Kitlesel Fonlama Yatırımları: Vekalet Maliyetleri

Finansal yatırımın üçüncü temel zorluğu, fırsatçı davranışlarla ilgili olan ve "vekalet maliyetleri" olarak bilinen durumdur. Bu kavram, genel olarak "asiller" (principal) ve "vekillere" (agent) ilişkin hukuk kurallarından kaynaklanır. Bir vekalet ilişkisinde, asil taraf, kendi yararına bir hizmet gerçekleştirmesi için vekil olarak başka birini işe alır. Örneğin, bir Hollywood yetenek ajansı, bir film yıldızının (asil) adına sözleşmeler müzakere eder. Vekalet ilişkileri, vekilin özel bilgi veya becerilere sahip olması durumunda son derece değerli olabilir.

Vekalet hukukunun temel kuralı, bir vekilin asilin çıkarlarını özverili bir şekilde ilerletmesi gerektiğidir. Ancak, vekillerin kendi çıkarları da vardır ve genellikle bu çıkarlarını ilerletebilecek bir pozisyonda olurlar. Bu çıkar çatışması, "vekalet maliyetleri" olarak adlandırılır ve vekilin ideal davranıştan saparak kendi çıkarlarını, asilin çıkarlarına tercih etmesi durumunda ortaya çıkar.

Örneğin, bir barmen, bar sahibinin vekili olarak hareket eder. Bu, müşterilere zamanında güler yüzle hizmet etmek ve temiz bir ortam sağlamak için sahibin çıkarlarını gözetmesi gerektiği anlamına gelir. Ancak gerçekte, bir barmen kendi çıkarlarını ön plana alabilir. Örneğin, müşterilere sert davranabilir, bu da daha az içki satışına yol açar. Dökülen içecekleri hemen temizlemek için acele etmeyebilir ya da müşteriden aldığı parayı kasaya koymak yerine cebine atabilir. Tüm bunlar vekalet maliyetlerine örnektir ve bar sahibine zarar verir.

Bu durumun çözümü olarak, bar sahibi barmeni video gözetimi gibi yöntemlerle izleyebilir. Ancak, bu tür bir izleme sisteminin kurulması ve kullanılması da kendi başına bir vekalet maliyeti türüdür. Dolayısıyla temel soru, vekilin kötüye kullanım davranışları ile izleme maliyetlerinin toplamını nasıl en aza indirebileceğimizdir.

Kitlesel Fonlama Yatırımları ve Vekalet Maliyetleri

Kitlesel fonlama yatırımlarında vekalet maliyetleri önemli bir endişe kaynağıdır. Bu tür bir finansman modelinde, yatırımcılar asil rolünde, CEO, yönetim kurulu üyeleri ve diğer yöneticiler ise vekil rolünde hareket eder. Yönetim, şirketin günlük işleyişinden sorumludur ve diğer bağlamlarda gözlemlendiği gibi, bu vekiller de tembellik yapmaya, hile yapmaya veya genel olarak yatırımcıların çıkarlarına aykırı davranmaya yatkın olabilir.

Kitlesel fonlama yatırımcılarının her birinin yatırım miktarı genellikle küçük olduğundan, bu durum halka açık şirketlerdeki pasif hissedarlara benzer bir yapı oluşturur. Bu, yöneticilerin yatırımcıların çıkarlarına aykırı hareket etme olasılığını artırabilir.

Bununla birlikte, gerçek dünyada kitlesel fonlama yatırımları kapsamında yöneticilerin kötüye kullanımlarına dair birkaç örnek görülse de, bu durumun geleneksel halka açık şirketlere kıyasla daha büyük bir sorun olmadığı gözlemlenmiştir. Vekalet maliyetleri dışarıdan tespit edilmesi zor bir yapıya sahiptir, ancak kitlesel fonlama şirketlerinde bu sorunlar genellikle ciddi boyutlara ulaşmamaktadır.

Vekalet Maliyetlerini Yönetmek

Kitlesel fonlama bağlamında vekalet maliyetlerini ele almak, hem yatırımcıların hem de girişimcilerin çıkarınadır. Yatırımcılar, yöneticilerin şirketi iyi bir şekilde yönetmesini bekler. Girişimciler ise yatırımcıları vekalet maliyetlerinin kontrol altına alındığına ikna edemedikleri takdirde, kimsenin şirkete yatırım yapmayacağını (veya çok düşük fiyatlarla yatırım yapacağını) bilir. Dolayısıyla, kitlesel fonlama işlevsel olabilmesi için bu maliyetler ele alınmalıdır.

Kitlesel fonlama yatırımları bağlamında vekalet maliyetlerini ele almanın üç temel yöntemi şunlardır:

1. Kitlesel fonlama yatırımcıları genellikle aynı zamanda "marka elçileri" olduğundan, yöneticilerin onlara adil davranma teşviki vardır.
2. Girişimciler, kişisel itibarlarını kitlesel fonlama ile bağlamış durumdadır. Fırsatçı davranışlarda bulunmaları durumunda itibarları kalıcı olarak zarar görebilir, bu yüzden bu tür davranışlardan kaçınmayı tercih edebilirler.
3. Yatırımcılar, Zoom gibi teknolojik araçları kullanarak şirket yönetimini takip edebilir ve izleme yapabilir.

Belirsizlik, bilgi asimetrisi ve vekalet maliyetleri, tüm yatırım türlerinin karşılaştığı üç temel sorundur. Geleneksel risk sermayedarları ve melek yatırımcılar, bu zorluklarla başa çıkmak için güçlü teknikler geliştirmiştir. Ancak, bu teknikler yatırım kitlesel fonlamanın çevrimiçi yapısına her zaman uygulanabilir değildir. Kitlesel fonlama yatırım modeli, bu üç temel sorunu ele almak için kendine özgü araç ve yöntemlere ihtiyaç duyar. Bu araçlar ve yöntemler, hem yasal hem de özel düzenlemeleri kapsar ve sonraki yazılarımızda detaylı olarak ele alınacaktır.