ზუღაშ კარშა გიშალიშ უღვენი სახენწჷფოეფი

მოსოფელს 44 სახენწჷფო რსებენს (2017)^[1], ნამუეფიშ ხურგეფს მოსოფელიშ ოკიანეშ წყარშა გიშალი ვაუღჷნან. თეჯგურა სახენწჷფოეფიშ უმენტაშობა აფრიკას (16 ქიანა) დო ევროპას (14 ქიანა) რე. აზიას ზუღაშ კარშა გიშალი ვაუღუ 12 ქიანას, ობჟათე ამერიკას — 2.

ჟირ ქიანას, ნამუეფსჷთ ზუღაშ კარშა გიშალი ვაუღჷნან, კერზოთ უზბეკეთის დო ლიხტენშტაინს, გიშაკერძაფილო თი ქიანეფს უხურგანა, ნამუეფსჷთ თაშნეშე მოსოფელიშ ოკიანეშა გიშალი ვაუღჷნან^[2]. ლიხტენშტაინქ თეჯგურა სახენწჷფოთ გჷნირთჷ თიშ უკული, მუთ 1918 წანას ავსტრია-უნგრეთიქ აკოციუ, ნამუსჷთ თიმ ბორჯიშო ზუღაშ კარშა გიშალი უღუდჷ. გერმანიაშით ავსტრიაშ ანშლუსიშ ბორჯის (1938—1945), ლიხტენშტაინქ კინ მიოდინუ თე სტატუსი, თიშ გეშა ნამჷ-და მასუმა რაიხის თაშნეშე ზუღაშ კარშა გიშალი უღუდჷ. 1991 წანას სსრრ-შ აკოცჷმაშ უკული, თეჯგურა სახენწჷფოთ უზბეკეთიქ გჷნირთჷ.

სუმი მორჩილი სახენწჷფო, ნამუეფით ედომუშამო გოხურგელი რე მაჟირა სახენწჷფოშით (ანკლავეფი): სან-მარინო დო ვატიკანი ხვალე იტალიას უხურგანა, ლესოთო — ხვალე ობჟათე აფრიკაშ რესპუბლიკას. შკვითი სახენწჷფო ედომუშამო გოხურგელი რე ჟირი ქიანაშ ტერიტორიათ: მონღოლეთი, ნეპალი, ბჰუტანი, ესვატინი, ლიხტენშტაინი, ანდორა, მოლდოვა. სახენწჷფოეფიშ უმენტაშობა, ნამუეფით ჟირ შხვა ქიანათ რე გოხურგელი, მახორობაშ დო ფართობიშ მეჯინათ მორჩილი რე, მარა თინეფს შქას ხოლო რე ალაზჷმაფათ დიდი ქიანეფი (სამანგათ, მონღოლეთი).

ეთიოპია, სოდე ოხორანს 93,8 მილიონი მახორუ, თი სახენწჷფოეფშე არძაშე უშხუაში რე მახორობაშ მეჯინათ, ნამუეფსჷთ ზუღაშ კარშა გიშალი ვაუღჷნან. თაშნეშე 30 მილიონშე უმოსი ოხორანს უგანდას (34,7 მლნ), უზბეკეთის (31,1 მლნ) დო ნეპალს (30,4 მლნ).

ზუღაშ კარშა გიშალიშ უღვენ სახენწჷფოეფს შქას, ფართობიშ მეჯინათ არძაშე უდიდაში რე ყაზახეთი (2 724 900 კმ²); თაშნეშე მილიონი კმ²-შე უმოსი ფართობი უღუ მონღოლეთის (1 566 500 კმ²), ჩადის (1 284 000 კმ²), ნიგერს (1 276 000 კმ²), მალის (1 240 000 კნ²), ეთიოპიას (1 104 300 კმ²), ბოლივიაა (1 098 581 კმ²)^[3].

ზუღაშ კარშა გიშალი ვაუღჷნა თი სახენწჷფოეფიშ უმენტაშობას (15-შე 9-ს), ნამუეფქჷთ სსრრ-შ აკოცჷმაშ უკული წჷმიქიმინესჷნ. თეწკჷმა ართო სომხეთიშ, აზერბაიჯანიშ, თურქმენეთიშ, უზბეკეთიშ, ყირგიზეთიშ დო ტაჯიკეთიშ ტერიტორია ედომუშამო მიშურს ინოხვილერი წყაროჩუაშეეფიშ დო ოლქეფიშ ღანჩოშა — შხვა თენეფიშ მოგენი სახენწჷფოეფი მოსოფელს ვაარსებენს. თეწკჷმა ართო თი ქიანეფს, ნამუეფსჷთ კასპიაშ ზუღაშ გიშალი უღჷნან (აზერბაიჯანი, ყაზახეთი, თურქმენეთი), წყარიშ რზათ შეულებჷნა უჩა, ბალტიაშ დო ჩე ზუღეფს მიოჭირინუას რუსეთიშ ევროპული ნორთიშ ართამი ტომბაწყარამი სისტემაშ მეშქაშობათ (ЕГТС) საირიქანო აპიჯალაშ ოსხირით.

ნორთობურო აღიარაფილი დო გოეროს დჷმაკვირაფალიშ სტატუსიშ მაღვენი მალტაშ ორდენი, ნამუთ იდვალუაფუ მუჭოთ ვატიკანს, თეშ რომიშ გოხოლუას, 1998 წანას 99 წანაშ ხანით მალტას სანტ-ანჯელოშ ფორტი იჯარათ გჷნოჩჷ.

ღილე ზუღაშა გიშალიშ უღვენი ქიანეფიშ პრობლემეფი

დიო ხოლო ადამ სმითი მუშ ნახანდის „კათეფიშ სიდიდარე“ ეთმეშანუნდჷ, ნამჷ-და ქიანაშ ეკონომიკური ქიმინჯალაშო შანულამი რე ზუღაშ კარშა გიშალიშ ღვენა, ომანგეთ ოვაჭარე რზალეფიშ ღვენას შანენს.

ქიანეფიშ ერკებული, ნამუეფსჷთ ზუღაშ დო ოკიანეშ კარშა გიშალი ვაუღჷნან^[4]

აზია

ვააღიარაფილი ტერიტორია:

გვალამი ყარაბაღიშ რესპუბლიკა — აზერბაიჯანიშ ნორთი

აფრიკა

ევროპა