Moldova

Non confundir co Río Moldova, romanés, afluente do Río Siret.

Non confundir co Río Moldava ou Vltava, checo, afluente do Río Elba.

Moldova

Bandeira Brasón
Himno	Limba noastră
Lema	«Dewch i Ddarganfod Taith Bywyd»
Epónimo	Principado de Moldova
Localización
47°15′00″N 28°31′00″L
Capital	Chișinău
Contén a división administrativa	Bender Bălți Chișinău (pt) ../... 37+
Poboación
Poboación	2.603.813 (2022) (76,94 hab./km²)
Lingua oficial	lingua romanesa
Xeografía
Parte de	Sueste de Europa Europa Oriental
Superficie	33.843,5 km²
Punto máis alto	Monte Bălănești (430 m)
Punto máis baixo	Río Dnister (2 m)
Comparte fronteira con	Ucraína Romanía
Datos históricos
Precedido por	República Socialista Soviética de Moldova e Unión Soviética
Creación	27 de agosto de 1991
Día festivo	Día da Independencia de Moldova (27 de agosto)
Organización política
Forma de goberno	República parlamentaria
• Presidenta	Maia Sandu (2020–)
• Primeiro ministro	Dorin Recean (2023–)
Órgano lexislativo	Parlamento de Moldova , (Escano: 101)
Membro de	Comunidade de Estados Independentes Organización Mundial da Saúde Grupo para as observacións da Terra ../... 24+
PIB nominal	13.692.230.147 $ (2021)
Moeda	leu moldovo
Identificador descritivo
Fuso horario	UTC+02:00, horario estándar
Dominio de primeiro nivel	.md
Prefixo telefónico	+373
Teléfono de emerxencia	112
Código de país	MD
Sitio web	moldova.md

Moldova ou República Moldova, (en romanés: Republica Moldova) é un país sen saída ó mar da Europa do Leste, que limita con Romanía polo Oeste e con Ucraína polo Leste. Foi unha das repúblicas constituíntes da Unión Soviética ata 1991.

Toponimia

O nome deriva do río Moldova. Antes da decisión do Seminario de Lexicografía da RAG tamén era común en galego a forma Moldavia.

Historia

Na súa historia, Moldova está fortemente vencellada a Romanía. O territorio da actual Moldova foi habitado na Antigüidade polos dacios. Emprazada sobre unha ruta estratéxica entre Asia e Europa, Moldova foi vítima de numerosas invasións, incluíndo o Principado de Kíiv e os mongois.

A fins da Idade Media a Moldova comprendía todo o territorio poboado maioritariamente por romaneses emprazado entre os Montes Cárpatos ó oeste e o río Nistru ó leste. No século XIV tendo por núcleo a Bucovina constituíuse o principado de Moldova que foi invadido e ocupado polos turcos en 1512, a familia de "beŷs" (especie) de "vicerreis" apelidada Besarab ó servizo da chamada "Sublime Porta" (Imperio Otomán) deu o nome ó sector de Moldova emprazado ó nordeste do río Codrii, así xurdiu a provincia de Besarabia, que incluía case a totalidade da actual República Moldova aínda que tamén algúns distritos cara ó sur (que tras 1947 pasaron a Ucraína), deste modo se conformou a parte oriental do principado de Moldova. Este volveuse tributario do Imperio Otomán tendo como límite oriental o Xedisán e setentrional a Podolia, aínda que en 1812 o Tratado de Bucarest transferiu Besarabia a Rusia como un dos "Principados Danubianos". A parte occidental de Moldova converteuse máis tarde en parte de Romanía. A Guerra de Crimea fixo retroceder as fronteiras rusas na rexión, aínda que a Besarabia (cuxo territorio é o que constitúe xunto á Transnistria a maior parte da actual república de Moldova) mantívose baixo control ruso.

Trala Revolución Rusa de 1917, Besarabia foi rapidamente convertida nunha república independente en 1918, pero uniuse a Romanía ese mesmo ano, quedando só a pequena franxa da Transnistria dentro da URSS. O pacto Molotov-Ribbentrop permitiu á Unión Soviética tomar Besarabia en xuño de 1940 e, a pesar de seren expulsadas novamente en 1941 trala Operación Barbavermella, as tropas soviéticas reocuparon a área en agosto de 1944. Baixo o goberno soviético as rexións do norte e o sur habitadas por ucraínos e romaneses foron transferidas a Ucraína e Transnistria (cunha importante poboación rusa) uniuse co resto nun mesmo estado chamado "República Soviética Socialista de Moldova", a cal ocupaba o actual territorio da República Moldova.

