Veri Hikayeleştirmesi Nedir?

Veri hikayeleştirmesi, en basit tanımıyla, bir hedef kitleyi bilgilendirmek için karmaşık verileri dikkat çekici ve akılda kalıcı bir şekilde anlatmanız demektir. Bu iletişim yönteminde hikayeleştirme tekniklerini ve görsel enstrümanları kullanarak bir veri kümesinden elde ettiğiniz iç görüleri etkili bir ifadeyle aktarırsınız.

Aslında veriler içgörüler ortaya çıkarılmadıkça ve iş sonuçlarına dönüştürülmedikçe bir değer taşımazlar. Exasol’un yaptığı araştırmada, çalışanların yüzde 82'sinin "İşin her seviyesindeki iş arkadaşlarıyla içgörüleri paylaşmak ve iletmek için düzenli olarak verileri kullandığını" ortaya çıkardı. Fakat birçoğu aynı zamanda verinin etkili bir şekilde aktarılmadığını, veri sunumunda en büyük sorunun yetersiz bağlam (yüzde 61), aşırı bilgi yüklemesi (yüzde 54) ve bireysel kullanıcı ihtiyaçlarına göre özelleştirme eksikliği (yüzde 46) olduğunu belirtti. 

Veriyi elde etmeniz, bu veriden içgörü çıkarmanız önemli. Ancak bu içgörüyü etkili bir şekilde karşı tarafa anlatmanız çok daha önemli. Effective Data Storytelling kitabının yazarı Brent Dykes bu durumu şöyle özetiyor: “Bazı insanlar veriler etrafında bir hikaye oluşturmayı gereksiz, zaman alıcı bir çaba gibi görebilirler. Açık bir şekilde rapor edildikleri sürece, içgörülerin veya gerçeklerin kendi başlarına ayakta durmak için yeterli olması gerektiğini hissedebilirler. Ne yazık ki, bu bakış açısı, iş kararlarının yalnızca mantık ve akla dayalı olduğu şeklindeki hatalı varsayıma dayanmaktadır.”

Aslında sinirbilimciler kararların genellikle mantığa değil duyguya dayandığını doğruladılar.  

Stanford Üniversitesi profesörü Chip Heath, yaptığı bir deneyde kendilerine sunum yapılan katılımcıların yüzde 63’ünün hikayeleri hatırladığını, ancak sadece yüzde 5’inin tek bir istatistiği hatırlayabildiğini bulmuştur. Bir başka çalışmada araştırmacılar, Save the Children sivil toplum örgütü için iki farklı broşür hazırlayarak etkilerini ölçmüşlerdir. Afrikalı çocuklar hakkındaki istatistiklerin yer aldığı broşür, Afrika’daki yedi yaşındaki Rokia’nın öyküsünün olduğu broşürden çok daha az etkilidir. Hikaye versiyonundaki broşür, istatistik içeren broşüre göre iki kat fazla bağış toplanmasını sağlamıştır.

Peki, bir veriyi nasıl hikayeleştirerek anlatabiliriz?

Bu konudaki yöntemlere ve çalışmalara sonraki yazılarımda ayrıntılı değineceğim. Başlangıç olarak bu yazıda veri hikayeleştirmesinin üç temel bileşenine bakacağız; yani veri, hikaye ve görsellere.

Veri. Veriyi şeftalinin çekirdeği gibi düşünebilirsiniz. Her gerçek gibi bilimsel, nesnel ve doğrudur. Fakat çekirdeğin doğrudan sunumu bir anlam taşımaz. Hem birden fazla sunulduğunda akılda kalması zordur hem de analitik kökenli olmayanlar için anlaşılması zor olmaktadır. 

Hikaye. Şeftalinin çekirdeğini saran tatlı ve lezzetli kısımdır. Yani gerçeği bir duyguyla sarmanız, karşı tarafa öyle sunmanız gerekir. Örneğin “IDC Tahminleri 2025 yılına kadar dünya verilerinin 175 Zettabayt'a ulaşacağını söylüyor,” demeniz bir veri sunumudur. Bu bilgiyi şu şekilde anlatırsanız bahsettiğiniz verinin büyüklüğünü çok daha iyi anlayabiliriz. “IDC Tahminleri 2025 yılına kadar dünya verilerinin 175 zettabyte’a ulaşacağını söylüyor. Yani şu anki internet hızıyla indirmeye kalksak 2 milyar yıl sürecek.”

Görsel. Şeftalinin, kenarlı çiçekli beyaz porselen bir tabakta sunumudur. Bu tabak kimi zaman grafikler, kimi zaman diyagramlar kimi zaman da resimler veya videolar olabilir.

Özetle, veri hikayeleştirmesi bugün için veri okur yazarlığıyla birlikte en önemli yetkinliklerden birisi haline geldi. Veriyi elde etmek, ondan içgörüler çıkarmak önemli. Fakat daha da önemlisi bu içgörüyü etkili bir şekilde sunmak ve anlatmak. “Bir şeyi ölçemiyorsanız o yoktur” der Brene Brown. Ve bu konuda çok haklıdır. Veri her şeydir. Fakat bu cümleyi Brent Dykes’ın şu sözüyle tamamlamamız daha anlamlı olacaktır:

“İnsanlar istatistikleri duyarlar, ancak hikayeleri hissederler.”