Ukrajna

Ukrajna
*Україна*
Ukrajna Україна
Bandiera
	Innu nazzjonali: ; "Ще не вмерла України" (Ukren); Shche ne vmerla Ukrayiny (trażlitterazzjoni); Il-Glorja tal-Ukrajna għadha ma tmermitx ;
	Mappa tal-Ukrajna
Belt kapitali; (u l-ikbar belt)	Kyiv; 50°27′N 30°30′E / 50.45°N 30.5°E
Lingwi uffiċjali	Ukren
Gvern	Repubblika semi-presidenzjali unitarja
Formazzjoni
Erja
Popolazzjoni
PGD (PSX)	stima tal-2012
PGD (nominali)	stima tal-2012
IŻU (2013)	0.740 (għoli) (78)
Valuta	hryvnia (UAH)
Żona tal-ħin	EET (UTC+2)
Kodiċi telefoniku	+380
TLD tal-internet	.ua; .укр
1	Referendum tal-indipendenza kien sar fl-1 ta' Diċembru, wara li l-indipendenza Ukrajna kienet finalizzata fis-26 ta' Diċembru. Il-kostituzzjoni attwali ġiet adottata fit-28 ta' Ġunju 1996.

L-Ukrajna ( juːˈkreɪn (għajnuna·info); Ukren:Україна, translitterata: Ukrayina), hi nazzjon fl-Ewropa tal-Lvant. L-Ukrajna għandha fruntieri mal-Russja lejn il-lvant u grigal, mal-Bjelorussja għall-majjistral, mal-Polonja, is-Slovakkja u l-Ungerija lejn il-punent, mar-Rumanija u l-Moldova għall-lbiċ, u mal-Baħar l-Iswed u l-Baħar ta' Azov fin-nofsinhar u x-xlokk, rispettivament. Il-pajjiż għandhu erja ta' 603,628 km², li huwa l-akbar pajjiż fl-Ewropa.^[5]^[6]^[7]

Skont it-teorija popolari u stabbilita sew, l-istat medjevali ta' Kyivan Rus ġie stabbilit mill-Varanġjani fid-9 seklu bħala l-ewwel storja rreġistrata mill-stat tal-Slavi tal-Lvant. In-nazzjon ħareġ b'saħħtu fil-Medju Evu iżda ddiżintegra fis-seklu 12. Sa nofs is-seklu 14, it-territorji Ukraini kienu taħt ir-regola ta' tliet poteri esterni: l-Orda tad-Deħeb, il-Gran Dukat tal-Litwanja, u r-Renju tal-Polonja.^[8] Wara l-Gwerra l-Kbira tat-Tramuntana (1700–1721), l-Ukrajna kienet maqsuma fost numru ta' setgħat reġjonali. Mis-seklu 19, l-akbar parti tal-Ukrajna ġiet integrata fl-Imperu Russu, bil-bqija taħt il-kontroll Awstro-Ungeriż.

F'Novembru tal-2013, beda l-Ewromaidan, sensiela ta' protesti f'Kyiv u diversi partijiet oħra tal-pajjiż. Dan wassal għal rivoluzzjoni fejn fiha il-gvern ta' Viktor Yanukovych ġie mneħħi u floku Oleksandr Turchynov sar president. Fi Frar tal-2014 bdiet il-Kriżi tal-Krimea, li spiċċat bir-Russja tieħu kontroll tal-Krimea u l-belt ta' Sevastopol f'Marzu, għalkemm dan mhu rikonoxxut mill-ebda pajjiż.

Matul il-Medju Evu, l-Ukrajna kienet is-sit ta' espansjoni Slava bikrija u ż-żona aktar tard saret ċentru ewlieni tal-kultura Slava tal-Lvant taħt l-istat ta' Kyiv Rus, li tfaċċat fis-seklu 9. L-istat eventwalment iddiżintegra f'poteri reġjonali rivali u finalment ġie meqrud mill-invażjonijiet Mongoli tas-seklu 13. Iż-żona mbagħad ġiet ikkontestata, maqsuma, u mmexxija minn varjetà ta 'poteri esterni għas-600 sena ta' wara, inklużi l-Commonwealth Pollakk-Litwan, l-Imperu Awstrijak, l-Imperu Ottoman, u t-Tsardom tar-Russja. Il-Cossack Hetmanate qam fiċ-ċentru tal-Ukrajna fis-seklu 17, iżda kien maqsum bejn ir-Russja u l-Polonja, u eventwalment assorbit fl-Imperu Russu. Żviluppa n-nazzjonaliżmu Ukren u, wara r-Rivoluzzjoni Russa fl-1917, ġiet iffurmata r-Repubblika Popolari Ukrajna ta’ ħajja qasira. Il-Bolxeviki kkonsolidaw il-kontroll fuq ħafna mill-imperu preċedenti u stabbilixxew ir-Repubblika Soċjalista Sovjetika tal-Ukraina, li saret repubblika kostitwenti tal-Unjoni Sovjetika meta ġiet iffurmata fl-1922. Fil-bidu tas-snin tletin, miljuni ta' Ukraini mietu fl-Holodomor, bniedem- għamel ġuħ. L-okkupazzjoni Ġermaniża matul it-Tieni Gwerra Dinjija fl-Ukrajna kienet devastanti, b'7 miljun persuna ċivili Ukrajna maqtula, inklużi l-biċċa l-kbira tal-Lhud Ukraini.

L-Ukrajna kisbet l-indipendenza tagħha fl-1991 meta l-Unjoni Sovjetika xolt u ddikjarat lilha nnifisha newtrali. Ġiet adottata kostituzzjoni ġdida fl-1996. Sensiela ta' dimostrazzjonijiet tal-massa, magħrufa bħala Euromaidan, wasslet għat-twaqqif ta' gvern ġdid fl-2014 wara rivoluzzjoni. Imbagħad ir-Russja okkupat u annesset unilateralment u illegalment il-peniżola tal-Krimea tal-Ukrajna u l-inkwiet favur ir-Russja laħaq il-qofol tiegħu fi gwerra fid-Donbas bejn separatisti appoġġjati mir-Russi u forzi tal-gvern fil-Lvant tal-Ukrajna. Ir-Russja nediet invażjoni fuq skala sħiħa tal-Ukrajna fl-2022. Minn meta faqqgħet il-gwerra mar-Russja, l-Ukrajna kompliet tfittex rabtiet eqreb mal-Istati Uniti, l-Unjoni Ewropea, u n-NATO.

L-Ukrajna hija stat unitarju u s-sistema ta' gvern tagħha hija repubblika semi-presidenzjali. Huwa pajjiż li qed jiżviluppa, l-ifqar fl-Ewropa bil-PGD nominali per capita, u l-korruzzjoni għadha problema kbira. Madankollu, minħabba l-art fertili estensiva tagħha, qabel il-gwerra l-Ukraina kienet waħda mill-akbar esportaturi tal-qamħ fid-dinja. L-Ukrajna hija qawwa medja u l-Forzi Armati Ukrajni huma l-ħames l-akbar forzi armati fid-dinja f'termini ta' persunal attiv u numru totali ta' persunal bit-tmien l-akbar baġit tad-difiża fid-dinja. Il-Forzi Armati Ukrajni joperaw ukoll waħda mill-akbar u l-aktar flotot ta' drone fid-dinja. Huwa membru fundatur tan-Nazzjonijiet Uniti, kif ukoll membru tal-Kunsill tal-Ewropa, l-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ u l-OSKE. Qed fil-proċess li tissieħeb fl-Unjoni Ewropea u applika biex tissieħeb fin-NATO.

Il-Karpazji huma l-ogħla firxa tal-muntanji fl-Ukrajna. L-ogħla quċċata hija Hoverla (2,061) metri

Total tal-fruntieri tal-Ukrajna: 5,581 km, pajjiżi tal-fruntiera (6): Belarus 1,111 km; Ungerija 128 km; Moldova 1,202 km; Polonja 498 km; Rumanija 601 km; Russja 1,944 km, Slovakkja 97 km.

Etimoloġija

L-isem Ukrajna huwa spiss interpretat bħala ġej mit-terminu Slav l-Antik għal 'art tal-fruntiera', kif inhi l-kelma krajina. Interpretazzjoni oħra hija li l-isem Ukraina jfisser "reġjun" jew "pajjiż."

Storja

Storja bikrija

L-għodda tal-ġebel ta' 1.4 miljun sena minn Korolevo, fil-Punent tal-Ukrajna, huma l-eqdem preżenza ominidi datata b’mod sigur fl-Ewropa. L-issetiljar tal-bnedmin moderni fl-Ukrajna u madwarha tmur lura għal 32,000 QK, b'evidenza tal-kultura Gravettian fil-muntanji tal-Krimea. Madwar 4500 QK, il-kultura Neolitika Cucuteni-Trypillia iffjorixxiet f'żoni wesgħin tal-Ukrajna moderna, inklużi Trypillia u r-reġjun kollu ta' Dnieper-Dniester. L-Ukraina hija meqjusa bħala l-post probabbli tal-ewwel domestikazzjoni taż-żiemel. L-ipoteżi Kurgan tpoġġi lir-reġjun Volga-Dnieper tal-Ukrajna u n-Nofsinhar tar-Russja bħala l-patrija lingwistika tal-Proto-Indo-Ewropej. L-ewwel migrazzjonijiet Indo-Ewropej mill-isteppi Pontiċi fit-tielet millennju QK xerrdu l-antenati pastorali tal-isteppa Yamna u l-lingwi Indo-Ewropej f’partijiet kbar tal-Ewropa. Matul l-Età tal-Ħadid, l-art kienet abitata minn Ċimmerjani, Scythians, u Sarmatians li jitkellmu bl-Iran. Bejn is-700 QK u 200 QK kien parti mir-renju Scythian.

Mis-6 seklu QK, kolonji Griegi, Rumani u Biżantini ġew stabbiliti fuq il-kosta tal-Grigal tal-Baħar l-Iswed, bħal f'Tyras, Olbia u Chersonesos. Dawn prosperaw sas-6 seklu wara Kristu. Il-Goti baqgħu fiż-żona, iżda waqgħu taħt il-ħakma tal-Huns li bdew fis-snin 370 Fis-seklu 7, it-territorju li llum huwa l-Lvant tal-Ukrajna kien iċ-ċentru tal-Gran Bulgarija tal-qedem. Fl-aħħar tas-seklu, ħafna mit-tribujiet Bulgari emigraw f'direzzjonijiet differenti u l-Khazars ħadu ħafna mit-territorju.

Fis-sekli 5 u 6, l-Ante, poplu Slav bikri, għexu fl-Ukrajna. Migrazzjonijiet mit-territorji tal-Ukrajna tal-lum tul il-Balkani stabbilixxew ħafna nazzjonijiet Slavi tan-Nofsinhar. Migrazzjonijiet lejn it-tramuntana, li laħqu kważi sal-Lag Ilmen, wasslu għall-emerġenza tal-Ilmen Slavs u l-Krivichs. Wara rejd mill-Avari fis-sena 602 u l-kollass tal-Ante Union, ħafna minn dawn il-popli baqgħu ħajjin bħala tribujiet separati sal-bidu tat-2 millennju.

L-età tad-Rus ta' Kyiv

L-istabbiliment tal-istat ta' Kyiv Rus jibqa’ skur u inċert. L-istat kien jinkludi ħafna mill-Ukraina tal-lum, il-Belarus, u l-parti tal-punent tar-Russja Ewropea. Skont il-Primarja Chronicle, in-nies tar-Rus inizjalment kienu jikkonsistu minn Varangians mill-Iskandinavja. Fl-882, il-prinċep pagan Oleg (Oleh) rebaħ Kyiv minn Askold u Dir u pproklamaha l-kapitali l-ġdida ta' Rus'. Madankollu, storiċi anti-Normanisti jargumentaw li t-tribujiet Slavi tal-Lvant tul il-partijiet tan-Nofsinhar tax-Xmara Dnieper kienu diġà fil-proċess li jiffurmaw stat indipendenti. L-elite Varangian, inkluża d-dinastija Rurik li tmexxi, aktar tard assimilaw fil-popolazzjoni Slava. Kyiv Rus kienet komposta minn diversi prinċipalitajiet immexxija minn kniazes Rurikid interrelatati ("prinċpijiet"), li ħafna drabi ġġieldu bejniethom għall-pussess ta 'Kiev.

Matul is-sekli 10 u 11, Kyiv Rus saret l-akbar u l-aktar stat qawwi fl-Ewropa, perjodu magħruf bħala l-Età tad-Deheb tagħha. Beda bir-renju ta 'Vladimir il-Kbir (980-1015), li introduċa l-Kristjaneżmu. Matul ir-renju ta’ ibnu, Yaroslav l-Għerf (1019-1054), Kyiv Rus laħqet il-quċċata tal-iżvilupp kulturali u l-qawwa militari tagħha. L-istat malajr frammenta hekk kif reġgħet żdiedet l-importanza relattiva tas-setgħat reġjonali. Wara qawmien mill-ġdid finali taħt il-ħakma ta 'Vladimir II Monomachus (1113-1125) u ibnu Mstislav (1125-1132), Kyiv Rus' eventwalment iddiżintegrat f'prinċipalitajiet separati wara l-mewt ta 'Mstislav, għalkemm is-sjieda ta' Kyiv xorta Ikollha prestiġju kbir għal għexieren ta 'snin. . Fis-sekli 11 u 12, il-konfederazzjoni nomadika ta’ Kumani u Kipchaks li jitkellmu bit-Turk kienet il-forza dominanti fl-isteppa Pontika fit-tramuntana tal-Baħar l-Iswed.

L-invażjonijiet Mongoli ta' nofs is-seklu 13 qerdu Kyiv Rus'; Wara l-assedju ta' Kyiv fl-1240, il-belt ġiet meqruda mill-Mongols. Fit-territorji tal-punent, il-prinċipalitajiet tal-Galicia u Volhynia kienu qamu qabel, u ngħaqdu biex jiffurmaw il-Prinċipat tal-Galicia-Volhynia. Danjel tal-Galicia, iben Ruman il-Kbir, reġa’ għaqqad ħafna mill-Lbiċ tar-Rus’, inklużi Volhynia, Galicia, u Kyiv. Aktar tard kien inkurunat minn mibgħut papali bħala l-ewwel re tal-Galicia-Volhynia (magħruf ukoll bħala r-Renju ta' Rutenja) fl-1253.

Dominazzjoni barranija

Il-Commonwealth Pollakka-Litwanja laħqet il-limitu massimu tagħha fl-1619, u tgħaqqad il-fruntieri attwali. Il-Polonja u l-Kuruna Pollakka eżerċitaw is-setgħa fuq ħafna mill-Ukrajna wara l-1569.

