Doğal İndigo Boyalar Kullanılarak Denim Giysilerin Boyanmasında Maliyetin Azaltılması

Sentetik boyaların sentezi, işlenmesi ve kullanımı ile ilgili çevresel ve insan sağlığına verdiği zararlar konusundaki farkındalığın artması nedeniyle doğal boyalara yeni bir uluslararası ilgi doğmuştur. Tekstil işleme endüstrisi, bu endüstrilerden çıkan atıklar, tekstil işleme sırasında kullanılan boyalar da dahil olmak üzere ağır kimyasallar içerdiğinden, başlıca çevre kirleticilerinden biridir. Tekstil işlemenin çevresel etkisini sınırlamanın iki ana yolu vardır. Biri yeterince büyük ve yüksek verimli atık su arıtma tesisleri inşa etmek, diğeri ise çevre dostu boya ve kimyasallardan yararlanmaktır. Doğal boyalar, kendi başlarına kullanıldıklarında, renk haslığı ve parlaklığı açısından birçok sınırlamaya sahiptir. Ancak metalik mordanlarla birlikte kullanıldığında parlak ve hızlı renkler üretirler. 

Öyleyse, renk üretmek için sürdürülemez teknolojiyi kullanmak yerine, neredeyse benzer sonuçlar elde etmek için hafif kimya kullanılabilir. Ülkemizin zengin biyoçeşitliliği bize bol miktarda hammadde sağlamıştır, ancak ekim, toplama ve kullanımları arasında sürdürülebilir bir bağlantı geliştirilmelidir.

Doğal boyalar, çevre dostu bir ürünün etik önemi ile birleştiğinde, el işi ve endüstri olarak tekstil üretimine katma değer sağlayan özel estetik nitelikler üretebilir. Doğal boyalar, gıda substratı, deri, ahşabın yanı sıra doğal liflerin renklendirilmesinde kullanımlarıyla bilinirler. Eski çağlardan beri yün, ipek, pamuk ve keten gibi lifler başlıca uygulama alanlarıdır. Doğal boyalar çok çeşitli tonlara sahip olabilir ve bitkilerin kök, ağaç kabuğu, yaprak, çiçek ve meyve gibi çeşitli kısımlarından elde edilebilir. 1856'da orta ila mükemmel renk haslığı özelliklerine sahip yaygın olarak bulunan ve daha ucuz sentetik boyaların ortaya çıkmasından bu yana, zayıf ile orta derecede yıkama ve ışık haslığına sahip doğal boyaların kullanımı büyük ölçüde azaldı. Ancak son zamanlarda, dünya çapındaki çevre bilinci nedeniyle doğal boyaların doğal lifler üzerine uygulanmasına yönelik artan ilgi yeniden canlandı.

Doğal boyalarla yapılan bu eski boyama sanatı, zamanın tahribatına dayansa da, sentetik boyaların ekonomik bir fiyata geniş bir şekilde bulunması nedeniyle doğal boyamada hızlı bir düşüş meydana geldi. Ancak aradan bir asır geçmesine rağmen doğal boyaların kullanımı hiçbir zaman tam anlamıyla rafa kaldırılmadı ve kullanılmaya devam etmektedir. Bu nedenle, sentetik boyaların kullanımı ile birlikte özel ürünler için merkezi olmayan sektörde ağırlıklı olarak farklı tekstil ve derilerin doğal boyanmasına devam edilmiştir. Son zamanlarda, bir dizi ticari boya ve küçük tekstil ihracatçıları, sentetik boyaların neden olduğu çevre kirliliğinin üstesinden gelmek, tekstillerin düzenli olarak boyanması, basılması için doğal boyaların kullanılma olasılıklarına bakmaya başlamışlardır.

