Ukrayna, Türk ve Polonya iş dünyalarından tarihi imza

İnsanın kendisinin de bir parçası olduğu bir organizasyon, bir imza töreni için ‘tarihi imza’ başlığıyla yazı yazması kuşkusuz fazla iddialı, hatta alçakgönüllülükten uzak bir ifade. Ancak bundan beş yıl önce Orta ve Doğu Avrupa coğrafyasında Türk iş dünyasının öneminin ve farkındalığının artırılması vizyonuyla yola çıktığımız o dönemde hayal olarak görülecek böyle bir organizasyon sonrasında, en azından hedeflerimiz doğrultusunda böyle önemli bir etabının başarıldığını görmenin mutluluğuyla bu yazıda bir istisna yapacağım.

Almanya’nın Baltık kıyısındaki Heringsdorf ve Polonya’nın Swinoujscie şehirlerinde bu yıl 8.'si düzenlenen Baltık Forumu, bölge için adeta bir mini Davos. Forumun kurucu başkanı 2010-13 yılları arasında Polonya’da ekonomi bakanlığı yapan, hali hazırda Polonya Ukrayna Ticaret Odası Başkanlığı görevini yürüten Jacek Piechota, strateji kurulu başkanı ise Polonya eski cumhurbaşkanı Aleksander Kwasniewski. Organizasyon komitesinde çok sayıda Polonyalı siyasetçi, işadamı ve akademisyenin bulunduğu Baltık İş Forumu, Polonya ve Baltık ülkeleri arasındaki işbirliğinin artırılması, bölgesel sorunların ele alınması için bir platform görevi görürken, bölge ülkeleriyle Ukrayna, Türkiye gibi ülkeler arasındaki ekonomik, ticari ve siyasi ilişkilerin güçlendirilmesi için de bir zemin işlevi görüyor. Forumda her yıl bir ülke onur konuğu ülke olarak belirleniyor. Nitekim geçmişte bu paye Çin, Ukrayna, Rusya, Kazakistan gibi ülkelere verilirken forumun bu yıl onur konuğu ülke 2014’ün Polonya Türkiye ilişkilerinin başlamasının 600. yıldönümü olması ve yine Türkiye’nin Polonya hükümeti tarafından öncelikli yedi pazar ülkeden biri olarak seçilmesi gibi nedenlerden ötürü Türkiye olarak belirlenmiş. Türk iş dünyasının Ukrayna başta olmak üzere Orta ve Doğu Avrupa’da farkındalığını artırma konusunda yaptığı etkin çalışmalardan dolayı ise onur konuğu işadamları derneği sıfatına Uluslararası Türk Ukrayna İşadamları Derneği(TUİD) layık görülmüş. Bu seçimde, Ukrayna’nın son yıllarda Türkiye ve Polonya açısından artan öneminin de etkisi olduğu da bir gerçek.

Baltık İş Forumu’nun açılışında Polonya Türkiye Ticaret Odası Başkanı Marek Nowakowski, Polonya Ukrayna Ticaret Odası başkanı Jacek Piechota ve TUİD’i temsilen ise ben attığımız imzalarla üç ülkenin iş dünyaları arasındaki işbirliği protokolünü yürürlüğe almış olduk. Polonya eski başbakanı, mevcut bakan ve milletvekilleri, senatörler, bölge ülkelerinin Polonya’daki diplomatları, çok sayıda belediye başkanı, akademisyen ve işadamlarının da aralarında bulunduğu katılımcılar ile ülkemizden Türkiye Cumhuriyeti Varşova Büyükelçiliği müsteşarı Evren Müderrisoğlu, Ticaret müşavirimiz Okay Öztürk ile TOBB dış ilişkiler başkanı Hasan Ruhi Koçak imza törenine tanıklık ettiler. İmza sonrası yaptığım açılış konuşmasında da Polonya televizyonuna verdiğim mülakatta da altını çizmeye çalıştığım gibi bizim için tarihi olan bu imzalar, bizim açımızdan atılan bu büyük adım bölgedeki iş dünyalarının işbirliği açısından aslında çok küçük bir adım. Ancak böyle bir inisiyatifin ilk kez gerçekleştirilmesi, ayrıca Türkiye’nin ekonomik öneminin Orta ve Doğu Avrupa’nın en büyük iki ülkesi Polonya ve Ukrayna’nın iş dünyaları tarafından böyle güçlü bir biçimde anlaşıldığını görmek süreci anlamlı kılıyor. Bu coğrafyayla ülkemiz arasında ekonomik ve ticari işbirliğinin geliştirilmesi, ülkemizin farkındalığının artırılması için özellikle son beş yılda yaptığımız çalışmaların bu kadar tatlı bir meyvesini almanın manevi zevkini anlatmak ise çok güç.

