Praten over later. Maar hoe dan? Suzanne Biewinga promoveerde op zeventigjarige leeftijd 🤩 op dit onderwerp op basis van 92 filosofische groepsgesprekken met 98 ouderen. Aan de University of Amsterdam sprak ze haar lekenpraatje uit voor een zaal met ervaringsdeskundigen; mensen die weten dat de ervaring van ouder worden ronde, hoekige, rechte en scheve letters kent, zoals de omslag van haar boek symbolisch weergeeft.
Biewinga wilde voorbij de geijkte verhalen over de ouderdom spreken om er achter te komen hoe ouderen het ouder worden ervaren (vrij van stereotypen en vooroordelen). Inzet was om een nieuwe ‘semantische ruimte’ te creëren om vrijmoedig te kunnen spreken over het ouder worden. Ze ontleent het begrip ‘semantische ruimte’ aan filosoof Richard Rorty. Die stelt dat er voor het ontwikkelen van zo’n nieuwe ruimte maar één aanpak mogelijk is: ‘moedig en vol verbeeldingskracht experimenteren.’
Verhalen over de ouderdom zijn alomtegenwoordig, en komen steeds weer neer op twee sjablonen. Het ene verhaal gaat over ouderen die ‘jong’ moeten blijven: fit, vitaal, actief. Dit klinkt aantrekkelijk, maar het ontkent de waarheid van ouder worden. In de woorden van Biewinga: ‘als oudere ben je van alles, maar niet jong.’ Het andere verhaal zegt dat ouder worden alleen maar verlies is: van een vrolijke derde fase komt de jonge oudere terecht in een fase van verlies en verval. Niet echt iets om je mee te identificeren (vandaar ook dat bijna niemand zich met trots oud noemt of daarover wil nadenken).
Een basisaanname was dat iedereen een filosoof is: ‘Het denken over filosofische vragen kun je niet uitbesteden, ieder mens moet zelf op zoek naar antwoorden.’ Ze baseert zich hiermee op de zich ontwikkelende ‘popular philosophy.’ Dat spreekt mij enorm aan want er wordt al genoeg over en voor ouderen gedacht door experts. Biewinga faciliteerde de gesprekken, die het karakter hadden van een dialoog (tweezijdige interactie, samen leren) in de eeuwenoude traditie van parrhèsia: het waarheid zoekende spreken.
In de gesprekken kwam er van alles aan bod. Oudere deelnemers spraken over het invullen van de nieuwe levensfase, ervaring van liminaliteit (tussenruimte waar de nieuwe identiteit zich nog moet vormen), groei, verlies, lijden, naderende dood. Biewinga zag ouderen pionieren (nu oud worden is echt iets anders dan eerdere generaties) en daarbij terugvallen op hun levenservaring, interesse in anderen én streven naar behoud van eigenwaarde.
Er komt een handelseditie uit bij Uitgeverij Boom Nelissen die ik warm aan beveel bij journalisten, beleidsmakers, professionals en onderzoekers: https://lnkd.in/e4xNPBq4. En hoe mooi om de filosofische werkplaats te verspreiden. Dat is nog eens een mooie invulling van de overheidscampagne en ActiZ om ouderen te laten praten over later.
Felicitaties rené boomkens, Els van Wijngaarden.
#ouderdom #ervaring #dialoog #filosofie #vrijmoedigheid #verbeeldingkracht #parrhèsia #ervaringsdeskundigheid
