Girişimcilik Bülteni

Web 3.0 nedir?

Web3, internette veri sahipliği ve kontrolünü merkezî olmaktan çıkaran blok zinciri gibi teknolojiler için kullanılan genel bir terimdir. Çoğu internet uygulaması, son kullanıcı verilerinin nasıl kaydedileceğini ve kullanılacağını belirleyen merkezî varlıklar tarafından kontrol edilmektedir. Web3 (Web 3.0, merkezî olmayan web veya anlamsal web olarak da adlandırılır) teknolojileri, merkezî yönetim yapılarının yerine, topluluk odaklı projelere olanak tanır. Bu projelerde son kullanıcılar verileri kontrol eder, fiyatlandırmayı belirler, teknik gelişmeye doğrudan katkıda bulunur ve proje yönetiminde daha fazla söz sahibidir. Söz konusu teknolojiler, kullanıcıların birbirleriyle nasıl etkileşimde bulunduğunu otomatik olarak düzenleyen mekanizmalar içerir. Böylece merkezî bir varlığın bu etkileşimleri yönetmesine gerek yoktur.

Web 3.0'daki ana teknolojiler nelerdir?

Blok zinciri teknolojisi; şeffaflık, değişmezlik ve güvenilirlik sağlayarak birçok Web 3.0 uygulamasının temelini oluşturmaktadır. Blok zincirleri, bir düğüm ağı üzerinden işlem veya veri kayıtlarını depolayan merkezî olmayan ve dağıtılmış defterlerdir.

Bir blok zinciri veri tabanı, verileri kronolojik olarak tutarlı bloklar hâlinde depolar ve bu blokları yalnızca eşler arası ağın mutabakatı ile silebilir veya değiştirebilirsiniz. Yetkisiz işlem girdilerini engelleyen ve bu işlemlerin ortak görüntülenmesinde tutarlılık oluşturan yerleşik mekanizmalar mevcuttur. Sonuç olarak, her türlü işlemi izlemek için değiştirilemez bir defter oluşturmak için kullanabilirsiniz.

Belirteçlere ayırma

Blok zinciri teknolojisi uygulamalarını belirteçlere ayırma yoluyla genişletebilirsiniz. Belirteçlere ayırma, gerçek dünya veya dijital varlıkların bir blok zincirinde dijital belirteçler olarak temsil edilmesi sürecidir.

Bu belirteçler, mülkiyetin, erişim haklarının veya diğer değer biçimlerinin kriptografik temsilleridir. Örneğin gayrimenkul, hisse senetleri, emtialar, sanat, müzik ve hatta oyun içi ürünler gibi fiziksel ve dijital varlıkları temsil edebilirsiniz.

Her belirteç, dayanak varlığın belirli bir bölümünü veya tüm birimini temsil edebilir; bu da onu bölünebilir ve kolayca alınıp satılabilir hâle getirir. Sanal dünyada, menkul kıymet düzenlemelerine tabi menkul kıymet belirteçleri veya fraktal sahipliğe izin vermeyen benzersiz, bölünemez varlıkları temsil eden değiştirilemez belirteçler (NFT'ler) gibi farklı belirteç türleri vardır.

WebAssembly

WebAssembly (Wasm), yığın tabanlı bir sanal makine için ikili bir komut biçimidir. Tarayıcı içinde korumalı bir alanda çalışır, bu da kullanıcının yerel dosya sistemine erişemeyeceği anlamına gelir.

Web tarayıcılarında çalışan yüksek performanslı kod sağlayarak merkezî olmayan uygulamaların farklı platformlarda verimli bir şekilde çalışması için bir temel oluşturur. Geliştiriciler, kodu neredeyse yerel hızlarda çalıştırabilir ve JavaScript gibi geleneksel web teknolojilerine kıyasla performansta önemli bir artış sağlayabilirler.

Semantik web teknolojileri

Semantik web teknolojileri, uygulamaların müşteri verilerini daha iyi anlamasına ve yorumlamasına olanak tanır. Birden çok veri kümesini birbirine bağlamak veya yapılandırılmış verileri web üzerinde yayınlamak için bağlantılı veri ilkelerini kullanırlar. Aşağıda bazı örnekleri görebilirsiniz.

Resource Description Framework

Resource Description Framework (RDF) ile ifadeleri özne-yüklem-nesne biçiminde üçlüler olarak ifade edebilirsiniz. Bu üçlüler, farklı varlıkların ilişkilerini temsil eden grafik tabanlı bir veri yapısı oluşturur. SPARQL, RDF verilerini sorgulamak için kullanılan bir sorgu dilidir.

