Wikipedia’nın Gerileyişi: Benmerkezciliğin Yükselişi mi, Bilginin Demokratikleşemeyişi mi?

Web 2.0’nin sembollerinden “topluluk olarak içerik üretme” fikri gittikçe birey olarak üretmeye kayıyor. Daha fazlası için cihansalim.net/blog

İnternet yayımcılığının teknik ve maliyet olarak çok erişilebilir olmasıyla kitleler içerik üretmeye başlamış, Web 2.0 dönemine girmiştik. Ekşi gibi ‘Sözlük’ konseptleri Türkiye’nin bu alanda çok daha erken yoğunlaşmasını sağlamıştı. Blog sistemleri, vatandaş muhabirliğini entegre etmeye çalışanlar, tartışma panolarının önce forum sonra forum özellikli haber kaynaklarına dönüşmesi, Wiki sistemiyle pek çok konuda bireylerin mini bilgi bankaları kurduğu bir on yılı geride bıraktık.

2010’larda Web 3.0’ü tanımlamaya çalışırken, sosyal medyada gittikçe daha fazla benmerkezci içerik üretiyoruz, Facebook derken Twitter ve Instagram anlık paylaşımı neredeyse kutsallaştırıyor! Nitekim kendini görüntüleyerek sosyal ağlarda paylaşmak manasında kullanılan “selfie” fotoğraf, Oxford tarafından 2013’ün sözcüğü seçildi. Üstelik küçük ekranlı, klavyesiz cihazlar, cep telefonlarından İnternet’e daha çok eriştiğimizden özenerek içerik üretmeye ayırabildiğimiz süre de azalıyor.

Tüm bunlar, ticari bir şirket yapısı, geniş bir ekip tarafından yönetilmemesine rağmen dünyanın en çok ziyaret edilen 6 sitesinden biri olan özgür ansiklopedi Wikipedia, ya da Türkçe ayağı Vikipedi‘nin kan kaybına yol açıyor. En geniş ücretsiz bilgi kaynağı Wikipedia, Google aramalarında, iPhone asistanı Siri’nin verdiği cevaplarda da doğruluğundan şüphe görülmezcesine temel kaynak olarak her gün karşımıza çıkıyor. Ama Microsoft’a Encarta’yı kapattıran, Ansiklopedi Britannica’nın geleceğini zora sokan Wikipedia’nın içerik ve editoryal kalitesini korumak zorlaşıyor. Sistemdeki kontrol mekanizması ise yeni içerik üretecek üyeleri soğutuyor, üstüne üstlük yeni madde girmeyi kolaylaştırmak için geliştirilen, teknik bilgi gerektirmeyen arayüz de mevcut kullanıcıların tepkisiyle arkaplana atılınca yeni başlayanlar için sistem itici kaldı. Uzman nitelendirilebilecek kişilerse, yazdıklarının kolayca silinebildiğini gördükçe vakit harcamak istemiyor. 2007’de İngilizce versiyonda 51 bin olan aktif editör sayısı bugün 30 binlerin altına sarkmak üzere.

Artık Wikipedia’da yönetici bir rolü olmayan kurucu Jimmy Wales şu anda başlıca sorunun editoryal çeşitlilikte, zayıf alanlarda yeni yazar kitlelerinin katılımında yaşandığını düşünüyor

Bu da içeriğin belli alanlarda çok zayıf kalmasına, ansiklopedik derinliğe ulaşılamamasına neden oluyor. Erkeklerin ilgi alanlarının ağır bastığı, geri kalmış bölgelerle ilgili maddelerin çok az, zayıf olduğu bir sistem, bugünün İnternet’inin eskisi gibi imece usülü, işbirliği katılımcılığıyla büyümeye devam etmeyeceğini düşündürtüyor. Sosyal paylaşım ağları bireylerin kopuk girdilerini toplama, derleme felsefesiyle çalışırken, aynı ortak konularda “toplu çalışma” alışkanlığı azalıyor. Wikipedia’daki bu süreç ile ilgili daha detaylı bir yazı okumak isterseniz, benim bu makaleyi yazarken kaynağım olan MIT Technology Review’ın Wikipedia’nın Düşüşü başlıklı yazısını vakit ayırmanızı isterim.

Hele Türkiye gibi entelektüel üretimin az saygı gördüğü toplumlarda, Web 2.0’nin başlıca nimetlerinden bu kadar hızlı uzaklaşma, Türkçe içeriğin ve dolayısıyla İnternet’in referans olamama riskini doğuruyor. Yaz aylarında İnternet’in aktivizm için kitleleri harekete geçirebilmesinin sonuçlarını irdelemiştik. İnternet belki de Bitcoin deneyiyle parayı bile özgürleştirecek!
Ama özgür ve herkesin zenginleştirebildiği, sürekli büyüyen demokratik, sonsuz bir bilgi kaynağına ulaşma hayalimiz sanırım teknolojilerimizden ziyade davranış kalıplarımız ve hırslarımıza göre şekillenecek.