Cando a Unión Soviética desapareceu, en agosto de 1991, Moldova proclamouse independente converténdose en membro da Comunidade de Estados Independentes en decembro dese mesmo ano, ó igual cá maioría das anteriores repúblicas soviéticas. Nun principio houbo un movemento pro-reunificación con Romanía, pero un referendo en marzo de 1994 recibiu unha enorme maioría de votos a favor da conservación da independencia.

Ese mesmo ano, a nova Constitución de Moldova, en vistas de acomodar ás minorías rusa, ucraína e gagauza, recoñece a creación das súas propias entidades territoriais dentro da estrutura nacional da República Moldova, permitindo a creación de organismos lexislativos propios, goberno e competencias lingüísticas. Do mesmo modo, permitíase para estes territorios a secesión se Moldova se unise a Romanía.

As eleccións presidenciais de 1996 resultaron propicias para os agrarios e os socialistas, principais partidos da esquerda moldova, e Petro Lucinschi foi nomeado Presidente da República, cun 54 por cento dos votos. Dende o principio do seu mandato, Lucinschi tratou de soluciona-lo problema, xa endémico, de Transnistria, achegando posicións coa Federación Rusa. Así a todo, as conversas entre os nacionalistas de Transnistria e os representantes da República de Moldova continúan sendo intermitentes e pouco produtivas, pese ó amplo grao de autonomía que o Estado moldovo outorgou a este territorio.

As eleccións lexislativas celebradas en 1998 estiveron caracterizadas pola soidade en que quedou o partido gañador, o Partido Comunista da República de Moldova, que non puido formar goberno. Boa parte dos partidos restantes da cámara uníronse en torno ó Bloque para unha Moldova Próspera e á Convención Democrática, formando un goberno de coalición.

A falta de acordos, a crispación política e o fracaso á hora de elixir un novo Presidente da República, provocaron a convocatoria de eleccións anticipadas para o 25 de abril de 2001. O Partido Comunista, con Vladimir Voronin e Vasile Tarlev á cabeza, obtivo unha importante vitoria electoral, conseguindo a metade dos votos emitidos, e obtendo a maioría absoluta na cámara. Voronin converteuse en Presidente da República de Moldova, e Tarlev en Primeiro Ministro. O partido comezou un amplo proceso de reformas económicas e sociais para favorece-la súa entrada na Unión Europea. Os esforzos do goberno tamén se orientaron na creación de emprego. O distanciamento de Moldova con respecto á Federación Rusa foi, no entanto, un crecente problema no asunto de Transnistria.

Os comunistas revalidaron a maioría absoluta nas eleccións de marzo de 2005, aínda que reduciron o seu número de representantes na cámara de 70 a 56.

Goberno e política

O Parlamento unicameral moldovo conta con 101 asentos e os seus membros son electos a través do sufraxio popular por catro anos. O Parlamento logo elixe ó presidente, quen exerce como xefe de Estado. O presidente nomea a un primeiro ministro como xefe de goberno, quen á súa vez confecciona un gabinete, ambos os sometidos á aprobación do Parlamento. Na actualidade o cargo de presidente ocúpao Igor Dodon e o de primeiro ministro Ion Chicu.

División territorial

División administrativa de Moldova.

Dende 2003 (mediante unha Lei aprobada o 19 de marzo de 2003), Moldova está dividida en 32 distritos (raion, en plural raioane), 3 municipios (Chișinău, Bălți e Tighina), e dúas rexións semi-autónomas (Găgăuzia e Transnistria).