Fl-1349, wara l-Gwerer tal-Galicia-Volhynia, ir-reġjun kien maqsum bejn ir-Renju tal-Polonja u l-Gran Dukat tal-Litwanja. Minn nofs is-seklu 13 sal-aħħar tas-seklu 15, ir-Repubblika ta’ Ġenova waqqfet bosta kolonji fuq il-kosta tat-tramuntana tal-Baħar l-Iswed u bidlithom f'ċentri kummerċjali kbar immexxija mill-konslu, rappreżentant tar-Repubblika. Fl-1430, ir-reġjun ta' Podolia ġie inkorporat fil-Polonja, u l-artijiet tal-Ukrajna tal-lum kienu dejjem aktar stabbiliti mill-Pollakki. Fl-1441, il-prinċep Ġengisidi Haci I Giray waqqaf il-Khanate tal-Krimea fil-peniżola tal-Krimea u l-isteppi tal-madwar; il-Khanate orkestra r-rejds tal-iskjavi tat-Tatar. Matul it-tliet sekli li ġejjin, il-kummerċ tal-iskjavi fil-Krimea kien se jsarraf madwar żewġ miljun ruħ fir-reġjun.

Fl-1569, l-Unjoni ta' Lublin stabbilixxiet il-Commonwealth Pollakk-Litwan, u ħafna mill-artijiet Ukraini ġew trasferiti mil-Litwanja għall-Kuruna tar-Renju tal-Polonja, u saru de jure territorju Pollakk. Taħt il-pressjonijiet tal-Polonizzazzjoni, ħafna sidien tal-artijiet Ruteni kkonvertew għall-Kattoliċiżmu u ngħaqdu maċ-ċrieki tan-nobbli Pollakk; oħrajn ingħaqdu mal-Knisja Uniate Ruthenian maħluqa ġdida.

Cossack hetmanate

Imċaħħda mill-protetturi indiġeni fost in-nobbli Rutenja, il-bdiewa u l-abitanti tal-bliet bdew ifittxu protezzjoni mill-Cossacks Żaporozhian emerġenti. F'nofs is-seklu 17, kważi-stat militari Borżakk, l-Ospitanti ta 'Zaporozhian, ġie ffurmat minn Bormla ta' Dnieper u bdiewa Ruteni. Il-Polonja ftit li xejn eżerċitat kontroll reali fuq din il-popolazzjoni, iżda sabet li l-Cossacks utli kontra t-Torok u t-Tatari, u t-tnejn kienu xi kultant alleati f'kampanji militari. Madankollu, is-sema ħarxa kontinwa tal-bdiewa Ruteni mis-szlachta Pollakki (ħafna minnhom kienu nobbli Ruteni Polonizzati) u s-soppressjoni tal-Knisja Ortodossa keċċew lill-Bormli. Dawn tal-aħħar ma kellhom l-ebda rekwiżit li jieħdu l-armi kontra dawk li qiesu bħala għedewwa u okkupanti, inkluż il-Knisja Kattolika mar-rappreżentanti lokali tagħha.

Fl-1648, Bohdan Khmelnytsky mexxa l-akbar rewwixta tal-Cossack kontra l-Commonwealth u r-re Pollakk, li gawdew appoġġ mifrux mill-popolazzjoni lokali. Khmelnytsky waqqaf il-Cossack Hetmanate, li kien jeżisti sal-1764 (xi sorsi jsostnu sa l-1782). Wara li Khmelnytsky sofra telfa qawwija fil-Battalja ta 'Berestechko fl-1651, huwa rrikorriet għat-Tsar Russu għall-għajnuna. Fl-1654, Khmelnytsky kien soġġett għall-Ftehim Pereiaslav, li jifforma alleanza militari u politika mar-Russja li għarfet il-lealtà lejn il-monarka Russu.

Wara mewtu, il-Hetmanate ġarrab gwerra devastanti ta' 30 sena bejn ir-Russja, il-Polonja, il-Khanate tal-Krimea, l-Imperu Ottoman u l-Bormlizzi, magħrufa bħala "Il-Rovina" (1657–1686), għall-kontroll tal-Hetmanate tal-Cossack. It-Trattat tal-Paċi Perpetwu bejn ir-Russja u l-Polonja fl-1686 qasam l-artijiet tal-Cossack Hetmanate bejniethom, u naqqas il-parti li fuqha l-Polonja kienet talbet is-sovranità mill-Ukrajna fil-punent tax-Xmara Dnieper. Fl-1686, il-Metropolitan ta' kyiv ġie anness mill-Patrijarkat ta' Moska permezz ta 'ittra sinodali tal-Patrijarka Ekumeniku ta' Kostantinopli Dijonisju IV, u b'hekk poġġa lill-Metropolitan ta 'kyiv taħt l-awtorità ta' Moska. Tentattiv biex ireġġa' lura t-tnaqqis sar mill-hetman Bormak Ivan Mazepa (1639-1709), li eventwalment iddefetta lill-Iżvediżi fil-Gwerra l-Kbira tat-Tramuntana (1700-1721) f'tentattiv biex jeħles mid-dipendenza Russa, iżda Kien mgħaffeġ fil-Battalja ta’ Poltava (1709).

L-awtonomija tal-Hetmanate kienet ristretta ħafna minn Poltava. Fis-snin 1764-1781, Katerina l-Kbira inkorporat ħafna mill-Ukraina ċentrali fl-Imperu Russu, abolit il-Cossack Hetmanate u l-Zaporozhye Sich, u kienet waħda mill-persuni responsabbli għat-trażżin tal-aħħar rewwixta kbira tal-Cossack, il-Koliivshchyna. Wara l-annessjoni tar-Russja tal-Krimea fl-1783, l-artijiet akkwistati ġodda, issa msejħa Novorossiya, infetħu għall-kolonizzazzjoni mir-Russi. L-awtokrazija zarista stabbilixxiet politika ta 'Russifikazzjoni, trażżan l-użu tal-lingwa Ukraina u tillimita l-identità nazzjonali Ukrajna. Il-parti tal-punent tal-Ukrajna tal-lum kienet aktar tard maqsuma bejn ir-Russja u l-Awstrija mmexxija mill-Habsburg wara l-waqgħa tal-Commonwealth Pollakka-Litwana fl-1795.

Seklu 19 u kmieni fl-20

Is-seklu 19 rat iż-żieda tan-nazzjonaliżmu Ukren. Biż-żieda fl-urbanizzazzjoni u l-modernizzazzjoni u tendenza kulturali lejn nazzjonaliżmu romantiku, ħarġet intelligentsia Ukrajna impenjata għall-qawmien mill-ġdid nazzjonali u l-ġustizzja soċjali. Il-poeta qaddej li sar nazzjonalità Taras Shevchenko (1814-1861) u t-teorist politiku Mykhailo Drahomanov (1841-1895) mexxew il-moviment nazzjonalista li qed jikber. Filwaqt li l-kundizzjonijiet għall-iżvilupp tagħha fil-Galizia Awstrijaka taħt l-Habsburgs kienu relattivament ħelwin, il-parti Russa (magħrufa storikament bħala "Little Russia" jew "Nofsinhar tar-Russja") iffaċċjat restrizzjonijiet severi, li waslet biex tipprojbixxi prattikament il-kotba kollha li jaqra ġew ippubblikati bl-Ukrajna fl-1876.

L-Ukrajna, bħall-bqija tal-Imperu Russu, ingħaqdet mar-Rivoluzzjoni Industrijali aktar tard mill-biċċa l-kbira tal-Ewropa tal-Punent minħabba li żammet is-serf sal-1861. Minbarra ħdejn l-għelieqi tal-faħam li għadhom kif ġew skoperti tad-Donbas, u f'xi bliet akbar bħal Odessa u Kyiv, L-Ukraina baqgħet fil-biċċa l-kbira ekonomija agrikola u ta' estrazzjoni tar-riżorsi. Il-parti Awstrijaka tal-Ukrajna kienet partikolarment fqira, u ġiegħlet mijiet ta' eluf ta' bdiewa jemigraw, li ħolqu s-sinsla ta' dijaspora Ukrajna estensiva f'pajjiżi bħall-Kanada, l-Istati Uniti, u l-Brażil. Xi wħud mill-Ukraini stabbilixxew ukoll fil-Lvant Imbiegħed. Skont iċ-ċensiment tal-1897, kien hemm 223,000 Ukrain etniku fis-Siberja u 102,000 fl-Asja Ċentrali. 1.6 miljun ruħ oħra emigraw lejn il-Lvant fl-għaxar snin wara li nfetħet il-Ferroviji Trans-Siberjani fl-1906. Iż-żoni tal-Lvant Imbiegħed b'popolazzjonijiet etniċi Ukraini saru magħrufa bħala l-Ukrajna l-Ħadra.

L-Ukrajna kienet mgħaddsa fil-kaos mal-bidu tal-Ewwel Gwerra Dinjija, u l-ġlied fuq l-art Ukrajna baqa’ jippersisti sal-aħħar tal-1921. Fil-bidu, l-Ukraini kienu maqsuma bejn l-Awstrija-Ungerija, jiġġieldu għall-Poteri Ċentrali, għalkemm il-maġġoranza l-kbira servew fl-Armata Imperjali Russa, li kienet parti mit-Triple Entente, taħt ir-Russja. Meta l-Imperu Russu waqa’, il-kunflitt sar il-Gwerra tal-Indipendenza tal-Ukrajna, bl-Ukraini jiġġieldu flimkien, jew kontra, l-armati l-Aħmar, l-Abjad, l-Iswed u l-Ħodor, bil-Pollakki, l-Ungeriżi (fit-Transcarpathia) u l-Ġermaniżi wkoll jintervjenu f’diversi okkażjonijiet.

L-ewwel tentattiv biex jinħoloq stat indipendenti, ir-Repubblika tal-Poplu tal-Ukrajna (UNR) li tegħleb lejn ix-xellug, tħabbar minn Mykhailo Hrushevsky, iżda l-perjodu kien ikkawżat minn ambjent politiku u militari estremament instabbli. L-ewwel ġie maħlul f'kolp ta' stat immexxi minn Pavlo Skoropadskyi, li ħalla l-Istat Ukren taħt il-protettorat Ġermaniż, u l-attentat biex tiġi restawrata l-UNR taħt id-Direttorat fl-aħħar falla hekk kif l-armata Ukrajna kienet regolarment maħkuma minn forzi oħra. Ir-Repubblika tal-Poplu tal-Ukrajna tal-Punent u r-Repubblika Hutsul li damu żmien qasir naqsu wkoll li jingħaqdu mal-bqija tal-Ukrajna.

Ir-riżultat tal-kunflitt kien rebħa parzjali għat-Tieni Repubblika Pollakka, li annesset il-provinċji tal-Punent tal-Ukrajna, kif ukoll rebħa fuq skala akbar għall-forzi pro-Sovjetiċi, li rnexxielhom iwarrbu l-fazzjonijiet li kien fadal u eventwalment stabbilixxew is-Sovjetika. Ir-Repubblika Soċjalista tal-Ukrajna (l-Ukrajna Sovjetika). Sadanittant, il-Bukovina ta’ llum kienet okkupata mir-Rumanija u r-Rutenja tal-Karpazji ġiet ammessa fiċ-Ċekoslovakkja bħala reġjun awtonomu.

Il-kunflitt fuq l-Ukrajna, parti mill-Gwerra Ċivili Russa, qered l-ex Imperu Russu kollu, inkluż l-Ukrajna ċentrali u tal-Lvant. Il-ġlied ħalla aktar minn 1.5 miljun mejta u mijiet ta' eluf ta' bla dar fit-territorju tal-eks Imperu Russu. Il-provinċji tal-Lvant ġew affettwati wkoll minn ġuħ fl-1921.

Perjodu ta' bejn il-gwerer

Matul il-perjodu ta' bejn il-gwerra, fil-Polonja, il-Marixxall Józef Piłsudski fittex l-appoġġ tal-Ukrajna billi offra awtonomija lokali bħala mod biex tiġi minimizzata l-influwenza Sovjetika fir-reġjun tal-Lvant ta' Kresy tal-Polonja. Madankollu, dan l-approċċ ġie abbandunat wara l-mewt ta' Piłsudski fl-1935, minħabba l-inkwiet kontinwu fost il-popolazzjoni Ukrena, inkluż il-qtil ta' uffiċjali tal-gvern Pollakk mill-Organizzazzjoni tan-Nazzjonalisti Ukraini (OUN); bil-gvern Pollakk jirrispondi billi jillimita d-drittijiet ta' nies li ddikjaraw in-nazzjonalità Ukrena. Konsegwentement, il-moviment nazzjonalista u militanti taħt l-art Ukrajn, li tfaċċa fl-1920s, kiseb appoġġ usa'.

Sadanittant, l-Ukrajna Sovjetika li għadha kif ġiet iffurmata saret waħda mir-repubbliki fundaturi tal-Unjoni Sovjetika. Matul l-1920, taħt il-politika ta' Ukrainization segwita mit-tmexxija komunista nazzjonali ta' Mykola Skrypnyk, it-tmexxija Sovjetika inizjalment ħeġġet qawmien mill-ġdid nazzjonali fil-kultura u l-lingwa Ukrajna. L-Ukrainization kienet parti mill-politika Sovjetika tal-Korenizzazzjoni (litteralment, indiġenizzazzjoni), li kellha l-għan li tippromwovi l-avvanz tal-popli indiġeni, il-lingwa u l-kultura tagħhom fil-gvern tar-repubbliki rispettivi tagħhom.

Madwar l-istess żmien, il-mexxej Sovjetiku Vladimir Lenin waqqaf il-Politika Ekonomika Ġdida (NEP), li introduċiet forma ta' soċjaliżmu tas-suq, li ppermettiet xi sjieda privata ta' negozji produttivi żgħar u ta' daqs medju, bit-tama li terġa' tinbena l-Unjoni Sovjetika ta' wara l-gwerra li kellha. ġew meqruda kemm mill-Ewwel Gwerra Dinjija kif ukoll aktar tard mill-gwerra ċivili. L-NEP rnexxielu jirrestawra n-nazzjon li qabel kien mifni bil-gwerra għal-livelli ta' produzzjoni u produzzjoni agrikola ta' qabel l-Ewwel Gwerra Dinjija f'nofs is-snin għoxrin, ħafna minn dawn tal-aħħar ibbażati fl-Ukrajna.] Dawn il-politiki ġibdu ħafna figuri prominenti tal-UNR ta' qabel, inklużi dawk ta' qabel. Il-mexxej tal-UNR Hrushevsky, biex jirritornaw fl-Ukrajna Sovjetika, fejn ġew aċċettati u pparteċipaw fl-avvanz tax-xjenza u l-kultura Ukrajna.

Dan il-perjodu tqassar meta Joseph Stalin sar il-mexxej tal-USSR wara l-mewt ta' Lenin. Stalin elimina n-NEP f'dik li saret magħrufa bħala l-Great Break. Li bdiet fl-aħħar tas-snin 20 u diġà b'ekonomija ppjanata ċentralment, l-Ukrajna Sovjetika pparteċipat fi pjan ta' industrijalizzazzjoni li kkwadrupla l-produzzjoni industrijali tagħha matul it-tletinijiet.

