Yüksek Lisans & Lisans için Tez/Bitirme Projesi Nasıl Hazırlanır? Birkaç Pratik Tavsiye

Önsöz

Birçoğumuz bu çalışma ile karşılaşınca biraz heyecanlanırız. Buradaki amacım   -özellikle çalışanlar için son zamanlarda ciddi bir yüksek lisans yapma eğilimi olduğundan- heyecanınızın negatif değil de pozitif bir enerji olarak sizlerde kalması ve çalışmanızı başarı ile tamamlamanız için bu son basamağın keyifli bir şekilde yerine getirilmesinde ufak da olsa bir katkı sağlamaktır.

Giriş

Öncelikle tezsiz yüksek lisans yapıyorum, rahatım, tez yazmama gerek yok diyorsanız yanılıyorsunuz çünkü sizlere lanse edilen "proje/bitirme ödevi" aslında tez formatında hazırlanan ancak tez yerine geçmeyen bir çalışmadır. Akademik olarak ilerlemek istemeseniz bile tezsiz yüksek lisans yapma kararını verirken bir daha düşünmek isteyebilirsiniz. Bu durumu iyi veya kötü olarak düşünmek yerine ihtiyaçlarınız doğrultusunda şekillenecek bir hadise olarak görmelisiniz.

Bir tez yazarken öncelikle amaç iyi belirlenmelidir. "Ben ne için yazıyorum?" sorusunun cevabını verirken kalbiniz mutmain olmalıdır. Sadece diploma almak için mi? Sadece yüksek lisans derecesini almak için mi? Normal seviyede bir çalışma hazırlamak için mi? Literatüre ve sektöre spesifik araştırmalar içeren, ön plana henüz çıkmamış ancak çıktığında etkisinin hem akademik hem de profesyonel hayatta faydalı olacağı güzel bir çalışma kazandırmak için mi? Evet, bu cevaplardan birini veya benzerini seçmek gerçekten önemlidir. Zira harcanacak zaman, enerji ve nakit gibi kaynakların iyi planlanması ve yönetilmesi gerekmektedir. Nakitten kastedilen eğitim, kitap, dergi, makale vs. almak için gerekli olan ve planlanan bütçedir.

Tezin İçeriğinin Belirlenmesi

Öncelikle yazmak istediğimiz konuyu merak etmeli ve sevmeliyiz. İsteksizce hazırlanan bir çalışmanın eziyete dönüşme ihtimalini göz ardı etmemeliyiz. Her halükarda konuyu belirlerken literatür ve uygulama açılarından kaynak bulabileceğimizden emin olmalıyız. Özellikle literatürde -eğer İngilizce ile meşgul olmak istemiyorum derseniz- çeşitli Türkçe kaynaklara erişebileceğinizden emin olmalısınız. Konuyu ilk önce zihninizde kabaca tasarlamalı ve konu ile ilgili aklınıza gelen kelimeleri bir kağıda dökmelisiniz. Akabinde bu kelimelerden anlamlı bir cümle elde ederek tezinizin başlığını belirleyebilirsiniz. Tabi ki bu süreçte konu ile ilgili kitaplara, makalelere ve Google'a göz atmanız gerekecektir. İlaveten, pratikte bu konu ile ilgili tecrübeli kişilerle görüşmenizin çok faydası olacaktır. Unutmayalım ki tezde hem literatür hem de bir uygulama olması gerekecektir.

Yazmaya Hazırlanmak & Başlamak

Şu aşamada artık İçindekiler bölümünü oluşturmak için hazırsınız. Evet, yazmaya başlamadan önce İçindekiler kısmını tamamen hazırlamak yazmayı su gibi yazılır hale getirecektir. Neden mi? Siz zaten hali hazırda gerekli taramayı hızlıca yaparak konu ile ilgili ne gibi bilgilerin olup olmadığını analiz ettiniz ve artık ne yazacağınızın farkındasınız. Yazmayı kolaylaştırmak için en önemli kısım olan İçindekiler kısmını -yine de- bir taslak niteliğinde hazırlamalısınız artık. Bundan sonrası ise elinizdeki kaynaklardan ilgili yerleri, uygun kaynak gösterme yolları ile belirlediğiniz ana ve alt başlıkların altına yerleştirmekle devam edecektir. Bu şekilde ilerlediğinizde tezin "kafanızda" neredeyse bittiğini; artık sadece cümleleri bir araya getirmenin ve hatta bunun da giderek azalan bir iş olarak kaldığını göreceksiniz. Literatür araştırmasını bu şekilde tamamladıktan sonra yine benzer bir metotla uygulama kısmını yazıp çalışmayı bitirmek gerekecektir.

Uygulama kısmında seçeceğiniz bir kurum ile ilgili süreç analizi veya anket tarzı bir çalışma gerçekleştirebilirsiniz. Birden fazla kurumu seçerek kıyaslama yoluna da gidebilirsiniz. Bir kurumun belirli operasyonlarını da analiz edebilirsiniz. Belirleyeceğiniz bir konuda hazırladığınız anketi farklı birçok kişiye de uygulayabilirsiniz ve anketin sonucunu anketi dolduran kişi profiline göre veya uygulamalardaki farklılıkların kıyaslamasına yönelik değerlendirebilirsiniz. Uygulama ile ilgili bölümü yazarken, literatür araştırmasına yer yer gönderme yapmayı da sakın ihmal etmeyin. Böylelikle teori ile pratiği kıyaslayan bir çalışmanın altına imza atmış olmanın heyecanını daha dolu bir şekilde yaşayabilirsiniz.

Microsoft Word ile İlgili Bilmeniz Gerekenler

Muhakkak bir bilene sormanız veya Google'dan kısa eğitim videoları ile öğrenmeniz gereken, çok pratik ve faydalı olacağına inandığım bazı temel özellikleri sıralıyorum:

1. "Başlık" ve "Normal" Yazı Stilleri: Mevcutları kullanmanın yanı sıra kendi stilinizi de tanımlayabilirsiniz (Punto, kalınlık, font, satır aralığı vs.)
2. Otomatik "İçindekiler "kısmını ekleme ve gerektiğinde güncelleme
3. Görünüm menüsünden "Sayfa Sonu Ekleme" ile Word dosyasını "Bölüm"lere ayırma
4. Sayfa numaralandırma ve farklı "Bölüm"lerin birbirinden ilişiğini kesme (Örneğin bazı sayfalar i, ii, iii şeklinde numaralandırılırken; bazı sayfalar 1, 2, 3 şeklinde numaralandırılmaktadır. Hatta kapak sayfasında numara olmayacağından, bu işlemleri kısa bir sürede öğrenip uygulayabilirsiniz.)
5. "Paragraf" özelliği ile "önce", "sonra" boşlukları ve "satır aralığı" tanımlamaları
6. Word dosyasını PDF olarak kaydetmek (Farklı kaydet seçeneğinden dosya türünü değiştirerek kaydetmek)

Sonuç

Bu şekilde konuya yaklaşır ve çalışmanızı tamamlarsanız, planlı bir şekilde ilerlemiş olacağınıza inanıyorum. Hatta sonunda inanın büyük keyif duyacaksınız. 

Eğer bu cümleyi de okuyorsanız, vakit ayırdığınız için teşekkür etmek isterim.

Eleştiri, soru ve önerileriniz için: selmanaksoy@hotmail.com

Selman Aksoy

Endüstri Mühendisi ve Tedarik Zinciri Geliştirme Uzmanı