Teknoloji Transferi ve TTO'ların Rolü

Teknoloji Transferi Nedir?

Yeni teknolojilerin üretim süreçlerine başarı ile adapte edilmesinin verimliliği arttırdığı ve büyümeyi hızlandırdığı bilinmektedir. Sürdürülebilir kalkınma için teknolojik bilgi ve yetkinliklerin paylaşımı hem zaman hem maliyet açısından faydalıdır.

Teknoloji Transferi kavramı bir kurum tarafından geliştirilen yeni bir teknolojinin, buna ihtiyaç duyan bir veya birkaç kuruma başarılı bir şekilde sunularak kullanılmasının sağlanmasıdır.

Teknoloji teorik ve pratik olarak çeşitli tekniklerin uygulanmasını içerir. Ürünler ve makineler teknolojinin görünür ve dokunulabilir yüzünü oluşturur. Teknolojinin aynı zamanda, dokunulamayan ve görünmeyen, sadece insanların akıllarında yer alan bir kısmı daha vardır. Bu görünmeyen kısım genellikle bilgi birikimi (know-how) olarak adlandırılır.

Transfer kelimesi her ne kadar basit bir işlemi çağrıştırsa da, yeni bir teknolojinin üretim alanında uygulanabilmesi için bilim, orgazinasyon ve yönetim gerekmektedir.

Teknolojinin üretilmiş olması, transferi için yeterli değildir. Transfer yapılması düşünülen firmaların teknolojiye adaptasyon hızı, eğitim seviyesi, çalışanların teknik kapasitesi, mevcut alt yapılar, finans ve ticaret sistemleri önemli rol oynamaktadır.

Teknoloji transferi beş farklı türde anlaşma ile gerçekleşmektedir:

• Teknik İşbirliği Anlaşması (Technical Cooperation): İki tarafın da (alıcı ve satıcı) işbirliğinde (teknoloji üretme, eskisini geliştirme, yeni uygulama alanı yaratılmasında) aktif olarak yer almasının gerekmediği teknoloji transferi türüdür. Bu kapsamda, bir teknolojiyi yeni/farklı bir alanda uygulamak veya yeni bir sektöre transfer etmek; mevcut ihtiyaçları giderecek yeni bir teknoloji geliştirerek piyasaya sunmak; bir firmanın bilgi ve becerisi ile başka bir firmanın teknik altyapısını kullanarak yeni bir ürün üretmek; iki firmanın bir araya gelerek mevcut bir teknolojinin yeni versiyonunun üretmesi ya da mevcut veya yeni teknoloji konusunda fizibilite çalışmaları yapmak mümkündür.
• Joint Venture Anlaşması (Joint Venture): İki firma arasında, başta ticari sır ve teknik bilgi gibi konular olmak üzere yeni bir teknoloji, sistem ve ürün üretilmesi amacıyla oluşturulan bir işbirliği anlaşmasıdır. Spesifik bir ürün için veya devamlılık arz eden bir işbirliği üzerine olabilen bu tür anlaşmaların sonucunda firmalar ticari ve teknik bilgi, kaynak ve varlıklara ulaşabilmektedir.
• Lisans Anlaşması (Licensing Agreement): Bir ürün, teknoloji, sistem veya bilginin ücret veya isim hakkı karşılığında diğer bir firmaya transferi anlaşmasıdır. Lisans veren lisansör, alan lisansiye, yapılan anlaşma da lisans anlaşması adını almaktadır. Lisans anlaşmasıyla lisans veren taraf ürünlerini başka bir ülkede üretebilmekte, başka deyişle, dış yatırım yapmakta, bunun için sermaye harcamamakta ve riske girmemektedir. İşletmenin ürünlerini üretmesi için izin verdiği firma satılan her ürün için lisansöre belirli bir pay ödemekte ve satılan her ürün için satılan bu paya işletme payı (royalty) adı verilmektedir. "Franchise” verilmesi veya "Sınai Mülkiyet Haklarının” devri bu anlaşmanın örneklerindendir.
• Üretim Anlaşması (Manufacturing Agreement): Firmanın, bir ürünü ürettirebilmesi için karşı firmaya; yetenek ve becerileri, gerekli bilgi ve uzmanlığı, ilgili kişilerin eğitimini sağlayarak o firmanın üretim ve teknik kapasitesini artırmayı, firmada bilgiyi hammaddeye aktararak yeni ürün haline getirmeyi, mevcut ürünlerin özelliklerini artırarak yeni kullanım alanları yaratmayı, tamamen yeni bir ürünün üretilmesini sağlayan anlaşma ve işbirliklerini kapsamaktadır.
• Teknik Destekli Ticari Anlaşma (Commercial agreement with technical assistance): Bu anlaşmada transfer edilen teknolojinin kurulması ve fonksiyonel olarak çalıştırılabilmesi için verilen hizmetler de yer almaktadır. Amaç, alınan teknolojinin verimli bir şekilde çalışabilmesi için spesifikasyonlarına uygun bir şekilde kurulumunun yapılması, teknik bakımının tamamlanması ve çalıştırılmasının sürekliliğinin sağlanmasıdır.