Madankollu, bħala konsegwenza tal-politika l-ġdida ta 'Stalin, il-bdiewa Ukrajni sofrew il-konsegwenzi tal-programm ta' kollettivizzazzjoni tal-uċuħ agrikoli. Il-kollettivizzazzjoni kienet parti mill-ewwel pjan ta' ħames snin u kienet infurzata minn truppi regolari u l-pulizija sigrieta magħrufa bħala ċ-Cheka. Dawk li rreżistu ġew arrestati u deportati lejn gulags u kampijiet tax-xogħol. Peress li l-membri tal-irziezet kollettivi kultant ma tħallewx jirċievu qamħ sakemm jintlaħqu kwoti mhux realistiċi, miljuni ta' nies mietu bil-ġuħ f'ġuħ magħruf bħala Holodomor jew il-“Ġuħ il-Kbir”, li ġie rikonoxxut minn xi pajjiżi bħala att ta' ġenoċidju mwettaq minn Joseph Stalin u notevoli Sovjetiċi oħra.

Wara l-Gwerra Ċivili Russa u l-kollettivizzazzjoni, il-Kbir Purge, filwaqt li qatlet l-għedewwa politiċi perċepiti ta’ Stalin, irriżulta f’telf profond ta' ġenerazzjoni ġdida ta' intellettwali Ukraini, magħrufa llum bħala r-Rinaxximent Esegwit.

It-Tieni Gwerra Dinjija

Evoluzzjoni territorjali tar-Repubblika Soċjalista Sovjetika tal-Ukraina, 1922-1954

Wara l-invażjoni tal-Polonja f'Settembru 1939, it-truppi Ġermaniżi u Sovjetiċi qasmu t-territorju tal-Polonja. Għalhekk, il-Galizia tal-Lvant u Volhynia bil-popolazzjoni Ukraina tagħhom saru parti mill-Ukrajna. Għall-ewwel darba fl-istorja, in-nazzjon kien magħqud. Saru aktar gwadanni territorjali fl-1940, meta l-SSR tal-Ukrajna inkorporat id-distretti tat-Tramuntana u tan-Nofsinhar ta' Bessarabia, Bukovina tat-Tramuntana, u r-reġjun ta' Hertsa mit-territorji li l-USSR ġiegħlet lir-Rumanija, għalkemm ċediet il-parti tal-punent tar-Repubblika Soċjalista Sovjetiku Awtonomu għall-SSR tal-Moldova maħluqa ġdida. Dawn il-konkwisti territorjali tal-USSR ġew rikonoxxuti internazzjonalment mit-trattati ta' paċi ta' Pariġi tal-1947.

L-armati Ġermaniżi invadew l-Unjoni Sovjetika fit-22 ta' Ġunju, 1941, u bdew kważi erba' snin ta' gwerra totali. L-Assi inizjalment avvanza kontra l-isforzi ddisprati iżda bla suċċess tal-Armata l-Ħamra. Fil-Battalja ta' Kyiv, il-belt ġiet imfaħħra bħala "Belt Eroj", minħabba r-reżistenza ħarxa tagħha. Aktar minn 600,000 suldat Sovjetiku (jew kwart tal-Front tal-Punent Sovjetiku) inqatlu jew ittieħdu priġunieri hemmhekk, u ħafna sofrew trattament ħażin sever. Wara l-konkwista tagħha, il-biċċa l-kbira tar-Repubblika Soċjalista Sovjetika tal-Ukrajna ġiet organizzata fi ħdan ir-Reichskommissariat Ukraina, bl-intenzjoni li tisfrutta r-riżorsi tagħha u eventwalment l-issetiljar Ġermaniż. Xi Ukraini tal-Punent, li kienu ssieħbu fl-Unjoni Sovjetika biss fl-1939, faħħru lill-Ġermaniżi bħala liberaturi, iżda dan ma damx ħafna peress li n-Nażisti għamlu ftit attentati biex jisfruttaw skuntentizza bil-politika Stalinista. Minflok, in-Nazi ppreservaw is-sistema tal-farms kollettivi, wettqu politiki ġenoċidali kontra l-Lhud, iddeportaw miljuni ta' nies biex jaħdmu fil-Ġermanja, u bdew programm ta' depopolazzjoni biex jippreparaw għall-kolonizzazzjoni Ġermaniża. Huma mblukkaw it-trasport tal-ikel fuq ix-Xmara Dnieper.

Għalkemm il-biċċa l-kbira tal-Ukraini ġġieldu fi jew flimkien mal-Armata l-Ħamra u r-reżistenza Sovjetika, tfaċċa moviment indipendenti tal-Armata Insurġenti tal-Ukrajna (UPA, 1942) fil-punent tal-Ukrajna. Inħoloq bħala l-forzi armati tal-Organizzazzjoni klandestina tan-Nazzjonalisti Ukraini (OUN). Iż-żewġ organizzazzjonijiet, l-OUN u l-UPA, appoġġaw l-għan ta' stat Ukren indipendenti fit-territorju b’maġġoranza etnika Ukrajna. Għalkemm dan ġab kunflitt mal-Ġermanja Nażista, xi drabi l-ġwienaħ Melnyk tal-OUN alleat ruħu mal-forzi Nażisti. Minn nofs l-1943 sat-tmiem tal-gwerra, l-UPA wettqet massakri ta' Pollakki etniċi fir-reġjuni ta' Volhynia u tal-Lvant tal-Galizia, u qatlet madwar 100,000 persuna ċivili Pollakka, u qanqlet tpattija. Dawn il-massakri organizzati kienu tentattiv mill-OUN biex jinħoloq stat Ukren omoġenju mingħajr minoranza Pollakka li tgħix fil-fruntieri tagħha, u biex jipprevjeni lill-istat Pollakk ta' wara l-gwerra milli jasserixxi s-sovranità fuq żoni li kienu parti mill-gwerra ta' qabel il-gwerra. Wara l-gwerra, l-UPA kompliet tiġġieled l-USSR sal-1950s. Fl-istess ħin, l-Armata tal-Ħelsien tal-Ukrajna, moviment nazzjonalista ieħor, ġġieled flimkien man-Nazi.

B'kollox, in-numru ta' Ukraini etniċi li ġġieldu fil-gradi tal-armata Sovjetika huwa stmat bejn 4.5 miljun u 7 miljun; Nofs l-unitajiet ta' reżistenza tal-gwerillieri partiġġjani favur is-Sovjetika, li kienu jammontaw sa 500,000 suldat fl-1944, kienu wkoll Ukraini. B'mod ġenerali, iċ-ċifri għall-Armata Insurġenti Ukrajna mhumiex affidabbli, b’ċifri li jvarjaw bejn 15,000 u sa 100,000 ġellieda.

Il-maġġoranza l-kbira tal-ġlied fit-Tieni Gwerra Dinjija seħħew fuq il-Front tal-Lvant. It-telf totali kkaġunat fuq il-popolazzjoni Ukrajna matul il-gwerra huwa stmat għal 6 miljun, inkluż madwar miljun u nofs Lhudi maqtula mill-Einsatzgruppen, xi drabi bl-għajnuna ta' kollaboraturi lokali. Mit-8.6 miljun telf ta' truppi Sovjetiċi stmati, 1.4 miljun kienu Ukraini etniċi. Jum il-Vitorja huwa ċċelebrat bħala waħda mill-ħdax-il festa nazzjonali tal-Ukrajna.

l-Ukrajna sovjetika ta' wara l-gwerra

Ir-repubblika ġarrbet ħsara kbira mill-gwerra u kienu meħtieġa sforzi sinifikanti biex tirkupra. Inqerdu aktar minn 700 belt u 28,000 raħal. Is-sitwazzjoni marret għall-agħar bil-ġuħ fl-1946-1947, li kienet ikkawżata minn nixfa u qerda tal-infrastruttura fi żmien il-gwerra, li qatlet mill-inqas għexieren ta' eluf ta' nies. Fl-1945, l-SSR Ukrajna saret waħda mill-membri fundaturi tan-Nazzjonijiet Uniti (NU), parti minn ftehim speċjali fil-Konferenza ta' Yalta, u, flimkien mal-Belarus, kellha drittijiet tal-vot fin-NU minkejja li ma kinux indipendenti. Barra minn hekk, l-Ukraina għal darb'oħra espandiet il-fruntieri tagħha billi annesset Zakarpattia, u l-popolazzjoni saret ħafna aktar omoġenizzata minħabba t-trasferimenti tal-popolazzjoni ta 'wara l-gwerra, li ħafna minnhom, bħal fil-każ tal-Ġermaniżi u t-Tatari tal-Krimea, ġew sfurzati. Fl-1 ta 'Jannar 1953, l-Ukraini kienu t-tieni biss wara r-Russi fost "deportati speċjali" adulti, li jammontaw għal 20% tat-total.

Wara l-mewt ta' Stalin fl-1953, Nikita Khrushchev sar il-mexxej il-ġdid tal-USSR, li beda l-politika ta' de-Stalinization u Thaw ta' Khrushchev. Matul il-mandat tiegħu bħala kap tal-Unjoni Sovjetika, il-Krimea ġiet trasferita mill-SFSR Russu għall-SSR tal-Ukraina, formalment bħala rigal ta' ħbiberija lill-Ukrajna u għal raġunijiet ekonomiċi. Dan irrappreżenta l-estensjoni finali tat-territorju Ukrajn u fforma l-bażi tal-fruntieri tal-Ukrajna rikonoxxuti internazzjonalment sal-lum. L-Ukrajna kienet waħda mill-aktar repubbliki importanti tal-Unjoni Sovjetika, li rriżultat f'ħafna pożizzjonijiet importanti fl-Unjoni Sovjetika miżmuma mill-Ukraini, inkluż notevolment Leonid Brezhnev, Segretarju Ġenerali tal-Partit Komunista tal-Unjoni Sovjetika mill-1964 sal-1982. Madankollu, hija kien hu u l-maħtur tiegħu fl-Ukrajna, Volodymyr Shcherbytsky, li ppresedu r-Russifikazzjoni estensiva tal-Ukrajna u li kienu strumentali fir-repressjoni ta' ġenerazzjoni ġdida ta' intellettwali Ukraini magħrufa bħala s-Sixtiers.

L-Ukraina Sovjetika malajr saret ċentru ewlieni tal-industrija tal-armi Sovjetika u r-riċerka ta 'teknoloġija għolja, għalkemm l-industrija tqila xorta kellha influwenza barra. Il-gvern Sovjetiku investa fi proġetti ta 'enerġija idroelettrika u nukleari biex jissodisfa d-domanda għall-enerġija li kien jinvolvi l-iżvilupp. Madankollu, fis-26 ta 'April, 1986, reattur fl-impjant tal-enerġija nukleari ta' Chernobyl sploda, li rriżulta fid-diżastru ta 'Chernobyl, l-agħar inċident ta' reattur nukleari fl-istorja.

Indipendenza

Mikhail Gorbachev wettaq politika ta' liberalizzazzjoni limitata tal-ħajja pubblika, magħrufa bħala perestroika, u pprova jirriforma ekonomija staġnata. Dan tal-aħħar fallew, iżda d-demokratizzazzjoni tal-Unjoni Sovjetika qanqlet tendenzi nazzjonalisti u separatisti fost minoranzi etniċi, inklużi Ukraini. Bħala parti mill-hekk imsejħa parata tas-sovranitajiet, fis-16 ta' Lulju, 1990, is-Sovjet Suprem elett tal-SSR tal-Ukraina adotta d-Dikjarazzjoni tas-Sovranità tal-Istat tal-Ukraina. Wara kolp ta' stat fallut minn xi mexxejja komunisti f'Moska biex jiddepożitaw lil Gorbachev, ġiet ipproklamata l-indipendenza assoluta fl-24 ta' Awwissu, 1991. Ġiet approvata minn 92% tal-elettorat Ukren f’referendum fl-1 ta' Diċembru. Il-president il-ġdid tal-Ukrajna, Leonid Kravchuk, iffirma l-Ftehim ta' Belavezha u għamel lill-Ukrajna membru fundatur tal-Commonwealth ta' Stati Indipendenti (CIS) ħafna iktar laxk għalkemm l-Ukrajna qatt ma saret membru sħiħ ta' dan tal-aħħar peress li ma rratifikatx il-fondazzjoni tal-Ukrajna is-CIS. Dawn id-dokumenti ssiġġillaw id-destin tal-Unjoni Sovjetika, li ivvotat formalment it-triq tagħha biex teżisti fis-26 ta' Diċembru.

Inizjalment kien maħsub li l-Ukrajna kellha kundizzjonijiet ekonomiċi favorevoli meta mqabbla mar-reġjuni l-oħra tal-Unjoni Sovjetika, għalkemm kienet waħda mill-ifqar repubbliki Sovjetiċi fiż-żmien tax-xoljiment. Madankollu, matul it-tranżizzjoni tiegħu għall-ekonomija tas-suq, il-pajjiż esperjenza tnaqqis ekonomiku aktar profond minn kważi r-repubbliki ta 'qabel Sovjetiċi l-oħra kollha. Matul ir-riċessjoni, bejn l-1991 u l-1999, l-Ukrajna tilfet 60% tal-PGD tagħha u sofriet minn iperinflazzjoni li laħqet il-quċċata ta' 10,000% fl-1993. Is-sitwazzjoni stabbilizzat biss ħafna wara li l-munita l-ġdida, il-hryvnia, waqgħet drastikament fl-aħħar tal-1998, parzjalment bħala konsegwenza tal-inadempjenza tad-dejn Russu aktar kmieni dik is-sena. Il-wirt tal-politiki ekonomiċi tad-disgħinijiet kien il-privatizzazzjoni massiva tal-proprjetà tal-istat li ħolqot klassi ta 'individwi estremament qawwija u għonja magħrufa bħala oligarki. Il-pajjiż imbagħad waqa 'f'serje ta' riċessjonijiet qawwija bħala riżultat tal-kriżi finanzjarja globali tal-2008, il-bidu tal-gwerra Russa-Ukraina fl-2014, u finalment l-invażjoni fuq skala sħiħa mir-Russja li bdiet fl-24 ta' Frar 2022. L-ekonomija tal-Ukraina b'mod ġenerali prestazzjoni baxxa minn meta kisbet l-indipendenza minħabba korruzzjoni mifruxa u ġestjoni ħażina, li, partikolarment fid-disgħinijiet, wasslu għal protesti u strajks organizzati. Il-gwerra mar-Russja żammet irkupru ekonomiku sinifikanti fis-snin 2010, filwaqt li l-isforzi biex tiġi miġġielda l-pandemija tal-COVID-19, li waslet fl-2020, saru ħafna aktar diffiċli minħabba rati baxxi ta’ tilqim u, aktar tard fil-pandemija, minħabba l-invażjoni li għaddejja.