Web Ontoloji Dili

Web Ontoloji Dili (OWL), ontolojileri veya bilginin ve kavramlar arasındaki ilişkilerin resmi temsillerini tanımlamak için kullanılan bir dildir. Sınıfları, özellikleri ve örnekleri belirtmenin yanı sıra akıl yürütme ve çıkarım yapmayı kolaylaştırmak için kullanabilirsiniz.

Bazı örnek Web 3.0 uygulamaları nelerdir?

Çeşitli blok zinciri teknolojisi uygulamaları oluşturulmakta ve API'ler ve hizmetler olarak sunulmaktadır. Bunlar, daha sonra farklı kullanım durumları için başka Web3 uygulamaları oluşturmak üzere kullanılır. Aşağıda bazı örnekleri görebilirsiniz.

Akıllı sözleşmeler

Akıllı sözleşmeler, kodla yazılmış önceden tanımlanmış kurallara sahip kendi kendini uygulayan sözleşmelerdir. Belirli koşullar yerine getirildiğinde sözleşmenin şartlarını otomatik olarak uygularlar. Örneğin, bir sözleşmede bir malın mülkiyetinin mal için ödeme yapan kişiye geçeceği belirtiliyorsa bu sözleşmeye sadece istenen fiyatı gönderirsiniz. Defter, daha sonra sizi yeni sahip olarak yansıtmak için bir sonraki bloktaki bir işlemi kullanarak otomatik olarak güncellenir.

Merkezî olmayan özerk bir organizasyon (DAO), bir kaynak havuzu (belirteçler) üzerinde merkezî olmayan karar vermeyi otomatikleştiren, üzerinde anlaşmaya varılmış bir akıllı sözleşmedir. Belirteç sahibi kullanıcılar kaynakların nasıl harcanacağı konusunda oy kullanır ve kod oylama sonucunu otomatik olarak gerçekleştirir.

İpotek, tahvil ve menkul kıymetler (merkezî olmayan finans olarak da adlandırılır) gibi finansal araçların koşullarını programlamak için akıllı bir sözleşme kullanabilirsiniz. İsterseniz bir tedarik zinciri boyunca malların takibini ve ödemesini kolaylaştırabilirsiniz. Akıllı sözleşmeler aracılara olan ihtiyacı ortadan kaldırabilir, bu da işlemlerin daha verimli ve güvenli olmasını sağlar.

Merkezî olmayan tanımlama

Merkezî olmayan kimlik, bireylere dijital kimlikleri üzerinde daha fazla kontrol ve sahiplik vermeyi amaçlayan bir teknolojidir. Geleneksel çevrimiçi sistemlerde, kullanıcılar kimliklerini yönetmek ve çeşitli çevrimiçi hizmetlere erişmek için genellikle merkezî kimlik sağlayıcılarına (sosyal medya platformları veya e-posta hizmetleri gibi) güvenirler. 

Merkezî olmayan kimlik, kimlik bilgilerinin kontrolünü bireysel kullanıcıya geri verir. Merkezî olmayan bir tanımlayıcı (DID) belgesiyle ilişkili küresel olarak benzersiz tanımlayıcılar kullanır. Bu belge, kimlikle ilgili açık anahtarları, kriptografik materyalleri ve hizmet uç noktalarını içerir. Teknoloji, belirli kimlik özelliklerini paylaşmak ve kimlik doğrulama süreçleri sırasında kimliği tanımlayabilecek bilgilere (PII) maruz kalmayı en aza indirmek için seçici ifşa kullanır.

Gezegenler Arası Dosya Sistemi (IPFS)

IPFS, Web 3.0'da içerik depolamak ve bunlara erişmek için daha verimli ve esnek bir yol sağlayan, merkezî olmayan ve dağıtılmış bir dosya depolama sistemidir. Her dosyaya benzersiz bir kriptografik özet (içerik tabanlı adres) verir. Her IPFS düğümünün bir istemci ve sunucu görevi gördüğü eşler arası ağ kullanır. Düğümler, içeriği web üzerinden depolamak, almak ve dağıtmak için iş birliği yapar ve merkezî sunuculara olan ihtiyacı ortadan kaldırır.

Örneğin, bir kullanıcı IPFS üzerinde içerik talep ettiğinde sistem, içeriği depolayan düğümleri bulmak için içeriğin benzersiz özetini kullanır. Daha sonra içeriği birden fazla düğümden paralel olarak alarak yedeklilik ve hata toleransı sağlamaya yardımcı olur.