Сырдык сыла
Сырдык сыла (light year, ly) — сырдык биир сыл иһигэр бырар ырааҕа, ол аата 1013 километр кэриҥэ.
Аан Дойду астрономия холбоһук (МАС) ааҕарынан, сырдык ваакуумҥа, гравитация сабыдыала суох биир юлиан сыл иһигэр барар ырааҕа.
Чыыһылата
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Сырдык сыла:
- 9 460 730 472 580,8 км.
- эбэтэр 63 241.1 астроном кээмэйэ (а.к.)
- эбэтэр 0.306 601 парсек
Сырдык түргэнэ биллэр: сөкүүндэҕэ 299 792 458 метр. Сылга төһө сөкүүндэ баар эмиэ биллэр. Төгүллээтэххэ сырдык сыла тахсар.
Астроном кээмэйэ 49 597 870.610 км. Мантан астроном кээмэйин уонна парсегы сырдык сылларынан кээмэйдиэххэ сөп.
Сырдык сылынан кээмэйдэммит ыраахтар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Бу кээмэй араас астроном ыраахтары кээмэйдииргэ сөптөөх:
| Масштаб | Кээмэйэ | Быһаарыыта |
|---|---|---|
| Сөкүүндэлэр | 40.4×10-9
сырдык сыла. |
Ый 376 300 км. кэриҥэ ыраах, ол аата Сиртэн барбыт лазер сырдыга 1.2-1.3 сөкүүндэнэн Ыйга тиийэр. |
| Мүнүүтэлэр | 15.8×10-6
сырдык сыла. |
Биир астроном кээмэйэ 150 мөл. километрга тэҥнээх. Ол аата Күнтэн тахсыбыт сырдык 500 сөкүүндэнэн эбэтэр 8 мүнүүтэнэн Сиргэ тиийэр. |
| Чаастар | 3.2×10-3
сырдак сыла. |
АХШ Пионер уонна Вояджер аппарааттар Күн систематыттан тахсан эрэллэр, ол аата билигин кинилэртэн сигнал 14 чааһынан Сиргэ кэлэр. Бу ырааҕы кинилэр 30 сылынан бардылар. |
| Сыллар | 1.6сырдык сыла. | Сэрэйии быһыытынан Оорт былыта Күнтэн 50 000 а.к. ыраах. Ол аата сырдык икки сылынан тиийэр. |
| 2.0сырдык сыла. | Күн гравитациятын сабыдыала бүтэр (Хилл сферата) — 125 000 а.к. кэриҥэ. | |
| 4.22сырдык сыла. | Күнтэн ураты ордук чугас сулус Кентавр Проксимата биһигиттэн 1.3 пк, эбэтэр 4,22 сырдык сыла. | |
| Тыһыынча сыл | 26×103
сырдык сыла. |
Биһиги Галактикабыт киинэ биһигиттэн ~10 кпк ыраах, эбэтэр ~30 000 сырдык сыла. |
| 100×103
сырдык сыла. |
Халлаан Сиигин диаметра - 30 кпк эбэтэр 100 000 сырдык сыла. | |
| Мөлүйүөн сыл. | 2.5×106
сырдык сыла. |
Ордук чугас спираль халыыптаах Андромеда галактиката биһигиттэн 772 кпк эбэтэр 2,5 мөл. сырдык сыла. |
| 3.14×106
сырдык сыла. |
Үс Муннук M33 галактиката биһигиттэн 3,14 мөл. сырдык сыл ыраах. Бу объект көннөрү харахха көстөр ордук ыраах объект. | |
| 59×106
сырдык сыла. |
Ордук чугас галактикалар мустуулара, Кыыс мустуута биһигиттэн 59 мөл. сырдык сыл ыраах. | |
150×106
- 250×106 сырдык сыла. |
Улуу аттрактор диэн гравитация аномалията биһигиттэн 150—250 мөл. сырдык сыла ыраах. | |
| Миллиард сыл | 1.2×109
сырдык сыла. |
Слоун Улуу Эркинэ - куйаарга ордук улахан халыып, кээмэйэ 350 Мпк. Сырдык миллиард сыл кырдары ааһар. |
| 13.6×109
сырдык сыла. |
Куйаар кээмээйэ. |
Интириэһиргэтэр факттар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Астроном кээмэйэ 500 сырдык сөкүүндэтигэр тэҥ, ол аата Күнтэн Сиргэ диэри сырдык 500 сөкүүндэ айанныыр.