Minn perspettiva politika, waħda mill-karatteristiċi li jiddefinixxu l-politika Ukraina hija li għal ħafna mill-ħin kienet maqsuma madwar żewġ kwistjonijiet: ir-relazzjoni bejn l-Ukrajna, il-Punent u r-Russja, u l-qasma klassika tax-xellug-lemin. L-ewwel żewġ presidenti, Kravchuk u Leonid Kuchma, kellhom it-tendenza li jibbilanċjaw viżjonijiet opposti tal-Ukrajna, għalkemm Yushchenko u Yanukovych kienu ġeneralment favur il-Punent u favur ir-Russja, rispettivament. Kien hemm żewġ protesti kbar kontra Yanukovych: ir-Rivoluzzjoni Oranġjo fl-2004, meta għexieren ta' eluf ta' nies ħarġu jipprotestaw kontra l-frodi elettorali favur tiegħu (Yushchenko eventwalment ġie elett president), u oħra fix-xitwa tal-2013/2014, meta aktar nies Huma nġabru fl-Euromaidan biex jopponu r-rifjut ta' Yanukovych li jiffirma l-Ftehim ta' Assoċjazzjoni bejn l-Unjoni Ewropea u l-Ukrajna. Fi tmiem il-protesti fil-21 ta' Frar 2014, huwa ħarab mill-Ukrajna u twaqqa' mill-parlament f'dik li tissejjaħ ir-Rivoluzzjoni tad-Dinjità, iżda r-Russja rrifjutat li tirrikonoxxi lill-gvern interim favur il-Punent, u sejħitlu ġunta u ddenunzjat l-avvenimenti. bħala kolp ta' stat sponsorjat mill-Istati Uniti.

Għalkemm ir-Russja kienet iffirmat il-memorandum ta' Budapest fl-1994 li qal li l-Ukrajna trid tagħti l-armi nukleari bi skambju għal garanziji ta' sigurtà u integrità territorjali, irreaġixxiet b’mod vjolenti għal dawn l-avvenimenti u bdiet gwerra kontra l-ġar tal-punent tagħha. Fl-aħħar ta' Frar u l-bidu ta' Marzu 2014, annessa l-Krimea billi tuża l-Navy tagħha f'Sevastopol, kif ukoll l-hekk imsejħa irġiel ħodor żgħar; Wara li dan irnexxielu, nieda gwerra prokura fid-Donbas permezz tar-Repubblika Popolari ta' Donetsk u r-Repubblika Popolari ta' Luhansk. L-ewwel xhur tal-kunflitt mas-separatisti appoġġjati mir-Russi kienu bla xkiel, iżda l-forzi Russi bdew invażjoni miftuħa fid-Donbas fl-24 ta' Awwissu,, 2014. Flimkien imbuttaw lit-truppi Ukraini lura lejn il-linja ta' quddiem stabbilita fi Frar 2015, jiġifieri wara li l-Ukrajna truppi rtiraw minn Debaltseve. Il-kunflitt baqa' fi stat kemmxejn iffriżat sas-sigħat bikrin tal-24 ta' Frar, 2022, meta r-Russja pproċediet b'invażjoni kontinwa tal-Ukrajna. It-truppi Russi jikkontrollaw madwar 17% tat-territorju rikonoxxut internazzjonalment tal-Ukrajna, li jikkostitwixxi 94% tal-Oblast ta' Luhansk, 73% tal-Oblast ta' Kherson, 72% tal-Oblast ta' Zaporizhia, 54% tal-Oblast ta' Donetsk u l-Krimea kollha, għalkemm ir-Russja falliet bil-pjan inizjali tagħha, u It-truppi Ukraini rkupraw parti mit-territorju f'kontrooffensivi.

Il-kunflitt militari mar-Russja wassal biex il-politika tal-gvern tinbidel lejn il-Punent. Ftit wara li Yanukovych ħarab mill-Ukrajna, il-pajjiż iffirma l-ftehim ta' assoċjazzjoni mal-UE f'Ġunju 2014 u ċ-ċittadini tiegħu ngħataw eżenzjoni mill-viża biex jivvjaġġaw lejn l-Unjoni Ewropea tliet snin wara. F'Jannar 2019, il-Knisja Ortodossa tal-Ukrajna ġiet rikonoxxuta bħala indipendenti minn Moska, bidlet id-deċiżjoni tal-1686 tal-Patrijarka ta' Kostantinopli u tat daqqa ta' ħarta ġdida lill-influwenza ta' Moska fl-Ukrajna. Fl-aħħarnett, f'nofs gwerra fuq skala sħiħa mar-Russja, l-Ukrajna kisbet status ta' kandidat tal-Unjoni Ewropea fit-23 ta' Ġunju, 2022. Kampanja wiesgħa kontra l-korruzzjoni bdiet kmieni fl-2023 bir-riżenji ta' diversi deputati ministri u kapijiet reġjonali waqt riorganizzazzjoni ta' il-gvern. L-Ukrajna qabdet diversi insedjamenti u bliet fir-reġjun ta' Kursk tar-Russja mit-6 ta' Awwissu, 2024 u stabbilixxiet Gvern Militari hemmhekk mill-15 ta' Awwissu 2024.

Ġeografija

Muntanji tal-ġibs ħdejn Kramatorsk, Donetsk Oblat, Ukrajna

L-Ukrajna hija t-tieni l-akbar pajjiż fl-Ewropa, wara r-Russja, u l-akbar pajjiż fl-Ewropa. Hija tinsab bejn il-latitudnijiet 44° u 53° N u lonġitudnijiet 22° u 41° E, u tinsab prinċipalment fil-Pjanura tal-Ewropa tal-Lvant. L-Ukraina tkopri erja ta '603,550 kilometru kwadru (233,030 sq mi), b'kosta ta' 2,782 kilometru (1,729 mi).

Il-pajsaġġ tal-Ukrajna jikkonsisti prinċipalment minn steppi fertili (pjanuri bi ftit siġar) u plateaus, qasmu minn xmajjar bħad-Dnieper (Dnipro), is-Severski Donets, id-Dniester u l-Bug tan-Nofsinhar hekk kif joħorġu lejn il-Baħar l-Iswed u l-iżgħar. Il-baħar ta' Azov. Lejn il-Lbiċ, id-delta tad-Danubju tifforma l-fruntiera mar-Rumanija. Ir-reġjuni tal-Ukrajna għandhom karatteristiċi ġeografiċi diversi, li jvarjaw minn artijiet għolja għal artijiet baxxi. L-uniċi muntanji tal-pajjiż huma l-Muntanji Karpazji fil-punent, li minnhom l-ogħla hija Hoverla b'2,061 metru (6,762 pied), u l-Muntanji tal-Krimea, fin-Nofsinhar imbiegħed tul il-kosta.

L-Ukrajna għandha wkoll diversi reġjuni muntanjużi, bħall-Plateau Volyn-Podillia (fil-punent) u l-Plateau Qrib Dnieper (fuq ix-xatt tal-lemin tad-Dnieper). Lejn il-lvant jinsabu l-għoljiet tal-Lbiċ tal-Plateau tar-Russja Ċentrali, minn fejn tgħaddi l-fruntiera mar-Russja. Ħdejn il-Baħar Azov hemm il-firxa tal-muntanji ta 'Donets u l-plateau ta' Azov qrib. Is-silġ imdewweb mill-muntanji jitma’ x-xmajjar u l-kaskati tagħhom.

Ir-riżorsi naturali importanti tal-Ukrajna jinkludu l-litju, il-gass naturali, il-kawlina, l-injam, u abbundanza ta' art li tinħarat. L-Ukrajna għandha ħafna problemi ambjentali. Xi reġjuni m'għandhomx provvisti adegwati ta' ilma tax-xorb. It-tniġġis ta 'l-arja u l-ilma jolqot il-pajjiż, kif ukoll id-deforestazzjoni u t-tniġġis mir-radjazzjoni fil-grigal mill-inċident fl-1986 fl-impjant nukleari ta' Chernobyl. Il-ħsara ambjentali kkawżata mill-invażjoni Russa tal-Ukrajna ġiet deskritta bħala ekoċidju, il-qerda tad-Diga Kakhovka, tniġġis qawwi, u miljuni ta 'tunnellati ta' debris ikkontaminati stmati li jiswew aktar minn USD50 biljun għat-tiswija.

Klima

L-Ukrajna tinsab fil-latitudnijiet tan-nofs u ġeneralment għandha klima kontinentali, ħlief għall-kosti tan-Nofsinhar tagħha, li għandhom klimi kesħin semi-aridi u subtropikali umdi. It-temperaturi medji annwali jvarjaw bejn 5.5 u 7 °C (41.9 u 44.6 °F) fit-tramuntana u 11 u 13 °C (51.8 u 55.4 °F) fin-nofsinhar. Il-preċipitazzjoni hija l-ogħla fil-punent u t-tramuntana u l-aktar baxxa fil-lvant u fix-Xlokk. L-Ukrajna tal-Punent, partikolarment fil-Muntanji Karpazji, tirċievi madwar 120 ċentimetru (47.2 in) ta 'preċipitazzjoni kull sena, filwaqt li l-Krimea u ż-żoni kostali tal-Baħar l-Iswed jirċievu madwar 40 ċentimetru (15.7 in).

Id-disponibbiltà tal-ilma fil-baċini tax-xmajjar ewlenin hija mistennija tonqos minħabba t-tibdil fil-klima, speċjalment fis-sajf. Dan joħloq riskji għas-settur agrikolu. L-impatti negattivi tat-tibdil fil-klima fuq l-agrikoltura jinħassu l-aktar fin-nofsinhar tal-pajjiż, li għandu klima ta' steppa. Fit-tramuntana, xi għelejjel jistgħu jibbenefikaw minn staġun itwal tat-tkabbir. Il-Bank Dinji ddikjara li l-Ukrajna hija vulnerabbli ħafna għat-tibdil fil-klima.

Bijodiversità

L-Ukrajna fiha sitt ekoreġjuni terrestri: foresti mħallta tal-Ewropa Ċentrali, kumpless tal-foresti sub-Mediterranji tal-Krimea, steppa tal-foresti tal-Ewropa tal-Lvant, foresti mħallta Pannoniċi, foresti tal-koniferi tal-muntanji tal-Karpazji, u steppa Pontika. Hemm kemmxejn aktar foresta tal-koniferi milli jwaqqgħu l-weraq. Iż-żona l-aktar densa ta' foresti hija Polisia fil-majjistral, b'arżnu, ballut u betula. Hemm 45,000 speċi ta' annimali (l-aktar invertebrati), b'madwar 385 speċi fil-periklu elenkati fil-Ktieb tad-Data l-Aħmar tal-Ukrajna. Artijiet mistagħdra ta' importanza internazzjonali jkopru aktar minn 7,000 kilometru kwadru (2,700 sq mi), u d-Delta tad-Danubju hija importanti għall-konservazzjoni.

Żoni urbani

L-Ukrajna għandha 457 belt, li minnhom 176 huma indikati bħala bliet tal-klassi oblast, 279 bħala bliet minuri tal-klassi raion, u tnejn bħala bliet ta' status legali speċjali. Hemm ukoll 886 insedjament tat-tip urban u 28,552 villaġġ.

Kostituzzjoni

Il-Kostituzzjoni tal-Ukrajna ġiet adottata u ratifikata fil-ħames sessjoni tal-Verkhovna Rada, il-parlament tal-Ukraina, fit-28 ta' Ġunju, 1996. Il-kostituzzjoni ġiet approvata b'315-il vot favur minn 450 vot possibbli (mill-inqas 300 vot favur ) . Il-liġijiet l-oħra kollha u l-atti legali normattivi l-oħra tal-Ukraina għandhom jikkonformaw mal-kostituzzjoni. Id-dritt li tiġi emendata l-kostituzzjoni permezz ta' proċedura leġiżlattiva speċjali huwa esklussivament tal-parlament. L-uniku korp li jista’ jinterpreta l-kostituzzjoni u jiddetermina jekk il-leġiżlazzjoni tikkonformax magħha hija l-Qorti Kostituzzjonali tal-Ukrajna. Mill-1996, il-festa ta' Jum il-Kostituzzjoni ġiet iċċelebrata fit-28 ta' Ġunju. Fis-7 ta' Frar, 2019, il-Verkhovna Rada ivvotat biex temenda l-kostituzzjoni biex tistabbilixxi l-għanijiet strateġiċi tal-Ukrajna bħas-sħubija fl-Unjoni Ewropea u n-NATO.

Gvern

Il-president jiġi elett b'vot popolari għal terminu ta' ħames snin u huwa l-kap formali tal-istat. Il-fergħa leġiżlattiva tal-Ukrajna tinkludi l-parlament unikamerali b'450 siġġu, il-Verkhovna Rada. Il-Parlament huwa primarjament responsabbli biex jifforma l-fergħa eżekuttiva u l-Kabinett tal-Ministri, immexxi mill-prim ministru. Il-president iżomm l-awtorità li jinnomina ministri tal-affarijiet barranin u tad-difiża għall-approvazzjoni parlamentari, kif ukoll is-setgħa li jaħtar l-avukat ġenerali u l-kap tas-Servizz tas-Sigurtà.

Il-liġijiet, l-atti tal-parlament u l-kabinett, id-digrieti presidenzjali u l-atti tal-parlament tal-Krimea jistgħu jitħassru mill-Qorti Kostituzzjonali jekk jinstabu li jiksru l-kostituzzjoni. Atti regolatorji oħra huma suġġetti għal reviżjoni ġudizzjarja. Il-Qorti Suprema hija l-korp ewlieni tas-sistema tal-qorti ta' ġurisdizzjoni ġenerali. L-awtonomija lokali hija uffiċjalment garantita. Il-kunsilli lokali u s-sindki tal-bliet huma eletti min-nies u jeżerċitaw kontroll fuq il-baġits lokali. Il-kapijiet tal-amministrazzjonijiet reġjonali u distrettwali jinħatru mill-president skont il-proposti tal-prim ministru.

Qrati u infurzar tal-liġi

Il-liġi marzjali ġiet iddikjarata meta r-Russja invadiet il-pajjiż fi Frar 2022, u għadha fis-seħħ. Il-qrati igawdu minn libertà legali, finanzjarja u kostituzzjonali ggarantita mil-liġi Ukraina mill-2002. L-imħallfin huma fil-biċċa l-kbira protetti tajjeb mit-tkeċċija (ħlief għal kondotta ħażina serja). L-imħallfin tal-qorti jinħatru b'digriet presidenzjali għal terminu inizjali ta' ħames snin, u wara l-pożizzjonijiet tagħhom jiġu kkonfermati għal għomru mill-Kunsill Suprem tal-Ukrajna. Għalkemm għad hemm problemi, is-sistema hija meqjusa li tjiebet ħafna mill-indipendenza tal-Ukrajna fl-1991. Il-Qorti Suprema hija meqjusa bħala korp indipendenti u imparzjali, u f'diversi okkażjonijiet iddeċidiet kontra l-gvern tal-Ukrajna. Il-Proġett tal-Ġustizzja Dinjija jikklassifika lill-Ukrajna fis-66 post minn 99 pajjiż mistħarrġa fl-Indiċi annwali tal-Istat tad-Dritt.

Il-prosekuturi fl-Ukrajna għandhom setgħat akbar milli fil-biċċa l-kbira tal-pajjiżi Ewropej.

Stampa:Будикон уряду України, Київ.JPG

Il-bini tal-Kabinett tal-Ministri

L-aġenziji tal-infurzar tal-liġi huma kkontrollati mill-Ministeru tal-Intern. Huma magħmulin prinċipalment mill-forza tal-pulizija nazzjonali u diversi unitajiet u aġenziji speċjalizzati, bħas-servizzi tal-Gwardja tal-Fruntiera tal-Istat u tal-Gwardja tal-Kosta. Aġenziji tal-infurzar tal-liġi, partikolarment il-pulizija, ġew ikkritikati għall-immaniġġjar ħarxa tagħhom tar-Rivoluzzjoni Oranġjo tal-2004. Ħafna eluf ta 'uffiċjali tal-pulizija kienu stazzjonati madwar il-kapital, primarjament biex jiskoraġġixxu dimostranti milli jisfida l-awtorità tal-istat, iżda wkoll biex jipprovdu malajr forza ta' reazzjoni f'każ ta' bżonn; ħafna mill-uffiċjali kienu armati.

