Yaratıcı Muhasebe

Meslek mensupları dışındaki herkes için Muhasebe gri bir alan gibi gözükür. Tıpkı “Gri şehir” olarak anılan Başkent Ankara gibi. (Benim de mesleğe Ankara’da başlamam tesadüf olmasa gerek.) Oysa gerçekten muhasebeye gönül vermiş olanlar için muhasebe matruşka bebekler gibidir. Sosyal Muhasebe, adli muhasebe, maliyet muhasebesi, inşaat muhasebesi, “gri” yakıştırmasına inat "yeşil" muhasebe ve sayamayacağımız kadar farklı muhasebe dalları bulunmaktadır. Muhasebe kaydeden, sınıflandıran, özetleyerek rapor eden ve sonuçlarını yorumlayan ve analiz eden bir bilim dalı olarak hayatın her alanına nüfuz etmektedir. Aslında hayatla iç içedir. Yaşanmış ve yaşanacak her mali olay muhasebenin konusuna girmektedir. Bazen hayatın bir anını fotoğraflar bazen de bir dönem filmidir. Nasıl fotoğraf ve film, sanatçının estetik zevkini, sanatsal yorumunu ve farklı bakış açısını yansıtırsa muhasebe uygulamalarında da, yasal sınırlar içerisinde kalmak kaydıyla, muhasebecinin mevcut esnekliklerden yararlanarak amaca yönelik ölçüm ve sunum yapması mümkündür. Bu olguyu anlatmak için 1970’lerden beri “Yaratıcı Muhasebe” kavramı kullanılıyor. “Amaca yönelik olarak ölçüm ve sunum yapılması” tanımını biraz açmak gerekirse buradaki amacın her uygulayıcı için aşağıdakilerden en az birini kapsadığını söyleyebiliriz:

 •      Artan hisse senedi değeri,

•      Düşük sermaye maliyeti,

•      Hisse senedi fiyat istikrarı,

•      Artan kurum değeri,

•      Artan kredi miktarı,

•      Yüksek kredi derecelendirme notu,

•      Düşük borçlanma maliyetleri,

•      Yöneticilerin raporlanan kâra bağlı olan primleri maksimize etmek istemesi,

•      Vergiden kaçınma- vergi minimizasyonu

 Peki bu kadar büyük ödüllerin olduğu bir oyunun stratejileri nelerdir? Burada da 5 ana stratejiden söz edebiliriz (Aygün, 2013):

 •      Gelirleri artırmak,

•      Giderleri azaltmak, 

•      Varlıkları artırmak, 

•      Borçları azaltmak ve 

•      Nakit akışını artırmaktır.

 “Aktif= Pasif” veya “Borç=Alacak” denkliğine sahip muhasebe disiplininde bile farklı bakış açılarının; dolayısı ile yaratıcı muhasebenin kendine uygulama alanı bulabilmesi sizler için sürpriz olmuş olabilir. Nasıl olduğunu konuşmak gerekirse ülkemizde vergi mevzuatının tanıdığı seçimlik hakları kullanarak tamamen yasal sınırlar içerisinde uygulanan vergi optimizasyonu giderleri azaltma stratejisinin bir örneğini olarak verilebilir. Bir yıldan uzun ömürlü, aşınmaya ve yıpranmaya tabi duran varlıklarınızı amortismana tabi tutarken vergi mevzuatı normal amortisman yöntemi yanında hızlandırılmış amortisman ayırma hakkı da tanımaktadır. Karlı şirketler için daha çok amortisman gideri daha az vergi anlamına gelmektedir. Yine benzer şekilde duran varlık finansmanı için kullanılan kredilerin finansman giderlerini duran varlığın edinim yılından sonra ister ilgili yılda doğrudan gider yazarak verginizi azaltırsınız isterseniz duran varlığın maliyetine ekler onun faydalı ömrü süresince amortismana tabi tutabilirsiniz. Varlıkları artırmak stratejisine de ülkemizde yakın dönemde uygulanan yeniden değerleme müessesesini örnek gösterebiliriz. Son olarak borçları azaltma stratejisinin en yaygın kullanımı ise bilanço dışı finansman uygulamasıdır.

Yukarıda yer verilen tüm örnekler en başında da belirttiğimiz gibi genel kabul görmüş muhasebe uygulamaları çerçevesinde ve yasal sınırlar içerisindeki esnekliklerden faydalanmaktadır. Görevin kötüye kullanımını önlemeye yönelik elbette bağımsız denetim ve adli muhasebe gibi alanlar ile “meslek etiği”, “özün önceliği” ve “tutarlılık” gibi kavramlar devreye girmektedir.

Diğer taraftan çağımız dijitalleşme çağı, her alanda olduğu gibi muhasebe alanında da yoğun şekilde otomasyon imkanlarından faydalanıyoruz. Biliyorsunuz Robotlar muhasebe kaydı atmaya başlayalı çok uzun zaman oldu. Peki, yaratıcı muhasebe çözümlerini tespit etmek ve yorumlayabilmek adına Robotlardan yararlanabilir miyiz? Günümüzde maalesef otomasyonun artması tam açıklama ilkesinin ihlalllerinin ve yaratıcı muhasebe uygulamalarının tespit edilmesi noktasında hiçbir destek veya kolaylık sağlamamaktadır. Bu görevi ancak muhakeme kabiliyeti olan bir yapay zeka başarabilir. Bu nedenle mevzuatı bilen, esnekliklerin ve alternatiflerin farkında olan, şirketin vergi ve piyasa pozisyonuna en uygun seçeneğini seçebilecek bir yapay zeka uygulaması için biraz daha beklememiz gerekecek.