Crohn Hastalığı Diyeti: Beslenme Rehberi

Özellikle Crohn hastalığınız veya ülseratif kolitiniz olduğunda, hangi yiyeceklerin kendinizi en iyi hissetmenize yardımcı olacağını bilmek kolay değildir. Araştırmalar, diyetin IBD'nin gelişiminde, hastalık seyrinde, semptomların azaltılmasında ve beslenme durumunda rol oynadığını göstermektedir.

Dengeli ve besin açısından zengin sağlıklı bir diyet için birkaç ipucumuz var. Bu ipuçları sadece eğitim amaçlıdır.Kişiselleştirilmiş bir diyet geliştirmenize yardımcı olması için doktorunuzla veya IBD odaklı bir diyetisyenle birlikte çalışmalısınız.

Diyette En Aza İndirilecek Yiyecekler

Tetikleyici gıdalar:

Tetikleyici gıdalar, rahatsız edici semptomlara neden olan herhangi bir besindir. Semptomlara yol açabilseler de, tetikleyici gıdalar mutlaka vücudunuza zarar vermez. Herkesin farklı tetikleyici yiyecekleri olabilir, ancak burada yaygın tetikleyici yiyecekler ve içecekler var:

• Çözünmeyen lif oranı yüksek (suda çözünmeyen) yiyeceklerin sindirimi zor olabilir: çiğ lahana, elma kabuğu, ayçiçeği çekirdeği
• Yüksek lifli yiyecekler: Brüksel lahanası, lahana, karnabahar, kuşkonmaz
• Yüksek laktoz içeren yiyecekler: inek sütü, krema, dondurma, muhallebi
• Eklenen şekerler ve şekerli yiyecekler: kurabiyeler, hamur işleri, hindistancevizi şekeri, bal, akçaağaç şurubu
• Alkol
• Kafeinli kahve/çay, enerji içecekleri, diğer kafeinli içecekler
• Şekerli içecekler: soda, şekerli/şuruplu kahve/espresso içecekleri, meyve suları

Enflamasyon riskinin artmasıyla ilişkili gıdalar:

Bu yiyecekleri istediğiniz zaman ara sıra yemek sorun değil, sadece ölçülü olarak yiyin. Bu yiyecekleri aktif olarak kısıtlamaya çalışmak yerine, diyetinize daha fazla çeşitlilik eklemeye odaklanmaya çalışın. Örneğin, genellikle her gün kırmızı et yiyorsanız, hafta boyunca tavuk, hindi, tofu, yumurta, somon ve ton balığı yemeniz için diyetinize daha çeşitli protein eklemeye odaklanın.

Artan iltihaplanma ile ilişkili gıdalar şunları içerir:

• Kırmızı et: sığır eti, kuzu eti, domuz eti, dana eti, bizon
• İşlenmiş et: öğle yemeği/şüküdü eti, domuz pastırması, sosisli sandviç, sosis
• Hindistan cevizi yağı, süt yağı, palmiye yağı 

Diyetinizde Daha Çok Tüketeceğiniz Yiyecekler

Zaman içinde sık sık tüketildiğinde, bazı gıdaların iltihabı azalttığı bulunmuştur:

• Meyveler: muz, ahududu, elma püresi, harmanlanmış meyve
• Sebzeler: kabak, çatal yumuşak pişmiş havuç, yeşil fasulye
• Omega 3 yağ asitleri bakımından zengin besinler: yağlı balıklar (somon, ton balığı, uskumru vb.), ceviz yağı, chia tohumu, keten tohumu yağı, keten tohumu unu

Diyetinize dahil etmek için diğer sağlıklı yiyecekler:

• Pişmiş ve soğutulmuş veya yeniden ısıtılmış nişastalar: patates, tatlı patates, pirinç, yulaf ezmesi
• Yapraklı yeşil sebzeler (pişirmeyi ve küçük parçalar halinde kesmeyi veya smoothie'lere karıştırmayı deneyin)

Meyve ve sebzeleri sindirememekten mi endişeleniyorsunuz?

Lif içeren yiyeceğin türünü, dokusunu ve miktarını düşünün. 

Meyve/sebze suda çabuk çözünebilir mi? Eğer öyleyse, çözünür lif bakımından yüksek olması muhtemeldir. Ahududu mükemmel bir örnektir. Bir bardak suya taze bir ahududu düşürür düşürmez parçalanmaya başlayacaktır. Bir meyve/sebze, bir elmanın kabuğu gibi suda çözünmezse, çözünmeyen lif bakımından yüksektir. Çözünmeyen lif, banyoya daha sık veya acil gezilere neden olabilir.

Bazen yiyeceğin dokusunu ayarlamak yardımcı olabilir. Örneğin, çiğ lahana ve harmanlanmış lahananın her ikisi de aynı miktarda çözünmeyen lif içerir, ancak harmanlanmış lahana, bağırsaklarda çözünür lif gibi davrandığı için çok daha iyi tolere edilir. Çiğ fındık yerine fındık ezmesi sindirimi daha kolay olabilir.

Crohn hastalığını sıkılatan bireyler için:

Ne kadar semptomatik olduğunuza bağlı olarak, sadece lif içerenleri değil, diğer yiyeceklerin miktarını ve/veya dokusunu ayarlamanız gerekebilir. Sorunlu olabilecek bazı gıda örnekleri şunları içerir:

• Mantarlar
• Patlamış mısır
• Biftek
• Kurutulmuş etler veya meyveler
• Çiğ fındık
• Salatalar

Yemek Hazırlama ve Planlama

Yemek planlaması için herkese uyan tek bir beden olmasa da, bu ipuçları sizi daha iyi günlük beslenmeye doğru yönlendirmeye yardımcı olabilir:

• Yemekleri önceden hazırlayın
• Mutfağınızı semptomlarınızı şiddetlendirmeyen yiyeceklerle dolu tutun
• Basit pişirme teknikleri kullanın: kaynatın, ızgara yapın, buharda pişirin, haşlayın.

Proteini artırın:

Aktif hastalık sırasında protein ihtiyacı arttığından, gün boyunca protein içeren gıdaları tüketmeye odaklanmak da yararlıdır. Protein içeren gıdalara bazı örnekler tavuk, tofu, balık, hindi, yumurta, yoğurt, fasulye, chia tohumu ve fındık ezmesidir.

Sıvıları artırın:

Sık sık gevşek dışkınız varsa, dışkı enfeksiyonunuz varsa veya kabızlığınız veya eksik tahliyeniz varsa, nemlendirici sıvıları artırmaya odaklanmanız yararlı olabilir. Nemlendirici sıvıların bazı örnekleri su, et suyu, smoothie'ler ve oral rehidrasyon çözeltisidir.

Besin yoğun öğünler/atıştırmalıklar:

İştahınız azaldıysa, son zamanlarda denemeden kilo verdiyseniz veya dışkı enfeksiyonunuz varsa, sık, küçük, besin dolu yemekler veya atıştırmalıklar tüketmeniz yararlı olabilir.

Bazı örnekler şunları içerir:

• Atıştırmalık eklemek (örneğin, 1 yemek kaşığı fıstık ezmesi ve muz, humus ve kraker veya yoğurt ve çilek)
• Yemeklere zeytinyağı ekleme
• Öğünler arasında smoothie içmek
• Yemeklere soslar eklemek (limon sarımsaklı tahin sosu gibi)

Gıda kısıtlamalarını en aza indirin:

Kendinizi kısıtlanmış hissediyorsanız, diyetiniz muhtemelen çeşitlilikten yoksundur. Her gıdanın tamamı farklı besinler içerir, bu nedenle bir yiyeceği ve özellikle bir besin grubunu diyetinizden kısıtladığınızda, besin eksiklikleri için risk altındasınız. Bu, hastalığınızı olumsuz etkileyebileceğinden, gıda kısıtlamalarını en aza indirmeye çalışın. Ne yiyeceğinizden ve semptomlarınızı neyin tetiklediğinden emin değilseniz, IBD odaklı kayıtlı bir diyetisyenle çalışın.

Kaynak:

1. Levine A, Rhodes JM, Lindsay JO ve ark. Uluslararası İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları Araştırma Örgütü'nden Diyet Rehberliği. Clin Gastroenterol Hepatol. 2020;18(6):1381-1392. doi:10.1016/j.cgh.2020.01.046
2. Werlang ME, Sim LA, Lebow JR, Lacy BE. Yeme Bozukluklarını Değerlendirmek: Gastroenterologlar için Bir Astar. Am J Gastroenterol. 2021;116(1):68-76. doi:10.14309/ajg.0000000000001029