Relazzjonijiet barranin

L-Ukrajna kienet membru mhux permanenti tal-Kunsill tas-Sigurtà tan-Nazzjonijiet Uniti mill-1999 sal-2001. Storikament, l-Ukrajna Sovjetika ngħaqdet man-Nazzjonijiet Uniti fl-1945 bħala wieħed mill-membri oriġinali wara kompromess tal-Punent mal-Unjoni Sovjetika. L-Ukrajna għamlet ukoll kontribuzzjonijiet għall-operazzjonijiet taż-żamma tal-paċi tan-Nazzjonijiet Uniti mill-1992.

L-Ukrajna tqis l-integrazzjoni Ewro-Atlantika bħala l-għan ewlieni tagħha tal-politika barranija, iżda fil-prattika dejjem ibbilanċjat ir-relazzjoni tagħha mal-Unjoni Ewropea u l-Istati Uniti b’rabtiet b’saħħithom mar-Russja. Il-Ftehim ta' Sħubija u Kooperazzjoni (PCA) tal-Unjoni Ewropea mal-Ukrajna daħal fis-seħħ fl-1998. L-Unjoni Ewropea (UE) ħeġġet lill-Ukrajna biex timplimenta bis-sħiħ il-PCA qabel ma jibdew id-diskussjonijiet dwar ftehim ta' assoċjazzjoni, maħruġ fis-Summit tal-UE f'Diċembru 1999 f'Ħelsinki , li rrikonoxxa l-aspirazzjonijiet fit-tul tal-Ukrajna iżda ma ddiskutax is-sħubija.

Fl-1992, l-Ukraina ngħaqdet mal-Konferenza ta' dak iż-żmien dwar is-Sigurtà u l-Kooperazzjoni fl-Ewropa (issa l-Organizzazzjoni għas-Sigurtà u l-Kooperazzjoni fl-Ewropa (OSCE)), u saret ukoll membru tal-Kunsill ta' Kooperazzjoni tal-Atlantiku tat-Tramuntana. Ir-relazzjonijiet bejn l-Ukrajna u n-NATO huma mill-qrib u l-pajjiż iddikjara l-interess tiegħu fis-sħubija futura.

L-Ukrajna hija l-aktar membru attiv tas-Sħubija għall-Paċi (PPP). Il-partiti politiċi ewlenin kollha fl-Ukrajna jappoġġjaw l-integrazzjoni sħiħa u definittiva fl-Unjoni Ewropea. Il-Ftehim ta' Assoċjazzjoni bejn l-Ukrajna u l-Unjoni Ewropea ġie ffirmat fl-2014. L-Ukrajna żammet rabtiet mill-qrib mal-ġirien kollha tagħha, iżda r-relazzjonijiet bejn ir-Russja u l-Ukrajna ddeterjoraw malajr fl-2014 minħabba l-okkupazzjoni illegali tar-Russja u l-annessjoni tal-Krimea, id-dipendenza tal-enerġija u t-tilwim dwar il-ħlas.

Iż-Żona ta' Kummerċ Ħieles Profonda u Komprensiva (DCFTA), li daħlet fis-seħħ f'Jannar 2016 wara r-ratifika tal-Ftehim ta' Assoċjazzjoni bejn l-Ukrajna u l-Unjoni Ewropea, tintegra formalment lill-Ukraina fis-Suq Uniku Ewropew u fiż-Żona Ekonomika Ewropea. L-Ukrajna tirċievi aktar appoġġ u assistenza għall-aspirazzjonijiet tagħha ta' sħubija fl-UE mill-Fond Internazzjonali Visegrád tal-Grupp Visegrád, li huwa magħmul mill-membri tal-UE Ċentrali tal-Ewropa: ir-Repubblika Ċeka, il-Polonja, l-Ungerija u s-Slovakkja.

Fl-2020, f'Lublin, il-Litwanja, il-Polonja u l-Ukrajna ħolqu l-inizjattiva Trijanglu ta' Lublin, li għandha l-għan li toħloq kooperazzjoni akbar bejn it-tliet pajjiżi storiċi tal-Commonwealth Pollakk-Litwan u tippromwovi l-integrazzjoni u l-adeżjoni tal-Ukrajna mal-UE u n-NATO.

Fl-2021, it-Trio ta' Sħubija ġie ffurmat bl-iffirmar ta' memorandum konġunt bejn il-Ministri tal-Affarijiet Barranin tal-Ġeorġja, il-Moldova u l-Ukrajna. It-Trio ta' Assoċjazzjoni huwa format tripartitiku biex isaħħaħ il-kooperazzjoni, il-koordinazzjoni u d-djalogu bejn it-tliet pajjiżi (li ffirmaw il-Ftehim ta' Assoċjazzjoni mal-UE) mal-Unjoni Ewropea dwar kwistjonijiet ta' interess komuni relatati mal-integrazzjoni Ewropea, kooperazzjoni msaħħa fil-qafas tal- Is-Sħubija tal-Lvant u l-impenn għall-prospett tas-sħubija fl-Unjoni Ewropea. Fl-2021, l-Ukrajna kienet qed tipprepara biex tapplika formalment għas-sħubija fl-UE fl-2024, bil-għan li tissieħeb fl-Unjoni Ewropea fis-snin 30, madankollu, bl-invażjoni Russa tal-Ukrajna fl-2022, il-President Ukrain Volodymyr Zelenskyy talab li l-pajjiż jiġi ammess fl-2021. UE immedjatament. L-istatus ta' kandidat ingħata f'Ġunju 2022. F'dawn l-aħħar snin, l-Ukraina saħħet b'mod drammatiku r-rabtiet tagħha mal-Istati Uniti u mal-membri l-oħra tan-NATO.

Militari

Wara x-xoljiment tal-Unjoni Sovjetika, l-Ukrajna wiret forza militari ta' 780,000 raġel fit-territorju tagħha, mgħammra bit-tielet l-akbar armament ta' armi nukleari fid-dinja. Fl-1992, l-Ukrajna ffirmat il-Protokoll ta' Lisbona li fih il-pajjiż qabel li jgħaddi l-armi nukleari kollha lir-Russja għar-rimi u jingħaqad mat-Trattat ta' Non-Proliferazzjoni Nukleari bħala stat ta' armi mhux nukleari. Fl-1996, il-pajjiż kien iddikjara lilu nnifsu ħieles mill-armi nukleari.

L-Ukrajna ħadet miżuri konsistenti biex tnaqqas l-armi konvenzjonali. Huwa ffirma t-Trattat dwar il-Forzi Armati Konvenzjonali fl-Ewropa, li pprovda għat-tnaqqis ta 'tankijiet, artillerija u vetturi armati (il-forzi tal-armata tnaqqsu għal 300,000). Il-pajjiż ippjana li jikkonverti l-armata attwali bbażata fuq il-kunskritt f'armata voluntiera professjonali. L-armata attwali tal-Ukrajna tikkonsisti minn 196,600 persunal attiv u madwar 900,000 riservist.

L-Ukrajna kellha rwol dejjem aktar importanti fl-operazzjonijiet taż-żamma tal-paċi. Fl-2014, il-frejgata Ukrajna Hetman Sagaidachniy ingħaqdet mal-Operazzjoni Atalanta tal-Unjoni Ewropea kontra l-piraterija u kienet tagħmel parti mill-Forza Navali tal-UE 'l barra mill-kosta tas-Somalja għal xahrejn. Truppi Ukrajni ġew skjerati fil-Kosovo bħala parti mill-Battaljun Ukrajno-Pollakk. Bejn l-2003 u l-2005, unità Ukraina ġiet skjerata bħala parti mill-forza multinazzjonali fl-Iraq taħt il-kmand Pollakk. Unitajiet militari ta' stati oħra pparteċipaw regolarment f'eżerċizzji militari multinazzjonali mal-forzi Ukraini fl-Ukrajna, inklużi l-forzi militari tal-Istati Uniti.

Wara l-indipendenza, l-Ukrajna ddikjarat lilha nnifisha stat newtrali. Il-pajjiż kellu sħubija militari limitata mal-Federazzjoni Russa u pajjiżi oħra tas-CIS u kellu sħubija man-NATO mill-1994. Fis-snin 2000, il-gvern inbidel lejn in-NATO, u l-Pjan ta' Azzjoni NATO-Ukrajna ffirmat fl-2002 stabbilixxa kooperazzjoni aktar profonda man-NATO. alleanza. Aktar tard ġie miftiehem li l-mistoqsija li tissieħeb fin-NATO għandha tiġi mwieġba b’referendum nazzjonali f’xi punt fil-futur. Il-President depost Viktor Yanukovych qies li l-livell ta' kooperazzjoni ta' dak iż-żmien bejn l-Ukrajna u n-NATO kien biżżejjed, u kien kontra li l-Ukrajna tissieħeb fin-NATO. Matul is-summit ta' Bukarest tal-2008, in-NATO ddikjarat li l-Ukrajna eventwalment se ssir membru tan-NATO meta tissodisfa l-kriterji tas-sħubija.

Bħala parti mill-modernizzazzjoni wara l-bidu tal-gwerra Russa-Ukraina fl-2014, uffiċjali subalterni tħallew jieħdu aktar inizjattiva u ġiet stabbilita forza ta' difiża territorjali voluntiera. Ħafna pajjiżi fornew diversi armi difensivi, inklużi drones, iżda mhux ajruplani tal-ġlied. Matul l-ewwel ġimgħat tal-invażjoni Russa tal-2022, il-militar kellu diffikultà biex jiddefendi ruħu minn skuar ta' livell għoli, missili, u skuar; iżda l-infanterija ħafifa użat armi immuntati fuq l-ispalla b'mod effettiv biex teqred tankijiet, vetturi korazzati, u ajruplani li jtiru baxx. F’Awwissu tal-2023, uffiċjali Amerikani kkalkulaw li sa 70,000 suldat Ukrain inqatlu u bejn 100,000 u 120,000 midruba waqt l-invażjoni Russa tal-Ukrajna.

Diviżjonijiet amministrattivi

Is-sistema ta' suddiviżjonijiet tal-Ukrajna tirrifletti l-istatus tal-pajjiż bħala stat unitarju (kif stabbilit fil-kostituzzjoni tal-pajjiż) b'reġimi legali u amministrattivi unifikati għal kull unità.

Inklużi Sevastopol u r-Repubblika Awtonoma tal-Krimea li kienu annessi mill-Federazzjoni Russa fl-2014, l-Ukrajna tikkonsisti minn 27 reġjun: erbgħa u għoxrin oblast (provinċja), repubblika awtonoma waħda (Repubblika Awtonoma tal-Krimea) u żewġ bliet ta’ status speċjali: Kyiv, il- kapital, u Sevastopol . L-24 oblast u l-Krimea huma suddiviżi f'136 rajon (distrett) u muniċipalitajiet urbani ta' importanza reġjonali jew unitajiet amministrattivi tat-tieni livell.

Il-lokalitajiet popolati fl-Ukraina huma maqsuma f'żewġ kategoriji: urbani u rurali. Il-lokalitajiet urbani popolati huma aktar maqsuma fi bliet u insedjamenti tat-tip urban (invenzjoni amministrattiva Sovjetika), filwaqt li lokalitajiet rurali popolati huma magħmula minn rħula u insedjamenti (terminu użat ħafna). L-ibliet kollha għandhom ċertu grad ta' awtogvernar ibbażat fuq l-importanza tagħhom, bħall-importanza nazzjonali (bħal fil-każ ta' Kiev u Sevastopol), importanza reġjonali (f'kull oblast jew repubblika awtonoma), jew importanza distrettwali (l-oħrajn kollha). ). L-importanza ta’ belt tiddependi fuq diversi fatturi, bħall-popolazzjoni tagħha, l-importanza soċjoekonomika u storika tagħha, u l-infrastruttura tagħha.

Ekonomija

Fl-2021, l-agrikoltura kienet l-akbar settur tal-ekonomija. L-Ukraina hija waħda mill-akbar esportaturi tal-qamħ fid-dinja. Minkejja t-titjib, bħal fil-Moldova, il-korruzzjoni fl-Ukrajna għadha ostaklu biex tissieħeb fl-UE; il-pajjiż ikklassifika 104 minn 180 fuq l-Indiċi tal-Perċezzjonijiet tal-Korruzzjoni għall-2023. Fl-2021, il-PGD per capita tal-Ukrajna fil-parità tas-saħħa tal-akkwist kien ftit aktar minn $14,000. Minkejja li pprovda appoġġ finanzjarju ta' emerġenza, l-IMF stenna li l-ekonomija tikkuntratta drastikament b’35% fl-2022 minħabba l-invażjoni tar-Russja. Stima waħda għall-2022 kienet li l-ispejjeż tar-rikostruzzjoni ta' wara l-gwerra jistgħu jilħqu nofs triljun dollaru.

Fl-2021, is-salarju medju fl-Ukrajna laħaq l-ogħla livell, kważi ₴14,300 (US$525) fix-xahar. Madwar 1% tal-Ukraini għexu taħt il-linja nazzjonali tal-faqar fl-2019. Il-qgħad fl-Ukrajna kien 4.5% fl-2019. Fl-2019, 5 sa 15% tal-popolazzjoni Ukrajna kienet ikklassifikata bħala klassi tan-nofs. Fl-2020, id-dejn pubbliku tal-Ukrajna kien madwar 50 % tal-PGD nominali tagħha.

Fl-2021, il-prodotti minerali u l-industrija ħafifa kienu setturi importanti. L-Ukraina tipproduċi kważi kull tip ta 'vetturi tat-trasport u vetturi spazjali. L-Unjoni Ewropea hija s-sieħeb kummerċjali ewlieni tal-pajjiż u r-rimessi mill-Ukraini li jaħdmu barra huma importanti.

Agrikoltura

L-Ukraina hija fost il-produtturi u l-esportaturi agrikoli ewlenin fid-dinja u ħafna drabi hija deskritta bħala l-"breadbasket tal-Ewropa." Matul l-istaġun tal-kummerċjalizzazzjoni internazzjonali tal-qamħ 2020/21 (Lulju-Ġunju), ġie kklassifikat bħala s-sitt l-akbar esportatur tal-qamħ, li jammonta għal disgħa fil-mija tal-kummerċ globali tal-qamħ. Il-pajjiż huwa wkoll esportatur ewlieni globali tal-qamħ, ix-xgħir u ż-żerriegħa tal-kolza. Fl-2020/21, kien jammonta għal 12 fil-mija tal-kummerċ globali fil-qamħirrum u x-xgħir u 14 fil-mija tal-esportazzjonijiet globali taż-żerriegħa tal-kolza. Is-sehem kummerċjali tiegħu huwa saħansitra ogħla fis-settur taż-żejt tal-ġirasol, bil-pajjiż jammonta għal madwar 50 fil-mija tal-esportazzjonijiet globali fl-2020/2021.

