Bir Şeyi Çok İstersen Olur mu? Eleştirel Düşünme İle Karar Kalitenizi Artırın!

Bir şeyi çok istersen olur mu sence?

Çevremde bu soruya evet diye cevap veren çok kişi var. Ben ise bu "evet" cevabına biraz eleştirel yaklaşmak istiyorum.

Bu yüzden öncelikle iki şeyi birbirinden ayıralım mı?

Birincisi, hedef koymak, kendini istediğin şey için zihinsel ve psikolojik olarak hazırlamak, yaşamını buna göre düzenlemek, bu istediğin şey için yapman gereken her şeyi yapmak. Bu bana göre bir şeyi gerçekten çok istemektir ve olmasını istediğin şeyin olma olasılığını çok artırsa da yine de sana bağımlı ya da senden bağımsız başka faktörler nedeniyle gerçekleşmeyebilir.

 İkincisi, bir şeyi çok istedim ve bunun olacağına inandım, olacakmış gibi davrandım demek. Örneğin araba almayı çok istiyordum ve alacağıma çok inandım ve istediğim arabayı alacak param olmamasına rağmen arabayı aldığımda çıkmak istediğim tatil için gittim kendime bir tane port bagaj aldım. Ve ne oldu biliyor musun? Yeni başladığım şirket bana tam da o istediğim o arabadan verdi. Üstelik tatiller için de kullanmamıza izin veriliyor! İşte bu istemenin gücü!

 Öyle mi acaba?

Böyle durumlar duyduğundan eminim. Hatta belki sen de buna benzer bir şey yaşamışsındır. İlham verici ve kendini iyi hissettiren bir şey bu. Ama gerçekte olan şey nedir?

Bir şeyi çok isteyip onun olacağına inandığında, zihinsel olarak, tercihler yaparken, kararlar verirken bu isteme halinin üzerimizde bir etkisi olacağına inanıyorum. Yukarıdaki örneğe bakarsak, iş ya da şirket seçiminde şirket arabası opsiyonunun daha iş başvurusu aşamasında bile bilinçli ya da bilinç dışı bir etkisi olması çok olası.

Benzer başka olası açıklamalar yapılabilir ancak dikkat çekmek istediğim konu, bu tür durumların, duruma dair açıklamaların ve sonuçların genellenebilir şeyler olmadığı. Tam da burada eleştirel düşünce ve eleştirel sorular devreye giriyor.

Mesela şunu soralım: Acaba, bu şekilde bir şeyi çok isteyip olacağına inanarak olacakmış gibi davranan kişilerin kaçta kaçı bu şekilde istediğine kavuşmuştur? "Aynı şartlarda, aynı şekilde düşünen ve davranan 1000 kişi incelendi ve yüzde 70'inde istedi şeyin gerçekleştiği görüldü" diyen bir araştırma olsaydı buna inanmamız daha olası olurdu. İstatistik biliminin ne söylediği bir yana, ne yalan söyleyeyim ben yüzde 20 için bile buna inanabilir ve bunu bir yöntem olarak kullanabilirdim. 

İşin aslı şu ki bu tür durumlarda "kümeleme illüzyonu" gibi bilişsel önyargılar devreye giriyor. Size birkaç örnek vereyim:

  - Hayatımız boyunca binlerce rüya görüyoruz ve bunlardan bir kaçı ile ilgili başımıza bir şey geldiğinde bunu rüyamızın çıkmasına yoruyoruz.

 - Gün içinde onlarca kişiyi farkında olarak ya da olmadan aklımızdan geçiriyoruz ve bazen günlerce bunların hiçbirine rastlamıyoruz ancak bunlardan birinde aklımızdan geçirdiğimiz insanlardan birine rastladığımızda buna anlamlar yüklüyoruz.

 - Bir arkadaşımızı bir ay içinde farkında olarak ya da olmayarak onlarca kez düşünüyoruz ancak bunlardan birinde o arkadaşımız bizi aradığında ya da onunla yolda karşılaştığımızda bunun özel bir anlamı olduğunu varsayıyoruz.

Benzer pek çok durum sayılabilir. Bunlar istatistik olarak anlamlı olmasa da yine de bu tür durumları çok kolay genelliyoruz. Hele de dinlemesi ve anlatması keyifli hikayelere dönüştüğünde bu tür deneyimleri kural haline getirmemiz daha olası hale geliyor.

 Açıkçası bu tür genellemelerle ilgili bir sorunum yok. İnsanın kendini iyi hissetmesine neden olabilir, dinlemesi keyifli hikayeler ortaya çıkabilir. Ancak ve ancak;

1. Bu tür genellemeler kendimizi kandırmaya dönüşmüyorsa.
2. Bu tür genellemeler nedeniyle gerçeklik algımızı yitirmiyorsak.
3. Bu tür genellemeler yaşama dair önemli tercihlerimizde ve kararlarımızda belirleyici değilse.

Özetle pek çok bilişsel önyargı ile dolu olduğumuz için eleştirel düşünme ile karar kalitemizi artırabiliriz.

Bu arada bu konuda yazmayı çok istiyordum. Gerçi istediğim detayda olmadı ama yine de yazdım ve çok istediğim bir şey oldu 😊

Siz ne düşünüyorsunuz bu konuda? Sizinle bu konu hakkında konuşmayı çok istiyorum. Hatta bu satırları yazarken, bu yazının altında derin bir tartışma döneceğine çok inanıyorum. Bakalım olacak mı? 😊

#eleştireldüşünme #merak #birömüryaratıcılık #birömüröğrenme #öğrenmebilimi