görmek istedikleri gibi biri olarak, onların onayını almaya çalışırız. (…) Kendimiz olmaktan korkarız, çünkü kendimiz olduğumuzda reddedilmekten korkarız. Reddedilme korkusu yeterince iyi olamama korkusuna dönüşür."

…ve olaylar gelişir.

İnşaat kumuyla sonsuzluğu keşif

Ruiz’in deyimiyle Yasa Kitabı’nın, psikoterapi deyimiyle süperegonun, içimdeki gıcık yargıcı yıllarca fındık fıstıkla beslediğini biliyorum. Kitabı okumaya başladığımda da sahneye yeni bir yıldız çıktı: Karşı komşumuz Hidayet Teyze! (Olur da bir serendipity, bir tesadüf sonucu komşu teyze burayı okursa diye ismini değiştirdim ve Hidayet ismini kendisine pek bir yakıştırdım.)

5 ya da 6 yaşındayım. Sokakta oynuyorum. (Biz küçücükken bile sokakta başıboş dolanıp, oyun oynayabilirdik ama bu başka bir yazının konusu.) Sokağımızdaki boş arsaya bir şeyler inşa edilecek herhalde. Arsaya yumuşacık, ipek gibi, sapsarı kum dökmüşler. Kumun döküldüğü yer de kuytuda kalıyor. Kimse beni göremez orada. Koca evrende sadece ben ve kumlar var. Ayakkabılarımı çıkarıp yumuşacık kumların içine dalıyorum, güneşte ısınmış sıcacık kumlar… ve yavaş yavaş formla, vücutla, zamanla, gittikçe dünyayla olan bağlantım kopuyor. Yıllar sonra Eckhart Tolle’den, Jon Kabat-Zinn’den okuyup, nasıl bir şey olduğunu “anlayabilmek” için kafamı çatlatacağım, kafamı işin içine soktukça duygusundan uzaklaşacağım şeyi, ŞİMDİKİ ANDA OLMANIN ÖZGÜRLÜĞÜnü iliklerimde yaşıyorum. Ne yaşadığımı o anda bilmiyorum. O sırada bedenimin ne yaptığını da bilmiyorum. Ben varım. Kumlar var. Genişlemek gibi, hafiflemek gibi… Hem yok olmak, hem sınırsızca var olmak gibi. Mutluluk gibi. Sevinç gibi. Sonsuzluk gibi.

İyi de kim bu Hidayet Teyze?

Orada ne kadar kaldığımı ve gerçekte ne deneyimlediğimi bilmemekle birlikte, sadece bana ait bir alan yarattığım için, kendi kutsal mabedimi bulduğum için değmeyin keyfime. İşte Hidayet Teyze ve kızı burada kadrajımıza giriyor. Ertesi gün annemle komşumuza gidiyoruz ve ben onların balkonunun tam da benim gizli, kutsal kumdan mabedime baktığını öğreniyorum. Hem de şu şekilde: “Kız sen dün cami inşaatının yanında naapıyodun bakiim! Hahahahaha ay ne komik danslar yaptın öyle kendi kendine! Film gibi çocuksun yeminle, Müstesna ablanla öldük gülmekten, öldük, hahahahaha! Balkondan bağırdık sana ama duymadın bile. Kendinden geçmiş bu deli kız dedik. Annen akşam orandan burandan kum temizlemiştir artık, hahahahahaha!”

Bingo! Şimdi Yasa Kitabı’ndan oku kızım: Kendin olursan, kendini rahat bırakırsan, seni gözetleyen gözleri fark etmezsen, zamanı-mekanı-bedeni bir an unutursan, seninle dalga geçerler, madara olursun! Tuvaletteyken, yatağında uyurken bile Hidayet teyzeler, Müstesna ablalar seni izliyor ve sana gülüyor olabilir. Her zaman tetikte ol ve bir daha asla kontrolü bırakma!

"Gerçek yolculuk, geri dönüştür." Ursula K. Le Guin

Bazen komik geliyor bana. İlerlemeye çalışırken, aslında geriye dönmeye çalışıyoruz. Şimdi kontrolü bırakmak ve kendimiz olabilmek için bir dünya çaba, para ve zaman harcıyoruz, afili çalışmalara katılıyoruz. Halbuki al işte, zaten olduğumuz halimize geri dönmeye çalışıyoruz. Hidayet teyzeler yüzünden unuttuklarımızı hatırlamaya, başkalarının kurallarını kitabımızdan çıkarmaya uğraşıyoruz. Fazlalıkları atmak, eksik tamamlamaktan daha zor galiba.

Öğrenme deneyimine kafa yoran biri olarak düşünüyorum: Nasıl öğreniyoruz? En çok neleri öğrenmeye ihtiyaç duyuyoruz? Dört Anlaşma nefis bir kitap. Peki o yasaları kitap okuyarak mı öğreniyorum? Aslında kitap öğretmiyor. Hayat öğretiyor, Hidayet teyzeler, Müstesna Ablalar öğretiyor. Kitap yalnızca hatırlatıyor.

Siz bilip de unuttuğunuz neleri yeniden öğrenmeye ihtiyaç duyuyorsunuz?

En bilge halimiz olan çocukluğumuzdan öğrenebilmek ve başkalarının Yasa Kitabı'na kendimizi uydurmak yerine kendi iç kılavuzumuza dönebilmek dileğiyle. Sevgiler.

Not: Görsellerin sahiplerini bulamadım, peşinen teşekkür ederim.

Selvin Arıhan