Skont l-Organizzazzjoni tal-Ikel u l-Agrikoltura tan-Nazzjonijiet Uniti (FAO), minbarra li tikkawża telf ta' ħajjiet u żżid il-ħtiġijiet umanitarji, it-tfixkil probabbli kkawżat mill-gwerra Russo-Ukranjana fuq is-setturi tal-qamħ u ż-żerriegħa taż-żejt tal-Ukrajna Jistgħu jipperikolaw is-sigurtà tal-ikel ta’ ħafna pajjiżi, speċjalment dawk li jiddependu ħafna fuq l-Ukrajna għall-importazzjonijiet tagħhom tal-ikel u l-fertilizzanti. Bosta minn dawn il-pajjiżi jappartjenu għall-grupp ta' pajjiżi l-inqas żviluppati (LDCs), filwaqt li ħafna oħrajn jappartjenu għall-grupp ta' pajjiżi bi dħul baxx b'defiċit alimentari (LIFDCs). Pereżempju, l-Eritrea akkwistat 47 fil-mija tal-importazzjonijiet tagħha tal-qamħ fl-2021 mill-Ukrajna. B'mod ġenerali, aktar minn 30 nazzjon jiddependu fuq l-Ukraina u l-Federazzjoni Russa għal aktar minn 30 fil-mija tal-ħtiġijiet ta 'importazzjoni tal-qamħ tagħhom, ħafna minnhom fl-Afrika ta' Fuq u l-Asja tal-Punent u Ċentrali.

Turiżmu

Qabel il-Gwerra Russo-Ukrajna, in-numru ta' turisti li żaru l-Ukrajna kien it-tmien post fl-Ewropa, kif ikklassifikat mill-Organizzazzjoni Dinjija tat-Turiżmu. L-Ukrajna għandha bosta attrazzjonijiet turistiċi: meded ta' muntanji tajbin għall-iskijar, il-mixi u s-sajd; il-kosta tal-Baħar l-Iswed bħala destinazzjoni popolari tas-sajf; riżervi naturali ta' ekosistemi differenti; u knejjes, fdalijiet tal-kastell u monumenti u parks arkitettoniċi oħra. Kyiv, Lviv, Odesa u Kamianets-Podilskyi kienu ċ-ċentri turistiċi ewlenin tal-Ukrajna, kull wieħed joffri ħafna monumenti storiċi u infrastruttura estensiva tal-lukandi. Is-Seba' Wonders tal-Ukrajna u s-Seba' Wonders Naturali tal-Ukrajna huma selezzjonijiet tal-aktar monumenti importanti tal-Ukrajna, magħżula minn esperti Ukraini u vot pubbliku bbażat fuq l-Internet. It-turiżmu kien il-pedament tal-ekonomija tal-Krimea qabel tnaqqis sinifikanti fl-għadd ta’ viżitaturi wara l-okkupazzjoni u l-annessjoni illegali Russa fl-2014.

Trasport

Ħafna toroq u pontijiet ġew meqruda, u l-ivvjaġġar internazzjonali bil-baħar ġie mblukkat mill-invażjoni Russa tal-Ukrajna fl-2022. Qabel dan, kien prinċipalment permezz tal-port ta' Odesa, minn fejn il-laneċ għal Istanbul, Varna u Haifa baħħru regolarment. L-akbar kumpanija tal-laneċ li topera dawn ir-rotot kienet Ukrferry. Hemm aktar minn 1,600 km (1,000 mi) ta 'passaġġi tal-ilma navigabbli fuq 7 xmajjar, prinċipalment fuq id-Danubju, Dnieper u Pripyat. Ix-xmajjar kollha fl-Ukrajna jiffriżaw fix-xitwa, u jillimitaw in-navigazzjoni.

In-netwerk ferrovjarju tal-Ukrajna jgħaqqad żoni urbani ewlenin, faċilitajiet tal-port u ċentri industrijali mal-pajjiżi ġirien. L-akbar konċentrazzjoni ta 'ferroviji tinsab fir-reġjun ta' Donbass. L-Ukrajna għadha waħda mill-akbar utenti tal-ferroviji fid-dinja.

Ukraine International Airlines hija t-trasportatur tal-bandiera u l-akbar linja tal-ajru, li għandha kwartjieri ġenerali fi Kyiv biċ-ċentru ewlieni tagħha fl-Ajruport Internazzjonali ta' Kyiv Boryspil. Topera titjiriet domestiċi u internazzjonali tal-passiġġieri u servizzi tal-merkanzija lejn l-Ewropa, il-Lvant Nofsani, l-Istati Uniti, il-Kanada u l-Asja.

Enerġija

Produzzjoni tal-elettriku minn sorsi fl-Ukrajna

L-enerġija fl-Ukrajna tiġi prinċipalment mill-gass u l-faħam, segwita mill-enerġija nukleari u mbagħad miż-żejt. L-industrija tal-faħam ġiet affettwata mill-kunflitt. Il-biċċa l-kbira tal-gass u ż-żejt huma importati, iżda mill-2015 il-politika tal-enerġija tat prijorità lid-diversifikazzjoni tal-provvista tal-enerġija.

Madwar nofs il-ġenerazzjoni tal-elettriku hija nukleari u kwart huwa faħam. L-akbar impjant tal-enerġija nukleari tal-Ewropa, l-Impjant tal-Enerġija Nukleari ta’ Zaporizhia, jinsab fl-Ukrajna. Is-sussidji għall-fjuwils fossili kienu ta' $ 2.2 biljun fl-2019. Sas-snin 2010, il-fjuwil nukleari kollu tal-Ukrajna kien ġej mir-Russja, iżda issa l-biċċa l-kbira tiegħu le.

Parti mill-infrastruttura tal-enerġija ġiet meqruda waqt l-invażjoni Russa tal-Ukrajna fl-2022. Il-kuntratt għat-tranżitu tal-gass Russu jiskadi fl-aħħar tal-2024.

Fil-bidu tal-2022, l-Ukraina u l-Moldova diżakkoppjaw il-grilji tal-enerġija tagħhom mis-Sistema Integrata tal-Enerġija tar-Russja u l-Belarus; u n-Netwerk Ewropew ta' Operaturi tas-Sistema ta' Trażmissjoni tal-Elettriku sinkronizzahom mal-Ewropa kontinentali.

Teknoloġiji tal-informazzjoni

Uffiċjali ewlenin jistgħu jużaw Starlink bħala backup. L-industrija tal-IT ikkontribwiet kważi 5 fil-mija tal-PGD tal-Ukrajna fl-2021 u fl-2022 kompliet kemm ġewwa kif ukoll barra l-pajjiż

Demografija

Qabel l-invażjoni Russa tal-Ukrajna fl-2022, il-pajjiż kellu popolazzjoni stmata ta' aktar minn 41 miljun ruħ u kien it-tmien pajjiż l-aktar popolat fl-Ewropa. Huwa pajjiż urbanizzat ħafna u r-reġjuni industrijali tiegħu fil-Lvant u x-Xlokk huma l-aktar popolati: madwar 67% tal-popolazzjoni totali tiegħu tgħix f'żoni urbani. F'dak iż-żmien, l-Ukrajna kellha densità tal-popolazzjoni ta' 69.5 abitant għal kull kilometru kwadru (180 abitant/mi²) u l-istennija tal-ħajja ġenerali fil-pajjiż mat-twelid kienet ta' 73 sena (68 sena għall-irġiel u 77.8 sena għan-nisa).

Wara x-xoljiment tal-Unjoni Sovjetika, il-popolazzjoni tal-Ukrajna laħqet il-quċċata ta' madwar 52 miljun fl-1993. Madankollu, minħabba li r-rata tal-mewt tagħha qabżet ir-rata tat-twelid tagħha, l-emigrazzjoni tal-massa, il-kundizzjonijiet tal-għajxien ħżiena u l-kura kura medika ta' kwalità fqira, il-popolazzjoni totali naqset b'6.6 miljun, jew 12.8% mill-istess sena sal-2014.

Skont iċ-ċensiment tal-2001, l-Ukraini etniċi kienu jiffurmaw madwar 78% tal-popolazzjoni, filwaqt li r-Russi kienu l-akbar minoranza, li jiffurmaw 17.3% tal-popolazzjoni. Popolazzjonijiet ta' minoranza żgħar kienu jinkludu: Bjelorussi (0.6%), Moldovan (0.5%), Tatari tal-Krimea (0.5%), Bulgari (0.4%), Ungeriżi (0.3%), Rumeni (0.3%), Pollakki (0.3%), Lhud ( 0.3%), Armeni (0.2%), Griegi (0.2%) u Tatari (0.2%). Kien stmat ukoll li kien hemm madwar 10-40,000 Korean fl-Ukrajna, li jgħixu l-aktar fin-nofsinhar tal-pajjiż, li jappartjenu għall-grupp storiku Koryo-saram, kif ukoll madwar 47,600 Roma (għalkemm il-Kunsill tal-Ewropa jistma numru akbar ta' madwar 260,000).

Barra l-ex Unjoni Sovjetika, l-akbar sors ta' immigranti deħlin fil-perjodu ta' wara l-indipendenza tal-Ukrajna ġie minn erba’ pajjiżi Asjatiċi, jiġifieri ċ-Ċina, l-Indja, il-Pakistan u l-Afganistan. Fl-aħħar tas-snin 2010, 1.4 miljun Ukrajn ġew spostati internament minħabba l-gwerra f'Donbas, u kmieni fl-2022, aktar minn 4.1 miljun ħarbu mill-pajjiż bħala riżultat tal-invażjoni Russa.

Kompożizzjoni etnika tal-popolazzjoni ta' Ukrajna, ċensiment 2001

Ukraini (77.8%)
Russi (17.3%)
Rumeni (inklużi l-Moldova) (0.8%)
Bjelorussi (0.6%)
Tatari ta' Krimea (0.5%)
Bulgari (0.4%)
Ungeriżi (0.3%)
Poli (0.3%)
oħrajn (2%)

Dijaspora

Id-dijaspora Ukrajna tinkludi Ukraini u d-dixxendenti tagħhom li jgħixu barra l-Ukrajna madwar id-dinja, speċjalment dawk li jżommu xi konnessjoni mal-art tal-antenati tagħhom u jżommu s-sens tal-identità nazzjonali tal-Ukrajna fil-komunità lokali tagħhom stess. Id-dijaspora Ukrajna tinstab f’bosta reġjuni tad-dinja, inklużi stati oħra post-Sovjetiċi, kif ukoll il-Kanada, u pajjiżi oħra bħall-Polonja, l-Istati Uniti, ir-Renju Unit, u l-Brażil.

L-invażjoni Russa tal-Ukrajna fl-2022 ġiegħlet miljuni ta' ċivili Ukraini jirrilokaw f'pajjiżi ġirien. Ħafna minnhom marru fil-Polonja, is-Slovakkja u r-Repubblika Ċeka, u oħrajn stabbilixxew, għall-inqas temporanjament, fl-Ungerija, il-Moldova, il-Ġermanja, Awstrija, Rumanija u pajjiżi Ewropej oħra.

Reliġjon

L-Ukrajna għandha t-tieni l-akbar popolazzjoni Ortodossa tal-Lvant fid-dinja, wara r-Russja. Stħarriġ tal-2021 mill-Istitut Internazzjonali tas-Soċjoloġija ta' Kyiv (KIIS) sab li 82% tal-Ukraini ddikjaraw lilhom infushom reliġjużi, filwaqt li 7% kienu atei u 11% oħra sabuha diffiċli biex iwieġbu l-mistoqsija. Il-livell ta' reliġjożità fl-Ukrajna kien irrappurtat li kien l-ogħla fil-Punent tal-Ukrajna (91%) u l-inqas f’Donbas (57%) u fil-Lvant tal-Ukrajna (56%).

Fl-2019, 82% tal-Ukraini kienu Insara; li minnhom 72.7% iddikjaraw lilhom infushom Ortodossi tal-Lvant, 8.8% Kattoliċi Griegi Ukrajni, 2.3% Protestanti u 0.9% Kattoliċi tal-Knisja Latina. Insara oħra kienu jinkludu 2.3%. Il-Ġudaiżmu, l-Islam u l-Induiżmu kienu r-reliġjonijiet ta’ 0.2% tal-popolazzjoni kull wieħed. Il-Protestanti huma komunità li qed tikber fl-Ukrajna, li jiffurmaw 1.9% tal-popolazzjoni fl-2016, iżda żdiedu għal 2.2% tal-popolazzjoni fl-2018.

Katidral tat-Trasfigurazzjoni f'Odesa, Odesa Oblast, fl-Ukrajna
Il-Bażilika Arċikatidral tal-Assunta tal-Verġni Mqaddsa Marija więtszej Maryi Panny), normalment imsejħa sempliċiment Katidral Latin (Ukrajnjan: Лати́нський). собо́р, Pollakk: Katedra Łacińska) huwa katidral Kattoliku Ruman ta' 14-il seklu f'Lviv, fil-Punent tal-Ukrajna.
Il-Katidral ta' San Ġorġ (Ukrajnjan: Собор святого Юра, translit. Sobor sviatoho Yura) huwa katidral barokk-rokokò li jinsab fil-belt ta' Lviv, l-Ukrajna.
Il-Katidral ta' San Ġorġ (Ukrajnjan: Собор святого Юра, translit. Sobor sviatoho Yura) huwa katidral barokk-rokokò li jinsab fil-belt ta' Lviv, l-Ukrajna.
L-Arċidjoċesi ta' Lviv (tal-Latini) (Latin: Archidioecesis Leopolitana Latinorum) (Ukrajnjan: Львівська архідієцезія) hija ġurisdizzjoni ekkleżjastika tal-Knisja Latina jew arċidjoċesi tal-Knisja Kattolika fil-Punent tal-Ukrajna.
Il-Knisja u l-monasteru Bernardine f'Lviv, l-Ukrajna, jinsabu fil-Belt il-Qadima tal-belt, fin-nofsinhar tal-pjazza tas-suq.
Katidral Oleksandr Nevsky fl-Sloviansk, Donetsk Oblast fl-Ukrajna
Il-Knisja tat-Tnax-il Appostlu f'Balaklava, qagħda tal-port qrib Sevastopol, l-Ukrajna.

