გენეტიკა
გენეტიკა (ჯვ.ბერძენ. γενητως – მიდგაინშე გოჭყაფა, წჷმოქიმინა) — მენცარობა, ნამუთ დჷთმიგურუანს მონძალას, ანუ წიმოხიანეფიშ რჩქვენას გეჸვენჯი გამნარყის გინოჩანჷ მუნეფიშ შანი-მუშობრეფი დო გოვითარაფაშ მუშობურობეფი. თე ომენცარე დისციპლინაშ ჯოხო გჷმორინაფაშა მიშეღჷ ინგლისარ ნატურალისტი უილიამ ბეტსონქ 1905 წანას. ბიოლოგიურ შხვა დარგეფწჷმა ელაზჷმაფათ გენეტიკა ახალო გჷმოქიმინელი მენცარობა რე.
ელმოლიშ ჟიგაულა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]ინდივიდიშ არძა შან-მუშობრა მონძალათ მუთა რე მეღებული. თინეფშე კანკალე ელმოლი დო რდუალა გჷთმოპიჯანს. სამანგათ, ადამიერი ჭარუა-კითხირიშ რჩქვანას გურაფათ ღებულენს. რე თიჯგურა მუშობრეფი, ნამუეფჷთ მონძალაშ დო ელმოლიშ ურთიართქიმინალაშ შედეგი რე. ადამიერიშ რსხულიშ ფორმა ნორთობურო მონალათ მინაღებჷ მუშობრალა რე, მარა თიშა ხოლო გაულას იღვენუანს, დო მუსხი ოჭკომალს ჭკომუნს ადამიერჷნ.
ქრომოსომეფი დო გენეფი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]მასქერეფიშ შან-მუშობრალეფი ქრომოსომეფიშ მეშქაშალათ გინმურს სქუაშა. ქრომოსომა წჷმოქიმინელი რე, ნამუთ რსხულიშ არძა თოლს რე, თეშ გეშა, ირი თოლი იკათუანს ინფორმაციას თიშ გეშა, დო მუჭო რე აკოგაფილი ედომუშამი ორგანიზმი.
თოლიშ გვირზილს ანდა ქრომოსომა რე. თინეფშე ირს მუში ჭკობა ჸუნს. თე ჭკობას ართი ქრომოსომა ნანაშური რე, მაჟირა — მუმაშური. ირი გვარობაშ ჩხოლარს დო ჩანარს კონკრეტული მუდანობაშ ქრომოსომეფი უღუ. სამანგათ, ადამიერს 46 ქრომოსომა უღუ, ნამუთ 23 ჭკობას გჷთმაჭყანს.
ქრომოსომაშ ედომუშამ სიგჷნძას გენეფი იდვალუაფუ, ნამუსჷთ ორგანიზმიშ მონძალური შან-მუშობრეფიშ მაკათური ინფორმაცია რე მოჩამილი. სამანგათ, ადამიერიშ გენს თოლიშ ვარ-და თუმაშ ფერიშ მაკათური ინფორმაცია რე ინოჭარილი. ელაზჷმაფათ რთულ შან-მუშობრეფს, სამანგათ, რსხულიშ ფორმას, მიარე გენიშ ართობური ქიმინუა გჷთმოთანჯჷნს.
თოლს არძა ქრომოსომა შხვადოშხვანერი რე, მარა ქრომოსომეფიშ ირი ჭკობა ართი დო იგივე ინფორმაციაშ მოღვენი რე, თეშენ ირ მუშობრას ჟირი გენი გჷთმოთანჯჷნს.
გენეფი ცილეფიშ გოჭყაფას არეგულირენს დო თეშ მეშქაშალათ აკმოქიმინჷნს ჩხოლარიშ დო ჩანარიშ შხვადოშხვა შან-მუშობრალას. ორგანიზმიშ თოლეფს ვითოშალათ შხვადოშხვანერი ცილა რე დო თინეფშე ირს მუში მოღალაფა უღჷ; ირი გენი ართი ვარ-და მუსხირენ ცილაშ წჷმოქიმინუას არეგულირენს. ნამ გენეფჷთ რე თქვანს თოლეფსჷნ, ზუსტას თი ცილეფი გიჭყაფჷ.
გენეფიშ მონძალათ გჷნოჩამა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]ახალი ჩხოლარი დო ჩანარი ჟირი ოგანაგე — სასქესო თოლეფიშ — ესვარუათ გიჭყჷ. ათე თოლეფშე ართი მუმაშური რე, მაჟირა — ნანაშური. თინეფი თით რენა გინორთელი ორგანიზმიშ შხვა თოლეფშე, ნამჷ-და ქრომოსომეფიშ ვარსული ნაკორობას იკათუანს. ირ სასქესო თოლს ქრომოსომეფიშ მუდანობაშ ხვალე გვერდი რე. სასქესო თოლეფიშ ესვარუათ მენაღებჷ ახალ თოლს ქრომოსომეფიშ ნორმალური მუდანობა უღუ — გვერდი ნანაში დო გვერდი — მუმაში.
ლიტერატურა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- Alberts B, Johnson A, Lewis J, Raff M, Roberts K, and Walter P (2002). Molecular Biology of the Cell, 4th, New York: Garland Science. ISBN 0-8153-3218-1.
- (2000) An Introduction to Genetic Analysis, 7th, New York: W. H. Freeman. ISBN 0-7167-3520-2.
- Hartl D, Jones E (2005). Genetics: Analysis of Genes and Genomes, 6th, Jones & Bartlett. ISBN 0-7637-1511-5.
- Lodish H, Berk A, Zipursky LS, Matsudaira P, Baltimore D, and Darnell J (2000). Molecular Cell Biology, 4th, New York: Scientific American Books. ISBN 0-7167-3136-3.
რესურსეფი ინტერნეტის
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
- ომენცარე ჟურნალ American Journal of Human Genetics-იშ ვებ-ხასჷლას Archived 2005-09-14 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
- ომენცარე ჟურნალ Nature Genetics-იშ ვებ-ხასჷლას