OSINT Analizi: Azərbaycan Hava Yollarına məxsus təyyarənin vurulması ehtimalı yüksəkdir

Azərbaycan Hava Yollarına məxsus təyyarənin qəzaya uğraması ilə bağlı açıq mənbələrdən (OSINT) əldə edilən məlumatlar hadisənin səhvən vurulma nəticəsində baş vermə ehtimalını gücləndirir. Təyyarənin zərbəyə məruz qaldığı təxmini vaxt 08:10 olaraq qeydə alınıb. Hərçənd dispetçer danışıqlarında bu hadisə “quş zərbəsi” kimi qeydə alınmışdı, mövcud vizual sübutlar, şahid ifadələri və kontekstual dəlillər bu ehtimalı inkar edir. Aşağıda hər bir ssenari ətraflı şəkildə əsaslandırılıb.

1. Təyyarənin Zərbə Anı və Sübutlar

1.1. Təxmini Zərbə anı: 08:10

• Təyyarə zərbəyə məruz qaldığı andan etibarən qeyri-sabit hərəkət etməyə başlayıb. Bu, uçuş qeydlərindən dəqiqliklə təsdiqlənir.

• Dispetçer qeydlərində hadisənin quş zərbəsi kimi qeyd edilməsi bu tip hadisələrin standart protokolu ilə əlaqələndirilə bilər. Lakin müşahidə edilən zədələr (xarici qəlpə izləri, daxili strukturların dağılması və yüksək temperatur təsiri) bu ehtimalı inkar edir.

1.2. Vizual sübutlar və daxili zədələr

• Xilasetmə jiletləri: Təyyarə hələ havada olduğu zaman bəzi xilasetmə jiletlərinin deşik-deşik və ya ərimiş vəziyyətdə olduğu məlumdur. Bu, qəlpə partlayışlarının və yüksək temperaturun təsirindən yaranan zədələrə işarə edir.

• Daxili konstruksiya zədələri: Təyyarənin daxili konstruksiyalarında bəzi yerlərin dağılmış və ya aralanmış olması müşahidə edilib. Bu cür zədələr havada baş verən partlayışdan yaranan təzyiq və vibrasiya ilə əlaqədardır.

1.3. Təyyarənin xarici zədələri

• Qanad zədəsi: Təyyarənin qanadlarından birinin ucu qırılmış vəziyyətdədir. Bu, hava hücumundan müdafiə sistemlərinin və ya dron qəlpələrinin təsiri ilə yaranmış ola bilər.

• Qəlpə izləri: Təyyarənin xarabalıqlarında aşkar edilən qəlpə izləri, həmçinin daxili konstruksiyalarda müşahidə olunan zədələrlə uyğunluq təşkil edir.

1.4. Sərnişinlərdə yaranan xəsarətlər

• Qəlpə təsiri: Göyərtədə bir qadının ayağından yaralanması qeydə alınıb. Bu yaralanma partlayış zamanı təyyarə gövdəsinə nüfuz edən qəlpələrin təsirindən yarana bilər.

1.5. Şahid ifadələri

• İki şahid təyyarənin havada olduğu vaxt partlayış səsləri eşitdiklərini bildirib. Şahidlərdən biri səsin iki dəfə eşidildiyini vurğulayıb. Bu, hava hücumundan müdafiə sistemlərində bir neçə mərminin ardıcıl buraxılması ilə uyğun gəlir.

2. Hava Məkanında Təhlükəsizlik Vəziyyəti

2.1. Groznı yaxınlığında dron hücumları

• Təyyarə Bakıdan qalxdıqdan sonra Şimali Qafqazın üzərindən uçub. Bu bölgə Ukraynanın intensiv dron hücumlarının müşahidə edildiyi riskli hava məkanıdır.

• Rusiya Müdafiə Nazirliyi: Qəza gecəsi 59 Ukrayna dronunun vurulduğunu açıqlayıb. Bunlardan biri hadisədən 3 saat əvvəl Vladikavkaz yaxınlığında vurulmuşdu.

• 15 dekabr: Groznıda Rusiya Milli Qvardiyasının binasına edilən dron hücumu və əlavə olaraq iki dronun vurulması regionda təhlükəsizlik vəziyyətinin nə qədər həssas olduğunu göstərir.

2.2. SA-22 hava hücumundan müdafiə sistemləri

• Groznı yaxınlığında aktiv olan SA-22 (Pantsir-S1) sistemləri həm dronlara, həm də yüksək hündürlükdə olan təyyarələrə zərbə vura biləcək imkanlara malikdir.

• Bu sistemlərin buraxdığı mərmilərin yaratdığı qəlpələr və yüksək temperatur təyyarədə müşahidə edilən xarici və daxili zədələrlə uyğunluq təşkil edir.

3. Texniki Təhlil və Ekspert Fikirləri

3.1. Təyyarənin uçuş trayektoriyası

• Sosial mediada yayımlanan videolarda təyyarənin təhlükəli dərəcədə dik bir bucaqla eniş etdiyi və müəyyən qədər üfüqi səviyyəyə keçməyə çalışdığı görünür. Bu, idarəetmə sistemlərinin zədələnməsi nəticəsində baş verə bilər.

3.2. Ekspert rəyləri

• Osprey Flight Solutions-dan Matt Borie: Təyyarənin zədələrinin quş toqquşmasına uyğun gəlmədiyini və hava hücumundan müdafiə atəşi ehtimalını irəli sürüb.

• AeroTransport Data Bank-ın qurucusu Aleksandr Avran: Təyyarənin idarəetmə problemlərinin çoxsaylı olduğunu və bunların mexaniki nasazlıqdan daha çox xarici təsirlərlə əlaqəli olduğunu qeyd edib.

4. Yekun Nəticələr və Ehtimallar

Ssenari 1: Hava Hücumundan Müdafiə Sistemi Tərəfindən Birbaşa Vurulma

• Sübutlar: Qəlpə izləri, qanadın qırılması və şahidlərin ifadələri bu ssenarini dəstəkləyir.

• Kontekst: Groznı yaxınlığında hava hücumundan müdafiə sistemlərinin aktivliyi bu ehtimalı gücləndirir.

Ssenari 2: Dronun Vurulması və Qəlpələrinin Təyyarəyə Təsiri

• Sübutlar: Dron qəlpələri ilə yaranan zədələr daxili və xarici müşahidələrlə uyğun gəlir.

• Kontekst: Regionda Ukrayna dronlarına qarşı aktiv hava hücumundan müdafiə fəaliyyətləri bu ehtimalı dəstəkləyir.

Ssenari 3: Mexaniki Nasazlıq (Ən Zəif Ehtimal)

• Ziddiyyətlər: Partlayış səsləri, qəlpə izləri və müşahidə edilən zədələr mexaniki nasazlıq ehtimalını inkar edir.

Nəticə

OSINT analizi göstərir ki, təyyarənin qəzaya uğramasına səbəb ya hava hücumundan müdafiə sistemi tərəfindən birbaşa vurulma, ya da vurulmuş bir dronun qəlpələrinin təsiri olmuşdur. Təyyarədə müşahidə olunan zədələr, şahid ifadələri və təhlükəsizlik konteksti hər iki ssenarinin güclü olduğunu göstərir. Hadisənin tam dəqiqləşdirilməsi üçün əlavə araşdırmalar zəruridir.

Hazırladı: Cavid Rəhimli

OSINT Analitiki, Amnesty International