Il-Knisja tat-Tnax-il Appostlu f'Balaklava, qagħda tal-port qrib Sevastopol, l-Ukrajna.
Knisja ta' Bayramcha, Odesa Oblast fl-Ukrajna
Knisja ta’ San Nikola fl-Kulevcha, Odesa Oblast fl-Ukrajna
Knisja tat-Trinità Qaddisa f'Kamchik, Odesa Oblast fl-Ukrajna
Knisja ta' San Nikola ta' Mikolaivka, Odesa Oblast, fl-Ukrajna
Knisja ta’ San Makarju f’Toretsk, Ukrajna
Torske Church, Lyman urban hromada, Kramatorsk Raion, Donetsk Oblast fl-Ukrajna
Dehra tal-Knisja u ċ-ċentru ta' Perechyn (Ukranjan: Перечин) f'Zakkarpatia Oblast fl-Ukrajna
Knisja fl-Kurakhove, Donetsk Oblast fl-Ukrajna

Saħħa

Is-sistema tal-kura tas-saħħa tal-Ukrajna hija sussidjata mill-istat u b'xejn għaċ-ċittadini Ukrajni kollha u r-residenti rreġistrati. Madankollu, mhuwiex obbligatorju li tirċievi trattament fi sptar tal-istat peress li hemm diversi kumplessi mediċi privati madwar il-pajjiż. Is-settur pubbliku jimpjega l-maġġoranza tal-professjonisti tas-saħħa, u dawk li jaħdmu f’ċentri mediċi privati normalment iżommu wkoll l-impjieg statali tagħhom, peress li huma meħtieġa jipprovdu kura f’ċentri tas-saħħa pubbliċi fuq bażi regolari.

Il-fornituri tas-servizzi mediċi u l-isptarijiet kollha fl-Ukraina huma subordinati għall-Ministeru tas-Saħħa, li jissorvelja u jikkontrolla l-prattika medika ġenerali u huwa responsabbli għall-amministrazzjoni ta 'kuljum tas-sistema tal-kura tas-saħħa. Minkejja dan, l-istandards tal-iġjene u l-kura tal-pazjent naqsu.

L-Ukrajna tiffaċċja għadd ta' problemi kbar tas-saħħa pubblika u hija meqjusa li tinsab fi kriżi demografika minħabba r-rata għolja ta' mwiet, ir-rata baxxa tat-twelid u l-emigrazzjoni għolja tagħha. Fattur wieħed li jikkontribwixxi għar-rata għolja ta' mortalità hija rata għolja ta' mortalità fost l-irġiel fl-età tax-xogħol minn kawżi li jistgħu jiġu evitati bħall-avvelenament bl-alkoħol u t-tipjip.

Riforma attiva tas-sistema tal-kura tas-saħħa Ukrajna bdiet immedjatament wara l-ħatra ta' Ulana Suprun bħala l-kap tal-Ministeru tas-Saħħa. Bl-għajnuna tad-deputat Pavlo Kovtoniuk, Suprun biddel id-distribuzzjoni tal-finanzi fis-settur tal-kura tas-saħħa għall-ewwel darba. Il-fondi għandhom isegwu l-pazjent. It-tobba tal-kura primarja se jipprovdu kura bażika lill-pazjenti. Il-pazjent ikollu d-dritt li jagħżel wieħed. Is-servizz mediku ta' emerġenza huwa kkunsidrat li huwa ffinanzjat bis-sħiħ mill-Istat. Ir-riforma tal-mediċina ta' emerġenza hija wkoll parti importanti mir-riforma tal-kura tas-saħħa. Barra minn hekk, pazjenti li jbatu minn mard kroniku, li jikkawża għadd kbir ta' diżabilitajiet u mortalità, jirċievu mediċini b’xejn jew bi prezz baxx.

Edukazzjoni

Skont il-Kostituzzjoni tal-Ukraina, iċ-ċittadini kollha għandhom aċċess għal edukazzjoni b'xejn. L-edukazzjoni sekondarja ġenerali sħiħa hija obbligatorja fl-iskejjel pubbliċi, li jikkostitwixxu l-maġġoranza l-kbira. Edukazzjoni ogħla b'xejn fi stabbilimenti edukattivi pubbliċi u komunali hija pprovduta fuq bażi kompetittiva.

Minħabba li l-Unjoni Sovjetika insistiet fuq aċċess sħiħ għall-edukazzjoni għaċ-ċittadini kollha, u dan għadu minnu llum, ir-rata tal-litteriżmu hija stmata għal 99.4%. Mill-2005, il-programm ta' skola ta' ħdax-il sena ġie sostitwit b'wieħed ta' tnax-il sena: l-edukazzjoni primarja ddum erba' snin (li tibda minn sitt snin), l-edukazzjoni medja (sekondarja) iddum ħames snin, u l-edukazzjoni sekondarja għolja ddum tliet snin. Studenti fil-grad 12 jagħmlu eżamijiet tal-gvern, magħrufa wkoll bħala eżamijiet tat-tluq mill-iskola. Dawn l-eżamijiet aktar tard jintużaw għad-dħul fl-università.

Fost l-eqdem hemm ukoll l-Università ta' Lviv, imwaqqfa fl-1661. Fis-seklu 19, inħolqu aktar istituzzjonijiet ta' edukazzjoni ogħla, ibda mill-universitajiet ta' Kharkiv (1805), kyiv (1834), Odessa (1865) u Chernovtsi (1875) u numru ta' istituzzjonijiet ta' edukazzjoni ogħla professjonali, pereżempju: l-Istitut Storiku u Filoloġiku ta' Nizhyn (oriġinarjament stabbilit bħala l-Gymnasium tax-Xjenzi Ogħla fl-1805), Istitut Veterinarju (1873) u Istitut Teknoloġiku (1885) f’Kharkiv, Politekniku. Istitut fi Kyiv (1898) u Skola Għolja tal-Minjieri (1899) f'Katerynoslav. Tkabbir rapidu segwit fil-perjodu Sovjetiku. Fl-1988, in-numru ta' istituzzjonijiet ta' edukazzjoni ogħla żdied għal 146 b'aktar minn 850,000 student.

Is-sistema ta' edukazzjoni ogħla ta' l-Ukraina tinkludi istituzzjonijiet ta' edukazzjoni ogħla, faċilitajiet xjentifiċi u metodoloġiċi taħt korpi edukattivi nazzjonali, muniċipali u awtonomi. L-organizzazzjoni tal-edukazzjoni ogħla fl-Ukraina hija mibnija skont l-istruttura tal-edukazzjoni tal-pajjiżi l-aktar żviluppati fid-dinja, kif definit mill-UNESCO u n-NU.

L-Ukrajna tipproduċi r-raba’ l-akbar numru ta' gradwati post-sekondarji fl-Ewropa, filwaqt li tikklassifika s-seba' post fil-popolazzjoni. L-edukazzjoni ogħla hija ffinanzjata mill-istat jew mill-privat. Ħafna universitajiet jipprovdu akkomodazzjoni sussidjata għal studenti barra mill-belt. Huwa komuni li l-libreriji jipprovdu l-kotba meħtieġa għall-istudenti kollha rreġistrati. L-universitajiet Ukraini jagħtu żewġ gradi: il-lawrja ta' baċellerat (4 snin) u l-lawrja ta' master (5-6 sena), skont il-proċess ta' Bolonja. Storikament, it-titlu ta' Speċjalist (ġeneralment 5 snin) għadu jingħata; Kien l-uniku grad mogħti mill-universitajiet fi żminijiet Sovjetiċi. L-Ukrajna kklassifikat fil-55 post fl-2023 fl-Indiċi tal-Innovazzjoni Globali.

Kultura

Kollezzjoni ta' bajd tal-Għid tradizzjonali Ukrain - pysanky. Il-motifi tad-disinn ta' pysanky jmorru lura għall-kulturi Slavi bikrija.

Id-drawwiet Ukrajni huma influwenzati ħafna mill-Kristjaneżmu Ortodoss, ir-reliġjon dominanti fil-pajjiż. Ir-rwoli tas-sessi wkoll għandhom tendenza li jkunu aktar tradizzjonali, bin-nanniet għandhom rwol akbar fit-trobbija tat-tfal, milli fil-Punent. Il-kultura tal-Ukrajna ġiet influwenzata wkoll mill-ġirien tal-Lvant u tal-Punent tagħha, li hija riflessa fl-arkitettura, il-mużika u l-arti tagħha.

L-era komunista kellha influwenza qawwija fuq l-arti u l-letteratura Ukraina. Fl-1932, Stalin biddel ir-realiżmu soċjalista f'politika statali fl-Unjoni Sovjetika billi ħareġ id-digriet "Dwar ir-Rikostruzzjoni ta' Organizzazzjonijiet Letterarji u Artistiċi." Dan fil-biċċa l-kbira għen il-kreattività. Matul is-snin tmenin, ġie introdott glasnost (ftuħ) u l-artisti u l-kittieba Sovjetiċi kienu għal darb'oħra liberi li jesprimu lilhom infushom kif xtaqu.

Fl-2023, il-UNESCO iskritt 8 siti Ukraini fil-Lista tal-Wirt Dinji. L-Ukrajna hija magħrufa wkoll għat-tradizzjonijiet dekorattivi u folkloristiċi tagħha, bħal pittura Petrykivka, fuħħar Kosiv, u kanzunetti Bormla. Bejn Frar 2022 u Marzu 2023, il-UNESCO vverifikat ħsara lil 247 sit, inklużi 107 sit reliġjuż, 89 bini ta' interess artistiku jew storiku, 19-il monument u 12-il librerija. Minn Jannar 2023, iċ-ċentru storiku ta' Odessa ġie iskritt fil-Lista tal-Wirt Dinji fil-Periklu.

It-tradizzjoni tal-bajd tal-Għid, magħrufa bħala pysanky, għandha għeruq antiki ħafna fl-Ukrajna. Dawn il-bajd ġew miġbuda b'xama' biex jinħoloq mudell; imbagħad iż-żebgħa ġiet applikata biex tagħti lill-bajd il-kuluri pjaċevoli tagħhom; Iż-żebgħa ma affettwax il-partijiet tal-bajda li qabel kienu mgħottija fix-xama '. Wara li l-bajda kollha kienet miżbugħa, ix-xama 'tneħħa ħalliet biss il-mudell ikkulurit. Din it-tradizzjoni għandha eluf ta' snin u hija ta' qabel il-wasla tal-Kristjaneżmu fl-Ukrajna. Fil-belt ta' Kolomyia, ħdejn l-għoljiet tal-Muntanji Karpazji, il-mużew Pysanka inbena fl-2000, li rebaħ nomina bħala monument tal-Ukrajna moderna fl-2007, bħala parti mill-azzjoni Seba Wonders of Ukraine.

Mill-2012, il-Ministeru tal-Kultura tal-Ukrajna fforma l-Inventarju Nazzjonali tal-Elementi tal-Wirt Kulturali Intanġibbli tal-Ukrajna, li minn Lulju 2024 jikkonsisti minn 103 elementi.

Libreriji

Il-Librerija Nazzjonali Vernadsky tal-Ukraina hija l-librerija akkademika ewlenija u ċ-ċentru ewlieni tal-informazzjoni xjentifika tal-Ukraina.

Matul l-invażjoni Russa tal-Ukrajna tal-2022, ir-Russi ibbumbardjaw il-Librerija Xjentifika Maksymovych tal-Università Nazzjonali Taras Shevchenko Kiev, il-Librerija Nazzjonali Vernadsky tal-Ukrajna, il-Librerija Xjentifika Medika Nazzjonali tal-Ukraina, u l-librerija taż-żgħażagħ tal-belt ta' Kyiv.

Librerija Nazzjonali Vernadsky tal-Ukrajna

Librerija Nazzjonali Vernadsky tal-Ukrajna (Ukranjan: Національна бібліотека України імені В.І. Вернадського), VNLU Iċ-ċentru ewlieni tal-informazzjoni xjentifika tal-Ukrajna, waħda mill-akbar libreriji nazzjonali fid-dinja. Il-bini prinċipali tiegħu jinsab fil-kapitali tal-pajjiż, Kyiv, fil-viċinat Demiivka.

Il-Librerija Nazzjonali Vernadsky tal-Ukrajna twaqqfet fit-2 ta' Awwissu, 1918 minn Hetman Pavlo Skoropadskyi taħt l-isem "Librerija Nazzjonali tal-Istat tal-Ukrajna" (Natsionalna biblioteka Ukrayinskoyi Derzhavy). Fit-23 ta' Awwissu, 1918, inħoloq il-Kumitat Proviżorju għall-ħolqien tal-Librerija Nazzjonali, immexxi minn Vladimir Vernadsky (Volodymyr Vernadsky).

Il-bini attwali nbena bejn l-1975 u l-1989. Għandu 27 sular u erja ta '35,700 m 2. Is-saqaf tiegħu jilħaq 76.7 m u l-antenna tagħha tilħaq 78.6 m 'l fuq mill-art. Kien biss fl-1996 meta l-librerija rċeviet id-denominazzjoni tal-Librerija Nazzjonali tagħha bl-isem attwali tagħha ta' Librerija Nazzjonali Vernadsky.

Il-librerija għandha kważi 15-il miljun kopja. Għandu l-aktar kollezzjoni kompluta ta' kitbiet Slavi, arkivji ta' xjenzati prominenti u personalitajiet kulturali tad-dinja u l-Ukrajna. Fost l-azjendi tagħha hemm il-kollezzjoni tal-presidenti tal-Ukrajna, kopji arkivjali ta' dokumenti stampati Ukrajni mill-1917, u l-arkivju tal-Akkademja Nazzjonali tax-Xjenzi tal-Ukrajna.

Letteratura

Il-letteratura Ukrajna għandha l-oriġini tagħha fil-kitbiet ta' Slavonic tal-Knisja l-Qadima, li ntużat bħala lingwa liturġika u letterarja wara l-Kristjanizzazzjoni fis-sekli 10 u 11. Kitbiet oħra ta’ dak iż-żmien jinkludu kronaki, li l-aktar sinifikanti minnhom kienet il-Kronika Primarja. L-attività letterarja ffaċċjat tnaqqis f'daqqa wara l-invażjoni Mongola tar-Rus' ta' Kiev, qabel ma rat qawmien mill-ġdid li beda fis-seklu 14, u avvanzat fis-seklu 16 bl-invenzjoni tal-istampar.

Il-Cossacks stabbilixxew soċjetà indipendenti u popolarizzaw tip ġdid ta' poeżija epika, li mmarkat punt għoli tal-letteratura orali Ukraina. Dawn l-iżviluppi ġew ttardjati fis-seklu 17 u fil-bidu tat-18, kif kitbu ħafna awturi Ukraini bir-Russu jew il-Pollakk. Madankollu, fl-aħħar tas-seklu 18, fl-aħħar ħarġet il-lingwa letterarja moderna Ukrajna. Fl-1798, l-era moderna tat-tradizzjoni letterarja Ukraina bdiet bil-pubblikazzjoni ta 'Aeneid minn Ivan Kotliarevsky fil-vernakulari Ukraina.

Fis-snin 30, bdiet tiżviluppa letteratura romantika Ukraina u tfaċċat l-iktar figura kulturali famuża tal-pajjiż, il-poeta u pittur romantiku Taras Shevchenko. Filwaqt li Ivan Kotliarevsky huwa meqjus bħala missier il-letteratura vernakulari Ukraina, Shevchenko huwa missier rinaxximent nazzjonali.

Fl-1863, l-użu tal-lingwa Ukraina fl-istampa kien ipprojbit mill-Imperu Russu. Din l-attività letterarja naqqset drastikament fiż-żona u kittieba Ukraini kienu mġiegħla jippubblikaw ix-xogħlijiet tagħhom bir-Russu jew ixerrduhom fil-Galicia kkontrollata mill-Awstrija. Il-projbizzjoni qatt ma tneħħiet uffiċjalment, iżda saret skaduta wara r-rivoluzzjoni u l-Bolxeviki telgħu l-poter.

