Bağırsak-beyin-pankreas eksenindeki GLP-1'in fizyolojik fonksiyonları

Glukagon benzeri peptit-1 (GLP-1) bağırsaktaki L hücrelerinden salgılanmaktadır. GLP-1 pankreasın alfa hücrelerinden glukagon salınımını baskılar ve glukoz kaynaklı insülin salgısını uyarmaya yardımcı olur.

• GLP-1'in plazma seviyeleri uzun bir açlıktan sonra düşüktür ve besin alımını takiben artmaktadır.
• GLP-1, glukagon salınımını azaltır, pankreatik β-hücre kütlesini artırır ve mide boşalmasını yavaşlatarak ve tokluğu artırarak gastrointestinal motiliteyi düzenler. Bu nedenle, bozulmuş GLP-1 salınımı, IGT ve T2DM gelişimine sebebiyet verebilir.
• GLP-1, bilişsel işlevin düzenlenmesi ve sürdürülmesinde modülatör bir rol oynar ve GLP-1 seviyelerinde postprandiyal bir artışın neuroprotection'a katkıda bulunduğu görülmektedir.
• Takviyelerle doğrudan bağırsak mikrobiyotasını hedef alan üç çalışma, GLP-1 seviyeleri ve diğer metabolik parametreler üzerinde önemli olumlu etkiler göstermiştir:

1. Synbiotic'in insulin direnci üzerindeki etkisi
2. Probiotic'in insülin sekresyonu üzerindeki etkisi
3. Prebiotic'in (inülin ve butyrate) açlık glikozu üzerindeki etkisi.

• GLP-1 ve bağırsak mikrobiyotası arasındaki bağlantı, serbest fatty acid reseptörleri 2 ve 3 yoluyla GLP-1 sekresyonunu uyarabilen, lifin bakteriyel fermantasyonundan kaynaklanan SCFA(kısa zincirli yağ asitleri)'lar gibi mikrobiyal metabolitler olabilir.
• GLP-1'in ayrıca sodyuma bağımlı glikoz taşıyıcısının (SGLT1) monosakkarit substratları tarafından tetiklendiği gösterilmiştir.

Lactobacillus reuteri ile 4 haftalık probiyotik takviyesi, glikoz (OGTT) üzerinde orta ve uzun vadeli diyet müdahaleleri sırasında GLP-1 düzeylerini %76 artırdı ve normal kilolu veya fazla kilolu 21 glikoz toleranslı yetişkinde plasebo grubuna kıyasla açlık GLP-1 düzeylerini artırdı.

Birkeland ve ark. ise, T2DM hastalarında 6 haftalık 16 g/gün inulin-tipi fruktan içeren prebiyotik tedavinin, karışık bir öğün testine (550 kcal, 78.5 g karbonhidrat, 15.6 g yağ ve 24 g protein içeren iki besin içeceği, toplam 300 ml) GLP-1 tepkisi üzerinde herhangi bir etkisi olmadığını bulmuşlardır.

Özetlemek gerekirse, diyabetli hastalarda GLP-1 sekresyonu için gıda seçiminin özellikle önemli olduğunu ve IGT, T2DM ve OW'nin önlenmesi ve bütüncül tedavisi için büyük bir potansiyele sahip olduğunu belirtmektedirler.

GLP-1'in insülin sekresyonunu uyarma ve kilo kaybını teşvik etme üzerindeki etkileri nedeniyle, GLP-1 ve analogları T2DM tedavisi için farmakolojik preparatlarda kullanılır. Bununla birlikte, diyet yoluyla fizyolojik olarak uyarılmış GLP-1 sekresyonu, OW olan veya bozulmuş glukoz toleransı (IGT) veya T2DM'si olan bireylerde glukoz metabolizmasını iyileştirmek için önleyici veya sinerjik bir yöntem olabilir.

Çeşitli faktörleri hesaba kattıktan sonra diyet paterni müdahaleleri veya prebiyotik, probiyotik ve sinbiyotik müdahaleler ile GLP-1 sekresyonunun modülasyonunu araştırmak için daha fazla orta ve uzun vadeli çalışmalar yapılmalıdır.

• OW:overweight/ obesity
• T2DM:type 2 Diabetes Mellitus
• IGT:impaired glucose tolerance

Kaynakça:

Huber H, Schieren A, Holst JJ, Simon MC. Dietary impact on fasting and stimulated GLP-1 secretion in different metabolic conditions - a narrative review. Am J Clin Nutr. Published online January 11, 2024. doi:10.1016/j.ajcnut.2024.01.007