مصاحبه من در سال 1390 با خبرگزاری مهر درباره داستان ابراهیم
Muhammad Asghari
Professor of Philosophy and Editor of journal of Philosophical Investigations at University of Tabriz (استاد فلسفه دانشگاه تبريز)
تفسیر فلاسفه غربی درباره حضرت ابراهیم(ع)
کانت داستان حضرت ابراهیم(ع) را توهم می پندارد، آگوستین آن را حمل بر ایمان می کند و دریدا با نگاهی ساختارشکنانه، تفسیری متفاوت از آن ارایه می کند. محمد اصغری، نویسنده و مدرس فلسفه دانشگاه تبریز، این تفاسیر را در یک مصاحبه مختصر بیان می کند.
تعداد بازدید : 1652 تاریخ درج : 1390/08/15 زمان درج : 19:47 منبع : www.ibna.ir
اصغری عنوان کرد: برخی نکات در روایت غربیان از داستان حضرت ابراهیم(ع) با روایت مسلمانان متفاوت است؛ برای مثال، در تورات حضرت اسحاق(ع) به قربانگاه برده شد، در حالی که در قرآن، نام حضرت اسماعیل(ع) ذکر شده است. حضرت ابراهیم(ع) در تورات و انجیل تنها یک پسر دارد، در حالی که قرآن او را دارای دو پسر می داند اما در اینجا اسم ها مهم نیستند، بلکه موضوع اصلی درباره آزمون ایمان حضرت ابراهیم(ع) است. وی افزود: در این کتاب با رویکردی روبه روییم که برخلاف عرف و باورهای مسلمانان است اما این موضوع سبب نمی شود که بخشی از اندیشه غرب را ندیده بگیریم و آن را بررسی نکنیم. این بررسی به معنای نفی باورهایمان نیست، بلکه ما به دنبال واکاوی فلسفه ورزی های فلاسفه غربی درباره یک موضوع دینی هستیم. اصغری ادامه داد: نخستین بار، تفسیر کی یرکگور درباره این داستان را خواندم و سپس متوجه شدم که برخی دیگر از فلاسفه غربی نیز درباره این موضوع اظهارنظر کرده اند، در حالی که هیچ یک از این تفسیرها به زبان فارسی ترجمه نشده اند. حتی هنوز از سوی فلاسفه و مفسران ایرانی نیز تفسیر درستی از داستان حضرت ابراهیم(ع) ارایه نشده است. وی کیفیت ارزیابی فلاسفه غربی با گرایش های مختلف درباره یک داستان دینی را موضوعی جالب برای بررسی در یک کتاب دانست و گفت: پیش از این، مقاله ای با عنوان «داستان حضرت ابراهیم(ع) از زبان ژاک دریدا» نوشته بودم که در مجله «نامه حکمت» منتشر شد. «تفسیر فلسفی لویناس و کی یرکگور از داستان ابراهیم» را نیز پیشتر منتشر کرده بودم. در واقع همین دو مقاله، سرآغاز نگارش این کتاب شدند. مدرس فلسه دانشگاه تبریز درباره تفاسیر برخی فلاسفه غربی از داستان حضرت ابراهیم(ع) به اختصار توضیح داد: کی یرکگور و دریدا از جمله مهم ترین مفسران این داستان در میان فلاسفه اند که دیدگاه های متفاوتی در این باره دارند. کی یرکگور اقدام حضرت ابراهیم(ع) برای قربانی کردن حضرت اسحاق(ع) را دینی می داند اما دریدا معتقد است این عمل تنها جنبه دینی ندارد، بلکه می توان آن را به مثابه بازگشت حضرت ابراهیم(ع) به اخلاق قلمداد کرد، یعنی عمل او پیامی اخلاقی دارد. اصغری ادامه داد: به طور کلی، دیدگاه لویناس و کی یرکگور، دینی و اخلاقی است و به زبان ساده تر، کی یرکگور معتقد است در داستان حضرت ابراهیم(ع) اخلاق زیر سوال رفت و دین برتر از آن قرار گرفت اما لویناس نظری مشابه کانت دارد و اخلاق را برتر از دین می داند. او همین دیدگاه را درباره داستان حضرت ابراهیم(ع) اعمال می کند. از سوی دیگر، عده ای مانند «سنت آگوستین» ایمان ابراهیم را تفسیر عمل وی دانستند و عده ای دیگر مانند کانت، این عمل را یک توهم پنداشتند زیرا کانت معتقد است خداوند صدایی ندارد که شنیده شود! به گفته این نویسنده و مترجم، سنت آگوستین، آکویناس، کانت، کی یرکگور، هگل، لویناس، ژان پل سارتر و دریدا از جمله اندیشمندانی اند که آرای آنها در این اثر بررسی شده اند. وی تفسیر دریدا از داستان حضرت ابراهیم(ع) را مهم ترین تفسیر قلمداد کرد و گفت: او تفسیری ساختارشکنانه از این عمل ارایه می دهد که با فهم عرفی و دینی ما مسلمانان متفاوت است. دریدا از دیدگاه های کی یرکگور و لویناس در طرح نظرش استفاده می کند و با روحیه ساختارشکنانه ای که دارد، دو جنبه اخلاقی و ضداخلاقی را به صورت توامان برای عمل حضرت ابراهیم(ع) در نظر می گیرد. اصغری ادامه داد: دریدا سکوت حضرت ابراهیم(ع) را به تفاسیر سایر فلاسفه می افزاید و به تفسیر این موضوع می پردازد که چرا ابراهیم(ع) هنگام بردن حضرت اسحاق(ع) به سمت کوه، سکوت می کند. دریدا این سکوت را ساختارشکنانه می داند به این معنا که حضرت ابراهیم(ع) هنگام سکوتش هم با حضرت اسحاق(ع) سخن می گوید و هم سخن نمی گوید. وی توضیح داد: دریدا به راز الهی در سینه حضرت ابراهیم(ع) اشاره می کند و معتقد است او هنگام بردن حضرت اسحاق(ع) به سمت کوه با فرزندش سخن می گفت اما در سخنان او ناگفتنی هایی بود که اجازه ابراز آنها را نداشت. او پس از تفسیر این سکوت رازآلود میان حضرت ابراهیم(ع) و فرزندش، هنگامی که داستان به پایان خود نزدیک می شود، به تفسیر کی یرکگور متوسل می شود. کی یرکگور از زبان حضرت اسحاق(ع) بیان می کند که وی هنگامی که آگاه شد پدرش قصد قربانی کردن او را دارد، به سخن درمی آید که ای خدایی که در آسمان هایی، تو پدر من باش و من را نجات بده. اصغری افزود: فلاسفه در تفسیر این داستان، مثلثی را بررسی کرده اند که خدا، حضرت ابراهیم(ع) و حضرت اسحاق(ع) سه ضلع آنند. تفاسیر دینی، اخلاقی، متافیزیکی و ساختارشکنانه از جمله رویکردهای متفاوت این فلاسفه اند. وی بررسی روایت قرآن، تورات و انجیل از داستان حضرت ابراهیم(ع) را از دیگر بخش های کتابش برشمرد و گفت: هنوز با ناشری برای انتشار کتاب «داستان حضرت ابراهیم(ع) از دیدگاه فلاسفه غربی» به توافق نرسیده ام.