Jězor

Jězor słuša ke kategoriji stejatych wodźiznow, kotrež móža při- abo wottok běžateje wody měć a su dospołnje z twjerdźiznu wobdate. Wón woznamjeni so w dalokej měrje přez wuwaženy ekosystem.

Bodamski jězor

Definicija

Jězor je nutřkokrajna wodźizna, w kotrejž so (wjetše) mnóstwo wody we wužłobjenju zemje nahromadźić móže. Porno nutřkokrajnym morju (kaž na přikład Srjedźne morjo) nima jězor direktny zwisk k oceanam na wysokosći hładźiny morja, z čimž so tež žadyn při- abo wottok přez mórske prudźenje njepokaza. Mnóstwo při- a wottoka je w přirunanju z cyłkownym mnóstwom wody w jězoru skerje małe. W rozdźělu k běžatej wodźe je jězor płony a njepokaza žadyn spad.

Z wida limnologiskeje definicije je jězor poprawom zasadnje hłubši hač hat abo łuža, tak zo móže so přez dny abo měsacy stabilne temperaturne worštowanje wutworić. Z frekwency přeměšenja, kotraž ma daloko sahace ekologiske sćěhi, hodźa so jězory kategorizować. W tutym zmysle někotre niske jězory, kaž na přikład Balaton, scyła jako „woprawdźite“ jězory njepłaća.

Při wšěm je wotmjezowanje mjez jězorami, hatami a łužami atd. njedokładne a přeco subjektiwne. Tohodla mjenuja někotři limnologojo kóždu z wodu napjelnjenu wužłobinu jako jězor. Za kategorizowanje by potom bjez wuznama było, hač je jězor stajnje, periodisce abo epizodisce z wodu pjelnjeny a hač stajne worštowanje wutwori.

Jězor wopřija zwjetša słódku wodu, eksistuja pak tež wulke słone jězory, kaž na přikład Kaspiske morjo, Aralski jězor a Mortwe morjo. Někotre jězory su tež bohate na sodu, kaž jězory wokoło wulkeho hrjebinoweho přełama we wuchodnej Africe.

Druha móžnosć definicije hodźi so přez wulkosć zawjesć, po kotrejž dyrbi jězor znajmjeńša jedyn hektar wulki być.

Tež w astronomiji rěči so wo jězorach, jeli druhu běžitu maćiznu wobsahuja – kaž metanowe jězory na Titanje, měsačku Saturna.

Najwjetše jězory swěta

jězor	přestrjeń	hłubokosć	połoženje	kajkosć wody
Kaspiske morjo	393.898 km²	0995 m	Ruska, Kazachstan, Azerbajdźan, Iran, Turkmenistan	słona woda
Horni jězor	082.414 km²	0405 m	Zjednoćene staty Ameriki, Kanada	słódka woda
Viktoriaski jězor	068.870 km²	81 / 85 m	Tansanija, Kenija, Uganda	słódka woda
Huronski jězor	059.596 km²	0229 m	Zjednoćene staty Ameriki, Kanada	słódka woda
Michiganski jězor	058.016 km²	0281 m	Zjednoćene staty Ameriki	słódka woda
Tanganjikaski jězor	032.893 km²	1470 m	Demokratiska republika Kongo, Tansanija, Sambija, Burundi	słódka woda
Wulki mjedwjedźacy jězor	031.792 km²	0446 m	Kanada	słódka woda
Bajkalski jězor	031.492 km²	1642 m	Ruska	słódka woda
Malawiski jězor	029.600 km²	0706 m	Malawi, Tansanija, Mosambik	słódka woda
Wulki njewólniski jězor	028.438 km²	0614 m	Kanada	słódka woda
Erieski jězor	025.745 km²	0064 m	Zjednoćene staty Ameriki, Kanada	słódka woda
Winnipegski jězor	024.341 km²	0018 m	Kanada	słódka woda
Ontarioski jězor	019.259 km²	0244 m	Zjednoćene staty Ameriki, Kanada	słódka woda
Balchaš	018.428 km²	0026 m	Kazachstan	słabje słona woda
Ladogaski jězor	017.703 km²	0255 m	Ruska	słódka woda

Najwjetše łužiske jězory namakaja so w (kumštnej) Łužiskej jězorinje a nastachu z něhdyšich brunicowych jamow. Najwjetši z nich je Sedličanski jězor, kotryž leži sewjerowuchodnje Złeho Komorowa a ma přestrjeń wot 13,3 kwadratnych kilometrow. Nimale samsnu wulkosć ma najwjetši přirodny jězor Łužicy (a cyłeje Braniborskeje), Gójacki jězor sewjernje Błótow.

Wotkaz

 Commons: Jězory – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow