Comhaontú ar an Limistéar Eorpach Eacnamaíoch (LEE)

Sracfhéachaint

Leis an gComhaontú maidir leis an Limistéar Eorpach Eacnamaíoch (LEE), tugtar an Íoslainn, Lichtinstéin agus an Iorua (tíortha CSTE LEE) isteach i margadh inmheánach an Aontais, lena ráthaítear saorghluaiseacht earraí, seirbhísí, daoine agus caipitil, chomh maith le beartais aontaithe ghaolmhara (iomaíocht, iompar, fuinneamh, comhar eacnamaíoch agus airgeadaíochta).

• Tá feidhm ag na rialacha agus na coinníollacha céanna maidir le gach gnólacht laistigh de LEE. Is cuid de reachtaíocht thíortha LEE í reachtaíocht an Aontais a bhaineann leis an margadh inmheánach.

Cad a chumhdaítear le Comhaontú LEE?

I dteannta na ngealltanas a thagann faoin margadh inmheánach agus faoina bheartais ghaolmhara, áirithítear le Comhaontú LEE rannpháirtíocht na dtrí stát i roinnt clár agus gníomhaireachtaí de chuid an Aontais sna réimsí seo a leanas:

• taighde agus forbairt (T&F;D)
• oideachas
• beartas sóisialta
• an comhshaol
• cosaint tomhaltóirí
• turasóireacht
• cultúr

Níl rochtain fhoirmiúil ag an Iorua, an Íoslainn ná Lichtinstéin ar phróiseas cinnteoireachta an Aontais. Mar sin féin, is féidir leo ionchur a sholáthar le linn na gcéimeanna ullmhúcháin. Mar shampla, tá sé de cheart acu páirt a ghlacadh i ngrúpaí saineolaithe agus i gcoistí de chuid an Choimisiúin agus barúlacha a chur isteach maidir le reachtaíocht atá le hionchorprú i gComhaontú LEE.

Cad nach gcumhdaítear le Comhaontú LEE?

Ní chumhdaítear le Comhaontú LEE na beartais seo a leanas de chuid an Aontais:

• Comhbheartais Talmhaíochta agus Iascaigh (cé go bhfuil forálacha sa Chomhaontú maidir le gnéithe éagsúla den trádáil i dtáirgí talmhaíochta agus éisc);
• An tAontas Custaim;
• Comhbheartas Trádála;
• Comhbheartas Eachtrach agus Slándála;
• Ceartas agus Gnóthaí Baile (cé go bhfuil tíortha CSTE mar chuid de limistéar Schengen);
• an tAontas Eacnamaíoch agus Airgeadaíochta (AEA).

Trádáil in earraí

Déantar foráil i gcomhaontú LEE maidir le leibhéal ard léirscaoilte trádála i bhformhór na n-earnálacha. Mar sin féin, ní chumhdaítear talmhaíocht agus iascach le Comhaontú LEE.

Táirgí Talmhaíochta

Leagtar amach i bPrótacal 3 a ghabhann le Comhaontú LEE córas cúitimh praghsanna le haghaidh táirgí talmhaíochta próiseáilte. Is é is aidhm don chóras sin na difríochtaí i bpraghsanna buntáirgí talmhaíochta laistigh de LEE a chúiteamh. Baintear é sin amach trí fhóirdheontais a dheonú ar onnmhairí agus trí dhleachtanna custaim a thobhach ar allmhairí. Ríomhtar na fóirdheontais agus na dleachtanna custaim ar bhonn na bpraghsanna tagartha arna gcomhaontú ag na Páirtithe Conarthacha. Níl feidhm ag Prótacal 3 maidir le Lichtinstéin.

Iasc

Níl Stáit CSTE LEE rannpháirteach i gComhbheartas Iascaigh an Aontais. Eisíonn an Íoslainn agus an Iorua a gcuótaí iascaireachta féin agus coinníonn siad srianta áirithe ar úinéireacht agus ar bhunú in earnáil an iascaigh.

Ar bhonn Chomhaontú LEE agus comhaontuithe déthaobhacha breise, cuireadh deireadh le dleachtanna custaim ar fhormhór na gcineálacha táirgí éisc ghil. Ina theannta sin, tá laghduithe suntasacha ar dhleachtanna custaim ar éisc eile agus ar tháirgí éisc phróiseáilte eile. Mar sin féin, ní fhreastalaíonn Comhaontú LEE ar laghduithe ar dhleachtanna custaim i gcás roinnt de na speicis is tábhachtaí san Íoslainn agus san Iorua.

Dá bhrí sin, ní chuireann Comhaontú LEE cosc ar an Aontas bearta coimirce a chur i bhfeidhm, amhail dleachtanna frithdhumpála agus bearta frithchúitimh, ar tháirgí éisc.

Taraifí

• Féadfar na táirgí go léir de thionscnamh an LEE, seachas táirgí áirithe éisc agus talmhaíochta agus i gcomhréir leis na rialacha tionscnaimh, a thrádáil saor ó tharaifí laistigh den LEE.
• Mar sin féin, cuireann an tAontas agus tíortha LEE CSTE taraifí éagsúla i bhfeidhm ar allmhairí ó thríú tíortha.
• Seiceáil na taraifí a bhaineann le do tháirge sa Mo Chúntóir Trádála

Rialacha tionscnaimh

Chun cóir fhabhrach a fháil do tháirge (dleacht chustaim níos ísle nó gan aon dleacht chustaim) faoi Chomhaontú LEE, ní mór do do tháirge rialacha áirithe a chomhlíonadh lena sainítear a thionscnamh, na rialacha tionscnaimh, a leagtar síos sa Choinbhinsiún Uile-Eora-Mheánmhara

Seiceáil an "Uirlis Féinmheasúnaithe Rialacha Tionscnaimh (ROSA)" idirghníomhach i Mo Chúntóir Trádála chun a mheas an gcomhlíonann do tháirge na rialacha tionscnaimh agus chun a fháil amach conas na doiciméid chearta a ullmhú. Tá tuilleadh eolais ar fáil maidir le conas ROSA a úsáid.

Ceanglais táirge

Is féidir le hearraí gluaiseacht gan bhac idir an AE agus tíortha LEE eile. Is iad seo a leanas na ceanglais táirgí idir tíortha LEE (an tAontas Eorpach san áireamh):

• Comhchuibhithe agus comhionann, toisc go bhfuil rialacha arna nglacadh ar an leibhéal Eorpach a bhfuil feidhm acu ar fud LEE curtha in ionad rialacháin náisiúnta maidir le táirgí. Dá bhrí sin, is féidir earraí a chur i gcúrsaíocht gan formheas ná tástáil bhreise.
• Tá feidhm ag aitheantas neamh-chomhchuibhithe ach frithpháirteach. Dá bhrí sin, is féidir táirgí atá ar an margadh go dleathach i Stát amháin de chuid LEE a mhargú i ngach Stát eile de chuid LEE, fiú mura gcomhlíonann an táirge go hiomlán rialacha teicniúla Stát an allmhairithe de chuid LEE.

Rialacha agus ceanglais theicniúla

• Foghlaim faoi na ceanglais theicniúla, na rialacha agus na nósanna imeachta nach mór d'earraí a chomhlíonadh chun go n-iompórtálfar iad sa Limistéar Eorpach Eacnamaíoch.
• Cuardaigh na rialacha agus na rialacháin shonracha is infheidhme maidir le do tháirge agus a thír thionscnaimh sa Mo Chúntóir Trádála. Chun riachtanais do tháirge a fheiceáil beidh ort a chód custaim a aithint ar dtús. Mura bhfuil an cód custaim ar eolas agat, is féidir leat é a chuardach le hainm do tháirge san inneall cuardaigh ionsuite.

Ceanglais sláinte agus sábháilteachta SPS

• Cumhdaítear ábhair thréidliachta agus fíteashláintíochta le hIarscríbhinn I a ghabhann le Comhaontú LEE agus cumhdaítear reachtaíocht bhia le Caibidil XII d’Iarscríbhinn II. Níl feidhm ag an reachtaíocht maidir le bia agus ábhair thréidliachta maidir le Lichtinstéin, ar reachtaíocht í a chuireann i bhfeidhm, mar gheall ar a haontas custaim leis an Eilvéis, na forálacha tréidliachta a leagtar síos i gComhaontú na hEilvéise-AE maidir leis an Talmhaíocht.
• Níl reachtaíocht lán-chomhchuibhithe maidir le gléasraí ag an Aontas ná ag Stáit CSTE LEE. Tá reachtaíocht i gComhaontú LEE maidir le síolta plandaí, a chumhdaítear le Caibidil III d’Iarscríbhinn I (ábhair fhíteashláintíochta), cé is moite d’fhorálacha a bhaineann le hallmhairí agus le rialú teorann.
• Foghlaim faoi na caighdeáin sláinte, sábháilteachta, sláintíochta agus fíteashláintíochta nach mór d'earraí a chomhlíonadh chun go n-iompórtálfar iad san Aontas Eorpach.
• Cuardaigh na rialacha sláinte, sábháilteachta agus SPS is infheidhme maidir le do tháirge agus a thír thionscnaimh i Mo Chúntóir Trádála. Chun riachtanais do tháirge a fheiceáil beidh ort a chód custaim a aithint ar dtús. Mura bhfuil an cód custaim ar eolas agat, is féidir leat é a chuardach le hainm do tháirge san inneall cuardaigh ionsuite.

Doiciméid agus nósanna imeachta imréitigh custaim

• Ní bhaineann Aontas Custaim an Aontais Eorpaigh leis an Iorua, le Lichtinstéin ná leis an Íoslainn. Tá teorainneacha agus nósanna imeachta custaim fós i bhfeidhm idir na tíortha sin agus an tAontas Eorpach.
• I gcás táirgí áirithe a mheastar a bheith ardriosca, ceanglaítear ar Chomhlacht um Measúnú Comhréireachta (CAB) measúnú a dhéanamh ar cé acu atá nó nach bhfuil táirge i gcomhréir leis an deimhniú táirge is infheidhme arna dhéanamh ag CAB atá ainmnithe ag Stát LEE amháin aitheanta ar fud LEE ar fad.
• Faigh amach faoi dhoiciméid agus nósanna imeachta eile imréitigh custaim is gá chun iompórtáil isteach sa Limistéar Eorpach Eacnamaíoch.
  • Maoin Intleachtúil (IP) agus Tásca Geografacha (GI)
• Tá forálacha comhchuibhithe i gComhaontú LEE maidir le CMI agus cinntíonn sé ardleibhéal cosanta do chearta tionsclaíocha (aireagáin, dearaí, trádmharcanna, etc.) agus cóipcheart (ceol, scannáin, na meáin chlóite, bogearraí, etc.) i ngach Stát LEE.
• Tá prionsabal ídithe réigiúnaigh CMI sna rialacha freisin, prionsabal is infheidhme in LEE ina iomláine. Sa chleachtas, a luaithe a chuireann sealbhóir cirt táirge ar an margadh in LEE (nó le toiliú uaidh), ní féidir leis an sealbhóir cirt brath a thuilleadh ar a cheart eisiach chun allmhairiú táirgí den sórt sin ó Stát LEE eile a chosc.
• Bunaithe ar Airteagal 65(2) de Chomhaontú LEE, déantar reachtaíocht maidir le maoin intleachtúil a ionchorprú in Iarscríbhinn XVII. Mar sin féin, níor ionchorpraíodh gach tionscnamh de chuid an Aontais sa réimse sin.
• Faigh tuilleadh eolais faoin reachtaíocht maidir le maoin intleachtúil agus tásca geografacha san Aontas, chomh maith le beartas CMI an Aontais i leith na trádála.

Trádáil Seirbhísí

Faigh tuilleadh eolais faoi na rialacha, na rialacháin agus na saoráidí le haghaidh trádáil seirbhísí

Soláthar Poiblí

Le Comhaontú LEE, bunaíodh margadh aonair soláthair phoiblí ar fiú thart ar 18 % de OTI LEE é. Dá bhrí sin, tá deiseanna suntasacha ann do chuideachtaí laistigh de LEE toisc gur féidir leo dul san iomaíocht le haghaidh conarthaí rialtais ar fud an Mhargaidh Inmheánaigh.

Faigh eolas ginearálta faoi reachtaíocht soláthair phoiblí, rialacha agus rochtain ar mhargaí éagsúla. Eolas sonrach faoi mhargadh soláthair phoiblí an Aontais.

Infheistíocht

Faigh eolas ginearálta chun d'infheistíocht thar lear a chumasú i. Má tá tú ag infheistiú ó thar lear isteach sa LEE, faigh eolas ar leith.

Eile (iomaíocht, TSD)

Iomaíocht

Chun LEE aonchineálach ina bhfuil coinníollacha comhionanna iomaíochta a áirithiú, tá feidhm ag na rialacha iomaíochta céanna maidir le gach gnóthas ar fud LEE. Cumhdaíonn na rialacha iomaíochta sa Mhargadh Inmheánach ceithre phríomhréimse agus tá siad comhionann sna trí Stát CSTE LEE agus i mBallstáit an Aontais. Is iad seo a leanas na rialacha sin:

• Deireadh a chur le comhaontuithe lena gcuirtear srian ar iomaíocht agus ar mhí-úsáid ceannasachta (e.g. comhaontuithe socraithe praghsanna idir iomaitheoirí)
• Rialú cumasc idir gnólachtaí (e.g. cumasc idir dhá ghrúpa mhóra a mbíonn an lámh in uachtar acu sa mhargadh mar thoradh air)
• Léirscaoileadh earnálacha eacnamaíocha monaplacha (e.g. teileachumarsáid)
• Toirmeasc - faoi réir eisceachtaí áirithe - ar státchabhair a shaobhfadh iomaíocht trí fhabhar roghnaitheach a thabhairt do ghnólachtaí áirithe nó d'earnálacha tionsclaíocha náisiúnta.

Mar thoradh ar na dianrialacha iomaíochta atá ionchorpraithe i gComhaontú LEE, tá cosc, mar riail ghinearálta, ar bhearta frithdhumpála, ar dhleachtanna frithchúitimh agus ar bhearta trádála eile idir Stáit LEE.

Státchabhair

I gcomhréir le Conarthaí an Aontais, cuireann Comhaontú LEE toirmeasc ginearálta ar aon bheart is féidir a shainaithint mar státchabhair, lena n-áirítear deontais, iasachtaí boga agus lamháltais chánach, a d’fhéadfadh trádáil a shaobhadh. Mar sin féin, d’fhéadfadh eisceachtaí ón toirmeasc sin a bheith mar thoradh ar chúinsí áirithe polaitiúla, eacnamaíocha agus sóisialta.

Naisc agus doiciméid úsáideacha

• Seiceáil na rialacha agus na taraifí sonracha a bhaineann leis an earra is mian leat a allmhairiú/onnmhairiú sa Mo Chúntóir Trádála
• Comhaontú maidir leis an Limistéar Eorpach Eacnamaíoch - Ionstraim Chríochnaitheach