Muhasebeci ama Serbest değil, Mali ama Müşavir değil! Meslek Yasasının 30.Yılında Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler

2019 yılı ülkemizde muhasebeciliğin meslek olarak kurumsallaştığı 3568 sayılı yasanın 30.yılı. Geçen 30 yılda meslek yasası açısından bakarsak Serbest Muhasebeci ünvanının kaldırılması ve staj süreleri ile ilgili bir takım düzenlemeler dışında esaslı bir değişime uğradığını söyleyemeyiz.

Peki hizmet verilen ekonomi, mesleğin icrasındaki araç ve gereçler, yetkinlikler açısından neler değişti?

Açıkçası saymakla bitiremeyeceğimiz değişiklikler yaşandı. Ekonomide oyuncular ve oyunun kuralları son 30 yılda tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de büyük bir değişim yaşadı ve hizmet alanlar açısından beklentilerde hızla değişti. Mesleki eğitim ve mesleki pratiklerin kağıt defterler üzerinden yürüdüğü dönemden, bugün gelişmiş ERP sistemleri, e-beyanname, e-fatura, e-defter ve e-irsaliye gibi daha sayamadığım onlarca dijital uygulama ile yüksek bir dijital dönüşüm yaşandı. İyi bir teknoloji kullanıcısı ve takipçisi olmak meslek mensuplarında aranan yetkinlikler arasında yer aldı. Çok daha uzun anlatabileceğimiz bu değişimler arasında 30 yıl önceki Serbest Muhasebeci Mali Müşavir meslek tasarımı ile mevcut durumu arasında ne gibi sapmalar meydana geldi biraz ona eğilelim.

Neden “Serbest” değil?

Meslek yasasının yürürlüğe girdiği ve takip eden ilk dönemlerde SM/SMMM ünvanına sahip meslek mensupları ağırlıklı olarak bağımsız muhasebe ofisleri vasıtasıyla hizmet vermekteydi. Çünkü söz konusu dönemlerde ekonomi küçük, orta ölçekli işletme ile esnaf faaliyetlerinin yoğun olduğu ve meslek mensubu sayısının kısıtlı olduğu dönemlerdi. Pazardaki hizmete olan talep var olan arz ile makul bir noktada buluşabiliyordu. Günümüze gelirken meslek mensubu sayısındaki hızlı artışa rağmen büro faaliyeti ile hizmet verilebilecek esnaf ve küçük işletme sayısı aynı hızda artmadı, hatta son dönemlerde azalışa geçti. En basit örneği artık her mahallede bir kaç tane olan esnaf olarak bakkallar hızla azaldı, onların yerini ulusal market zincirleri aldı ve bu yapıların merkezi muhasebeleri yerelde muhasebeci gereksinimini ortadan kaldırdı. Bununla birlikte meslek mensupları artan şekilde daha fazla muhasebe ve denetim firmalarında ve reel sektör firmalarında bağımlı olarak çalışmaya başladı. Günümüzde bağımlı olarak nitelendirilen meslek mensubu, serbest çalışan ve büro faaliyeti yürüten meslek mensubu sayısını aşmıştır. Bu sebeple artık Serbest ünvanı tüm meslek mensupları anlatmakta yetersiz bir ifade olarak kalmıştır.

Neden “Müşavir” değil?

Meslek yasasının yayınlandığı ve dünyadaki muadilleri ile kıyaslandığında meslek mensuplarından önemli bir ölçüde danışmanlık (müşavirlik) fonksiyonu beklenmekte. Ancak gerek geçmişten bu yana muhasebe eğitim ve öğretiminin yoğun şekilde kamu ve vergi idaresinin uygulamaları altında şekillenmesi gerek müşterilerin bu yönde bilinçli bir talebinin olmaması meslek mensuplarının danışmanlık yönlerinin kısıtlı kalmasına yol açmıştır. Paralel olarak toplumun meslek mensuplarına ve mali işlere akış açısı , meslek mensuplarının mükellefleri için değer yaratmaktan alıkoyan angaryalarla yoğun vakit harcaması mükelleflerine danışmanlık sağlaması için gerekli zaman ve alanı kendilerinden alıkoymaktadır. Tüm bunlara ek olarak meslek mensupları arasında yanlış hizmet rekabeti , rekabetin fiyat üzerinden yürütülmesi gibi nedenler mesleğin danışmanlık fonksiyonunu zedelemiştir. Geldiğimiz noktada mükellefler meslek mensuplarından yasal zorunlukları karşılamalarından öte bir beklentiye girmemesine yol açmıştır. Bununla birlikte hem akademik eğitim, hemde mesleki sınav ve müfredatın meslek mensuplarına Uluslararası Finansal Raporlama Standartları, Dijital Teknolojiler, Para ve Sermaye Piyasaları, Yatırım Finansmanı ve Riskten Korunma gibi alanlarda yeterli yetkinliği kazandıramaması mesleğin müşavirlik fonksiyonunun öne çıkmasına ilave bir engel oluşturmuştur.

Peki ne yapmalı?

Artan dijitalleşme ile bugüne kadar meslek mensuplarının geleneksel olarak yürüttüğü defter tutma/ kayıt işlemlerinin birçoğu dijital araçlar tarafında otomatize edilebilecek. Bu durumda meslek mensuplarının bu alanda fonksiyonları gittikçe azalacak. Bunun yerine mükellef veya işverenleri için değer yaratabilmek için vergi danışmanlığı, yasal mevzuat çerçevesinde vergi planlaması, riskten korunma araçları ve kullanımı, finansman temini , proje finansmanı, şirket dijital stratejilerinin oluşturulması, finansal dijitalleşme projeleri danışmanlığı, fiyatlama ve fiyatlama tahmin araçlarının geliştirilmesi, dijital ekonomi, pazar ve müşteri beklentilerinin mükellef iş ve süreçlerine adaptasyonu gibi alanlara yoğunlaşmaları gerekecek. Tüm bunlar için meslek eğitim ve akademik müfredatta daha fazla hukuk, dijital teknolojiler, dijital ekonomi, finansal enstrümanlar ve uluslararası finansal raporlama standartlarına yer verilmesi , paralel olarak yabancı dil eğitimi ile meslek mensuplarının dünyadaki gelişmeleri yakından takip edebilmesinin sağlanması gereklidir. Daha birçok sorun ve tavsiyede bulunabiliriz ancak her zaman angaryalarla boğuşan meslek mensuplarının daha fazla vaktini almak istemiyorum. Mesleğin 30.yılında ana hatlarıyla meslek sorunları ve çözüm önerilerim bunlardır. (İlave olarak buradaki sorun ve tavsiyeler sadece SMMM’ler için değil büyük ölçüde YMM’ler içinde geçerlidir).

Tüm meslek mensupları için daha iyi bir gelecek dileğiyle

Ferit YILDIZ, SMMM

İzmir, Nisan/2019