1.LİTERATÜR TARAMASI

1.1 Denim

Denim, Fransa'nın Nimes kentindeki antik tekstil merkezinde ortaya çıktı ve “serge de Nimes” olarak adlandırıldı. Columbus'un Santa Maria'daki yelkenleri için kot kullandığı bildiriliyor. Hindistan'da yaklaşık olarak aynı zamanda, Dhunga'nın denizcileri, pantolonları için tulum olarak bilinen denim malzemeyi kullanıyorlardı. Daha sonra, "kot" kelimesi, çalışan erkeklerin kot pantolon giydiği İtalya'nın Cenova kentinden ortaya çıktı. 

1849'da ABD'de Kaliforniya altına hücumda başarısız olan bir madenci olan Levi Strauss, daha başarılı madenciler için kot pantolon üreterek zengin oldu. 

İlk batılı “Levis” kotları doğdu. Sonraki yüz yıl boyunca çalışma pantolonu olarak kaldılar. 

1947'de denim, spor giyim ve yağmurluklara girmeye başladı. 1960 yılından bu yana, kot pantolon işi, dayanıklı, ucuz giysilerden moda bilincine sahip bir pazara dönüşmüştür.

1.2 İndigo Tarihi

Mavi boya çivit Hindistan'da yaklaşık 4000 yıldır kullanılmaktadır. Indigofera tinctoria bitkisinden elde edilmiştir. 

Fenikeli tüccarlar ve göçmen halklar bu boyayı yavaş yavaş Akdeniz bölgesine getirdiler ve ardından Avrupa'ya yaydılar.

Kuzey Avrupa'da Tunç Çağı'ndan (MÖ 2500 – 850) insanlar, Isatis tinctoria bitkisinden gelen mavi bir boya kullandılar. O zamandan beri bu bitkinin kimyasal indigo içerdiği keşfedildi, ancak bitkideki diğer bileşikler nedeniyle İndigofera gibi 'saf' bir mavi değil. İndigo bir fıçı boyasıdır.Bitki fermente edildi ve daha sonra idrarla muamele edildi. Lif, renksiz boya banyosuna daldırıldı ve daha sonra lif üzerinde çözünmeyen mavi bir boya içermesi için güneşe asıldı. 

1865 yılında Alman kimyager Johann Friedrich Wilhelm Adolf von Baeyer indigo ile çalışmaya başladı. 1880'de çalışmaları indigonun ilk senteziyle ve üç yıl sonra kimyasal yapısının açıklanmasıyla sonuçlandı. BASF, 1897'de kullanımda olan uygulanabilir bir üretim süreci geliştirdi ve 1913'te doğal indigo neredeyse sentetik indigo ile değiştirildi. 2002 yılında dünya çapında 17000 ton sentetik indigo üretilmiştir.

Figure 1.2. First year leaf rosette of woad (Isatis tinctoria L.) grown in Jokioinen, Finland (60o49’N, 23o29’E).

İndigo suda çözünmez, bu nedenle kumaşı boyamak için indigonun suda çözünür bir forma dönüştürülmesi gerekir. Bu nedenle indigoya tekne(fıçı) boyası da denir. 

Doğal İndigo Nasıl Seçilir

Satın aldığınız kurutulmuş indigonun türü, boya kazanınızı ve boyanan ürünlerin rengini etkileyebilir. Toz formda çalışmak daha kolaydır, ancak doğal indigo da topaklar ve kekler halinde gelir. Öğütülmemiş indigo satın alırsanız, öğütmeniz gerekir. Daha iyi renkler üretmek için doğal indigo kullanımı tavsiye edilmektedir. . Tarihsel olarak, 19. yüzyılda yapay çivit mavisi mevcut olduğunda, müşteriler doğal çivit ile boyanmış malları aradılar çünkü üstün olduğu düşünülüyordu. Doğal indigo gerçekten daha iyidir daha derin bir mavi oluşturabilir ve suda çözünmediği için, herhangi bir renk kaybı olmadan doğal indigoyu defalarca yıkayabilirsiniz.(Mazharul İslam Kiron'un yazısından alıntı yapılmıştır.)

Kaynaklar;

https://www.sat-su-ma.studio/tr/blogs/tips-and-ideas-on-natural-dyeing/i%CC%87ndigo