Anenii Noi distrito Bălți municipio Basarabeasca distrito Briceni distrito Cahul distrito Cantemir distrito Călărași distrito Căușeni distrito Chișinău municipio Cimișlia distrito Criuleni distrito Dondușeni distrito Drochia distrito

Dubăsari distrito Edineț distrito Falești distrito Florești distrito Găgăuzia rexión semiautónoma Glodeni distrito Hîncești distrito Ialoveni distrito Leova distrito Nisporeni distrito Ocnița distrito Orhei distrito

Rezina distrito Rîșcani distrito Sîngerei distrito Soroca distrito Strășeni distrito Șoldănești distrito Ștefan Voda distrito Taraclia distrito Telenești distrito Bender municipio Stânga Nistrului rexión semiautónoma Ungheni distrito

Demografía

A poboación de Moldova alcanza os 4,4 millóns (2006), e está decrecendo a un ritmo do 0,12 % anual. A maioría da poboación pertence á etnia romanesa (80 %), seguida por unha importante colectividade de rusos (7 %), ucraínos (7 %), alemáns, turcos, búlgaros e serbios que constitúen o resto da poboación. Os habitantes concéntranse nas chairas, onde están os centros industriais e desenvólvese a agricultura a grande escala.

O 72,2 % dos moldovos vive nas cidades, o que representa unha da proporcións máis baixas de Europa só superada por algúns dos seus veciños balcánicos. As principais cidades do país son Chisinau, a capital, con 1 millón de habitantes.

Moldova é un estado sen relixión oficial, aínda que máis do 70 % da poboación adscríbese á Igrexa ortodoxa romanesa. Tamén hai cantidades significativas de católicos protestantes (4 % da poboación) ou grupos pentecostais. Segundo o censo de 2002, tamén vivían no país 23.105 ateos e arrelixiosos e 6100 xudeus.

A romanés, co nome de moldovo, é a lingua oficial do país. Séguenlle en importancia o húngaro e o romaní, falados polas poboacións desas etnias. O francés é falado por un significativo número de persoas (entre 1 e 2 millóns), e Moldova é membro da Francofonía.

Economía

Billete de 1000 leus moldovos (anverso).

Artigo principal: Economía de Moldova.

A economía moldova, tradicionalmente agrícola, comezou, en consonancia co resto de territorios da Unión Soviética, un acelerado proceso de industrialización, especialmente alimentario (viño e azucre refinado). A produción de refrixeradores, confección, materiais de construción e maquinaria agrícola é tamén significativa.

A moeda en Moldova é o leu moldovo.

A agricultura, sendo aínda un importante motor económico, perdeu peso, a raíz da acelerada industrialización. Con todo, conseguiu florecer de novo ante a crise do seu sector industrial. Máis da metade da poboación activa da República de Moldova dedícase á agricultura.

A produción agrícola moldova é variada: xirasol, tabaco, cereais, vide, hortalizas, remolacha azucreira e pataca. A gandería é pouco significativa, e é principalmente bovina e porcina, ademais da cría de aves de curral.

Existe en Moldova petróleo, aínda que en pouca cantidade, e extráese sal dalgunhas minas. É unha das ex-repúblicas soviéticas máis pobres en recursos do subsolo explotados.

Como sucedeu no resto das antigas repúblicas que formaron a Unión Soviética, a economía moldova sufriu un forte retroceso tras a independencia. O conflito da República de Moldova coa zona rebelde de Trans-Dniéster ou Transnistria agravou aínda máis a situación.

Comercio

Con respecto ao comercio exterior, en 2013, Rusia concentrou o 26% das exportacións moldovas seguido por Romanía (17%), Italia (7%), e Ucraína (5%). Por outra parte, tamén en 2013, Rusia subministrou a Moldova o 14% das súas importacións, seguido por Romanía (13%), Ucraína (12%), e China (8%).

Véxase tamén

Bibliografía

• "Moldavia". Diccionario enciclopédico galego universal 42. La Voz de Galicia. 2003-2004. pp. 85–87. ISBN 84-7680-429-6. 
• "Moldavia". Diciopedia do século 21 2. Do Cumio, Galaxia e do Castro. 2006. p. 1390. ISBN 978-84-8288-942-9. 
• "Moldavia". Enciclopedia Galega Universal. Ir Indo. 1999-2002. pp. 162–163. ISBN 84-7680-288-9. 
• Fernández y Fernández, José Armando (dir. e coord.) (1996). "Moldavia". Atlas de Galicia e de España. Grupo Anaya. pp. 28–29 E21 32–33 C8. ISBN 84-207-6594-5. 

• Santa María, I.; Massó, N. (2009). "Moldavia". Atlas xeográfico e histórico de Galicia e do Mundo. Do Cumio. p. 143 A3 B3. ISBN 978-84-8289-328-0. 

Outros artigos

• Principado de Moldova