Teknoloji Transfer Ofislerinin Teknoloji Transferindeki Rolü 

Teknoloji Transfer Ofisleri (TTO); akademik araştırma sonuçlarının verimli ve hızlı bir şekilde ticarileşmesine ilişkin faaliyetlerin yürütüldüğü organizasyonlardır.  Üniversiteler, araştırma merkezleri, özel sektör arasında; araştırmacılar ile girişimciler, yatırımcılar ve sanayiciler ile gerekli ve ihtiyaç duyulan bağlantıları sağlanması yönünde faaliyet gösterirler.

Teknoloji Transfer Ofisleri'nin temel amaçları:

•     Bilimsel araştırmacıların karşılaştıkları riskleri azaltan stratejiler oluşturmak
•     Sanayicilerin ve yatırımcıların araştırmacılarla buluşmasını ve sanayiye know-how aktarılmasını sağlamak
•     Girişimcilik, inovasyon, Ar-Ge ve fikri mülkiyet hakları konusunda eğitim vermek
•     Girişimcilere gerek yurt içi gerek yurt dışında geçerli patent belgelerinin temini konusunda yardımcı olmak
•     Nitelikli elemanlar ve şirketler arasında ilişki kurulmasını sağlamak
•     Patent temini, fikri mülkiyet hakları, lisanslama akademik tabanlı yeni şirketlerin kurulmasını teşvik (spin offs) market araştırmaları ve kuruluş sermayesi temini ve proje fonlanması konularında çalışmalar yaparak üretim sektörleri ve üniversiteleri buluşturarak ihtiyaca göre yönlendirmektir.

Teknoloji transferinde kullanılan araçlar; kontrolü doğrudan yabancı sermaye yatırımları lisans, işletme yönetimine iştirak, büyük ölçüde ulusal katkının yapıldığı yabancı sermayeli yatırımlar ve uluslararası kuruluşlardır. Etkili ve etkin teknoloji transferi, belirli sayıda etkili destek tedbirleri gerektiren kritik bir hedeftir. Bu bağlamda teknoloji hem fiziki hem fiziki olamayan formları içerir. Fiziki teknoloji; makine teçhizat vb. donanımlarken fiziki olmayan teknoloji know-how, know-why gibi faaliyetleri içerir. Bilgi formundaki teknolojinin transferi; süreç deneyimi ve bunun gibi pratikten gelen deneyimlerin transferini de içeren karmaşık bir süreci gerektirir.

Teknoloji Transferi; kamu, firmalar, finansman kuruluşları, araştırma ve eğitim kuruluşları, sivil toplum örgütleri vb değişik paydaşlar arasında bilgi, deneyim ve teçhizat akışı gibi bir dizi etkileşim içeren geniş bir süreçler bütünüdür. Ülkemizde yapılan bilimsel çalışmaların ticarileştirilmesi ile ilgili ciddi sıkıntılar bulunmaktadır. Bu sebeple Teknoloji Transfer Ofisleri, üniversitelerdeki teknolojinin sanayiye aktarılmasını sağlamak için doğru mekanizmalardır.

Üniversite, sanayi ve devlet üçlü ilişkisinin ekonomik büyümeyi hedefleyen önemli bir etkisi vardır. Üniversite sanayi işbirliği zor ancak ulusal kalkınma için en yararlı teknoloji transfer yöntemlerinden bir tanesidir.

Kamu, özel sektör ve akademi dünyası arasındaki inovasyona yönelik kurumsal ilişkileri üçlü sarmal yapısıyla temsil etmek ve bu ilişkileri söz konusu yapının değişik seviyelerinde kurgulayıp bilginin sermaye olarak kullanılmasını sağlamaya çalışmaktır.

Üniversite sanayi işbirliğinin gelişmesine destek olmak, endüstride uluslararası rekabet edebilir ürünler geliştirilmesine katkı sağlamaktadır.