Demir Perde çöktüğünde, Baltık Kıyıları’ndan, Kafkaslar’a, Prag’dan, Vladivostok’a çok geniş bir coğrafyada bir güç boşluğu oluştu. Bölge ülkeleri adeta yeniden kurulurken, özellikle Orta ve Doğu Avrupa’da Avrupa Birliği ve ABD bu süreci yönetti, yönlendirdiler. Eski Varşova Paktı üyeleri birbiri ardına NATO güvenlik şemsiyesi altına alınırken, ekonomik ve siyasi yapıları Avrupa’ya entegre edildi, neticede bu devletlerin tamamına yakını AB üyesi oldu. Ülkemiz ise bu süreci enerjisini kendi iç sorunlarına harcadığı, kamu ve özel sektörümüzün kısıtlı imkanları sahip olduğu bir ortamda karşıladı. Hariciye ve biraz da Türk Havayolları dışında o dönemde yurtdışında yapılanmış hemen hemen hiçbir kurumumuz yoktu. Firmalarımızın finansa erişimi sınırlı, girişimcilerimizin, kamu personelimizin, profesyonellerimizin yabancı dil bilgisi büyük oranda yeterli değildi. Yurtdışında iş yapma deneyimimiz eksikti. Neticede bu ülkelerde ekonomik olarak da siyasi olarak da yeterince pozisyon alamadık. Orta ve Doğu Avrupa’nın yeniden yapılanma sürecinde Batı, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası, Avrupa Yatırım Bankası, IMF, Dünya Bankası gibi kurumlar ve geniş AB fonlarıyla büyük pay sahibi olup, oyunu şekillendirirken, biz ülke olarak süreci daha ziyade dışarıdan gözlemleyebildik. 

90’lı yılların başında Ukrayna, Türkiye ve Polonya’nın kişi başına gelirleri aşağı yukarı aynı büyüklükteydi. Bugün Polonya’nın ve Türkiye’nin kişi başına gelirleri Ukrayna’nınkinin sırasıyla 6 ve 4,5 katı. Aradan geçen 25 yılda Ukrayna,bir ülkenin kötü yönetilmesinin ekonomiye ve halkın refah artışına olumsuz etkilerinin görüldüğü ne yazık ki dünyadaki en bariz örneklerinden biri oldu. Yeri gelmişken şunu da belirtmek gerek ki, son 15 yıldır kesintisiz büyüyen, 2009 krizinde bile AB’de ekonomisi küçülmeyen tek ülke olan Polonya’ya kıyasla ülkemizin performansı da hiç fena değil. AB bütçesinden her yıl nette 15 milyar € gibi devasa katkı alan Polonya’ya karşılık böyle bir gelirden mahrum Türkiye’nin ekonomisi özellikle son 10-15 yıldaki hızlı kalkınma süreciyle bugün Polonya ekonomisinin bir buçuk katı büyüklüğe ulaşmış durumda.

Ukrayna’daki 600 Türk firmasının 2 miyar dolarlık yatırımını, Türk ve Ukraynalı havacılık şirketlerinin iki ülke arasında haftalık 100’ü geçen sefer sayılarını yeterli bulmayız, ancak Ukrayna dışına çıkıp bölge ülkeleriyle karşılaştırma yaptığımızda aslında Ukrayna Türk iş dünyasının nasıl güçlü bir konumda olduğunu anlamak daha iyi mümkün oluyor. Ukrayna’nın 5 katı ekonomik büyüklüğe sahip Polonya’daki 150 Türk şirketimizin toplam sermayesi yalnızca 80 milyon dolar yani Ukrayna’dakinin 25’te biri. Türk Havayolları ve Polonya'nın Bayrak taşıyıcı Havayolu şirketi Lot ise İstanbul Varşova arasında haftalık yalnızca sekiz sefer gerçekleştiriyor. Türk müteahhitleri Ukrayna’da bugüne kadar 5,5 milyar dolarlık taahhüt gerçekleştirirken, Polonya’daki toplam iş tamamlamamız ise 1 milyar doları anca buluyor. Daha önce Ukrayna’da görev yapan Varşova Büyükelçiliği müsteşarımız Evren Müderrisoğlu’nun TUİD’in bölgedeki işadamları dernekleri arasında iyi bir model oluşturduğunun altını çizmesi, Varşova ticaret müşavirimiz Okan Öztürk’in ise TUİD’in faaliyetlerini büyük bir memnuniyetle takip ettiklerini belirtmesi ise aslında yukarıda ortaya koyulan rakamların da bir sonucu. 

Orta ve Doğu Avrupa’da, Türk iş dünyamız, ülkemizde ise bu ülkelerin işadamları, yatırımcıları için ciddi bir potansiyel var. Bu ülkeler açısından Türkiye büyük bir pazar olduğu gibi, Afrika, Ortadoğu, Kafkas ve Orta Asya ülkelerine açılan önemli de bir kapı. Karşılıklı farkındalığın artırılması adına daha önümüzde çok uzun bir yol olduğu bir gerçek. Gerek bölgedeki Türk işadamı dernekleri olarak gerekse yabancı muhataplarımız ile daha çok bir araya gelmeliyiz. Birbirimizden öğrencebileceğimiz de, birbirimize verebileceğimiz de çok şey var.  Bu imzalarla biz, üç ülkenin işadamı derneklerinin temsilcileri olarak bir pozisyonu ortaya koyduk, bununla beraber bu imzaların kağıt üzerinde kalmamaları, ancak bundan sonra da gerekli emeğin sarf edilmesiyle mümkün. Önümüzdeki dönemde ortak çabalarımızı daha da hızlandırılmalıyız.

Burak PEHLİVAN

Yazar Hakkında: Burak Pehlivan, yurtdışındaki önde gelen Türk işadamı derneklerinden biri olan Uluslararası Türk Ukrayna İşadamları Derneği(TUİD) yönetim kurulu başkanıdır. Pehlivan'ın, Ukrayna ve Doğu Avrupa ülkeleriyle ilgili 300'ün üzerinde yazı, rapor, bildiri ve makalesi bulunmaktadır. Yazıları kişisel bloğu www.burakpehlivan.org 'da topluca yer alıyor. Twitter'da @bpehlivan adresinden takip edilebilir.