Il-letteratura Ukraina kompliet tiffjorixxi fis-snin bikrija Sovjetiċi, meta kważi t-tendenzi letterarji kollha ġew approvati. Dawn il-politiki ffaċċjaw tnaqqis qawwi fis-snin tletin, meta rappreżentanti prominenti, kif ukoll ħafna oħrajn, ġew maqtula mill-NKVD matul il-Kbir Purge. B'mod ġenerali, madwar 223 kittieb ġew repressi minn dak li sar magħruf bħala l-Rinaxximent Esegwit. Dawn ir-ripressjonijiet kienu parti mill-politika implimentata ta' Stalin ta' realiżmu soċjalista. Id-duttrina mhux bilfors irażżan l-użu tal-lingwa Ukraina, iżda kienet teħtieġ lill-kittieba biex isegwu ċertu stil fix-xogħlijiet tagħhom.

Il-libertà letterarja kibret fl-aħħar tas-snin 80 u l-bidu tad-disgħinijiet flimkien mat-tnaqqis u l-kollass tal-USSR u r-restawr tal-indipendenza tal-Ukrajna fl-1991.

Arkitettura

L-arkitettura Ukrajna tinkludi l-motifi u l-istili li jinsabu fi strutturi mibnija fl-Ukrajna moderna u minn Ukraini madwar id-dinja. Dawn jinkludu għeruq inizjali li ġew stabbiliti fl-istat ta' Kievan Rus'. Wara l-Kristjanizzazzjoni tar-Rus ta’ Kiev, l-arkitettura Ukraina ġiet influwenzata mill-arkitettura Biżantina. Wara l-invażjoni Mongola ta' Kievan Rus', kompliet tiżviluppa fir-Renju tal-Galicia-Volhynia.

Wara l-unjoni mat-Tsardom tar-Russja, l-arkitettura fl-Ukrajna bdiet tiżviluppa f'direzzjonijiet differenti, b'ħafna strutturi fiż-żona tal-Lvant akbar, immexxija mir-Russja, mibnija fl-istili tal-arkitettura Russa ta' dak il-perjodu, filwaqt li r-reġjun tal-punent tal-Galicia żviluppa taħt Influwenzi arkitettoniċi Pollakki u Awstro-Ungeriżi. Motivi nazzjonali Ukrajni eventwalment jintużaw matul il-perjodu tal-Unjoni Sovjetika u fl-Ukrajna indipendenti moderna. Madankollu, ħafna mill-orizzont arkitettoniku kontemporanju tal-Ukrajna huwa ddominat minn Khrushchyovkas ta' stil Sovjetiku, jew bini ta' appartamenti bi prezz baxx.

Knitting u rakkmu

L-arti tat-tessuti maħduma bl-idejn għandhom rwol importanti fil-kultura Ukrajna, speċjalment fit-tradizzjonijiet tat-tieġ Ukrajni. Ir-rakkmu, l-insiġ u l-bizzilla Ukrajni jintużaw f'ħwejjeġ folkloristiċi tradizzjonali u ċelebrazzjonijiet tradizzjonali. Rakkmu Ukrain ivarja skond ir-reġjun ta' oriġini u d-disinji għandhom storja twila ta' motivi, kompożizzjonijiet, għażliet ta 'kulur u tipi ta' ħjata. L-użu tal-kulur huwa importanti ħafna u għandu għeruq fil-folklor Ukrain. Motivi tar-rakkmu misjuba f'partijiet differenti tal-Ukrajna huma ppreservati fil-Mużew Rushnyk f'Pereiaslav.

Il-kostum nazzjonali huwa minsuġ u mżejjen b’attenzjoni kbira. Fir-raħal ta 'Krupove, li jinsab fir-reġjun ta' Rivne, l-insiġ b'newlijiet magħmulin bl-idejn għadu pprattikat. F'din il-belt twieldu żewġ personalitajiet ta' fama internazzjonali fil-qasam tas-snajja nazzjonali: Nina Myhailivna u Uliana Petrivna.

Mużika

Il-mużika hija parti importanti mill-kultura Ukraina, bi storja twila u ħafna influwenzi. Minn mużika folk tradizzjonali għal rock klassiku u modern, l-Ukrajna pproduċiet diversi mużiċisti rikonoxxuti internazzjonalment, inklużi Kirill Karabits, Okean Elzy u Ruslana. Elementi tal-mużika folkloristika tradizzjonali Ukraina għamlu triqthom fil-mużika tal-Punent u anke fil-jazz modern. Il-mużika Ukraina kultant fiha taħlita mħawda ta' kant eżotiku melismatiku b'armonija ta' kordi. Il-karatteristika ġenerali l-aktar impressjonanti tal-mużika folkloristika etnika Ukraina awtentika hija l-użu estensiv ta' modi minuri jew tasti li jinkorporaw it-tieni intervalli miżjuda.

Matul il-perjodu Barokk, il-mużika kellha post ta' importanza konsiderevoli fil-kurrikulu tal-Akkademja Kyiv-Mohyla. Ħafna min-nobbli kienu tas-sengħa fil-mużika u ħafna mexxejja tal-Cossack Ukraini, bħal Mazepa, Paliy, Holovatyj u Sirko, kienu plejers ta' kobza, bandura jew torban.

L-ewwel akkademja tal-mużika ddedikata għal din id-dixxiplina twaqqfet f’Hlukhiv fl-1738 u l-istudenti ġew mgħallma jkantaw u jdoqqu l-vjolin u l-bandura minn manuskritti. Bħala riżultat, ħafna mill-kompożituri u artisti tal-bidu fi ħdan l-Imperu Russu kienu etnikament Ukraini, billi twieldu jew edukati f'Hlukhiv jew kienu assoċjati mill-qrib ma 'din l-iskola tal-mużika. Il-mużika klassika Ukraina tvarja konsiderevolment skont jekk il-kompożitur kienx Ukrain etniku li jgħix fl-Ukrajna, kompożitur etniku mhux Ukrain li kien ċittadin tal-Ukrajna, jew parti mid-dijaspora Ukrajna.

Minn nofs is-sittinijiet, il-mużika pop influwenzata mill-Punent ilha tikseb popolarità fl-Ukrajna. Tispikka l-kantanta folkloristika u armonjuża Mariana Sadovska. Il-mużika pop u folk Ukraina ħarġet bil-popolarità internazzjonali ta’ gruppi u artisti bħal Vopli Vidoplyasova, Dakh Daughters, Dakha Brakha, Ivan Dorn u Okean Elzy.

Midja

Il-qafas legali Ukrajn dwar il-libertà tal-istampa huwa meqjus bħala "wieħed mill-aktar progressivi fl-Ewropa tal-Lvant." Il-kostituzzjoni u l-liġijiet jipprovdu għal-libertà tal-espressjoni u tal-istampa. L-awtorità regolatorja ewlenija għall-midja tax-xandir hija l-Kunsill Nazzjonali tax-Xandir tat-Televiżjoni u tar-Radju tal-Ukrajna (NTRBCU), li huwa responsabbli biex jagħti liċenzja lill-ħwienet tal-midja u jiżgura l-konformità tagħhom mal-liġi.

kyiv tiddomina s-settur tal-midja fl-Ukraina: gazzetti nazzjonali Den, Dzerkalo Tyzhnia, tabloids bħal The Ukrainian Week jew Focus, u t-televiżjoni u r-radju huma bbażati hemmhekk, għalkemm Lviv huwa wkoll ċentru ewlieni tal-midja nazzjonali. L-Aġenzija Nazzjonali tal-Aħbarijiet tal-Ukrajna, Ukrinform, twaqqfet hawn fl-1918. Il-BBC tal-Ukraina beda xxandar fl-1992. Mill-2022, 75% tal-popolazzjoni tuża l-Internet, u l-midja soċjali tintuża ħafna mill-gvern u n-nies.

Fl-10 ta 'Marzu, 2024, il-ħallieqa tad-dokumentarju 20 Days in Mariupol ingħataw l-Oscar fil-kategorija "L-Aħjar Film Dokumentarju", l-ewwel Oscar fl-istorja tal-Ukrajna.

Sport

L-Ukrajna bbenefikat ħafna mill-enfasi Sovjetika fuq l-edukazzjoni fiżika. Dawn il-politiki ħallew lill-Ukrajna b'mijiet ta' grawnds, pixxini, gyms, u ħafna faċilitajiet sportivi oħra. L-aktar sport popolari huwa l-futbol. L-aktar kampjonat professjonali importanti huwa l-Vyscha Liha ("premier league").

Ħafna Ukraini lagħbu wkoll mat-tim nazzjonali tal-futbol Sovjetiku, l-aktar ir-rebbieħa tal-Ballun tad-Deheb Ihor Belanov u Oleh Blokhin. Dan il-premju ngħata biss lil wieħed Ukrain wara x-xoljiment tal-Unjoni Sovjetika, Andriy Shevchenko. It-tim nazzjonali ddebutta fit-Tazza tad-Dinja tal-FIFA tal-2006 u wasal sal-kwarti tal-finali qabel ma tilef kontra ċ-champion eventwali, l-Italja.

Boxers Ukraini huma fost l-aqwa fid-dinja. Minn mindu sar iċ-champion mhux ikkontestat tal-cruiserweight fl-2018, Oleksandr Usyk rebaħ ukoll it-titli unifikati WBA (Super), IBF, WBO u IBO heavyweight. Din il-proeza għamlitu wieħed minn tliet boxers li għaqqad it-titli mondjali tal-cruiserweight u sar champion dinji tal-heavyweight. L-aħwa Vitali u Wladimir Klitschko huma eks-champions tad-dinja tal-piż tqil li kellhom diversi titli mondjali tul il-karriera tagħhom. Mill-Ukrajna wkoll Vasyl Lomachenko, midalja tad-deheb Olimpika fl-2008 u l-2012. Huwa ċ-champion mondjali unifikat tal-piż ħafif li jorbot ir-rekord għar-rebħ ta' titlu mondjali fl-inqas ġlied professjonali; tlieta. Minn Settembru 2018, huwa kklassifikat bħala l-aqwa boxer attiv fid-dinja, lira għal lira, minn ESPN.

Sergey Bubka kellu r-rekord tal-arblu mill-1993 sal-2014; B’saħħa kbira, veloċità u ħiliet ġinnastiċi, ġie magħżul l-aqwa atleta fid-dinja f’diversi okkażjonijiet.

Il-basketball kiseb popolarità fl-Ukrajna. Fl-2011, l-Ukrajna kisbet id-dritt li tospita l-EuroBasket 2015. Sentejn wara, it-tim nazzjonali tal-basketball tal-Ukrajna spiċċa fis-sitt post fl-EuroBasket 2013 u kkwalifika għat-Tazza tad-Dinja FIBA għall-ewwel darba fl-istorja tiegħu. Il-parteċipant tal-Euroleague Budivelnyk Kyiv huwa l-iktar klabb tal-basketball professjonali b'saħħtu fl-Ukrajna.

Iċ-ċess huwa sport popolari fl-Ukrajna. Ruslan Ponomariov huwa l-eks champion tad-dinja. Hemm madwar 85 Gran Mastru u 198 Master Internazzjonali fl-Ukrajna. Il-kampjonat tar-rugby jintlagħab madwar l-Ukrajna.

Kċina

Id-dieta tradizzjonali tal-Ukraina tinkludi tiġieġ, majjal, ċanga, ħut u faqqiegħ. Ukraini wkoll għandhom it-tendenza li jieklu ħafna patata; ċereali; u ħaxix frisk, mgħolli jew imnaddfin. Dixxijiet tradizzjonali popolari huma varenyky (għaġina mgħollija bil-faqqiegħ, patata, sauerkraut, ġobon cottage, ċirasa jew berries), nalysnyky (pancakes bil-ġobon cottage, żerriegħa tal-peprin, faqqiegħ, kavjar jew laħam), kapusnyak (soppa tal-kaboċċi ġeneralment magħmula minn laħam, patata , karrotti, basal, millieġ, pejst tat-tadam, ħwawar u ħwawar friski), borscht aħmar (soppa magħmula minn pitravi, kaboċċi u faqqiegħ jew laħam) u holubtsi (rombli tal-kaboċċi mimlijin bir-ross, karrotti, basla u laħam ikkapuljat). Oġġetti tradizzjonali moħmija jinkludu korovais imżejjen u ħobż tal-Għid tal-paska. L-ispeċjalitajiet Ukraini jinkludu wkoll it-tiġieġ ta' Kyiv u t-torta ta' Kyiv.

Ukraini jixorbu compote tal-frott, meraq, ħalib, ryazhanka, ilma minerali, tè u kafè, birra, inbid u horilka.

Organizzazzjoni territorjali

Monasteru Surp Khach f'Eski Qırım (Старий Крим, Eski Qırım)

Protesta kontra r-Russifikazzjoni. Il-banner jgħid "Iskola Ukraina għat-Tfal Ukraini!" 1960-1980s

L-Evanġelji ta' Novgorod Ostromir, li jmorru mill-1056 jew mill-1057, huwa t-tieni l-eqdem ktieb magħruf Slavi tal-Lvant, wieħed mill-ħafna manuskritti illuminati medjevali fil-Librerija Nazzjonali Russa.

Novgorodians litterati tas-seklu 14 bagħtu lil xulxin ittri miktuba fuq il-qoxra tal-betula.

Ix-xmara Tisa kif tgħaddi minn Rájiv (il-korsa ta' fuq, l-Ukrajna)

Il-Vorskla (Ukrajnjan: Ворскла) hija xmara li tgħaddi minn Belgorod Oblast fir-Russja lejn in-Nofsinhar sal-Grigal tal-Ukrajna, fejn tingħaqad mad-Dnieper. Għandu tul ta '464 kilometru (288 mi) u erja ta' baċin ta' 14,700 kilometru kwadru (5,700 sq mi). It-tributarji tal-lemin tax-xmara jinkludu Vorsklytsia u Boromlia, u t-tributarji tax-xellug Merla, Kolomak u Tahamlyk.

Id-diviżjonijiet tal-Ukraina huma taħt il-ġurisdizzjoni tal-Kostituzzjoni tal-Ukraina. L-Ukraina hija stat unitarju bi tliet livelli ta' diviżjonijiet amministrattivi: 27 reġjun (24 oblast (provinċji), żewġt ibliet bi status speċjali (Kyiv u Sebastopol) u repubblika awtonoma waħda), 136 raions (distretti) u 1469 hromadas.

Ir-riforma amministrattiva ta' Lulju 2020 għaqqdet il-biċċa l-kbira tal-490 raion wirt u 118-il belt ta' importanza reġjonali ta' qabel l-2020 f'136 raion riorganizzat, jew distrett tal-Ukraina. Il-livell li jmiss taħt raions huma hromadas.

Skont l-Artikolu 133 tal-Kostituzzjoni tal-Ukrajna kif emendata, is-sistema ta' organizzazzjoni amministrattiva u territorjali tal-Ukrajna tikkonsisti minn:

Diviżjonijiet amministrattivi tal-Ukrajna	Livell ta' suddiviżjoni	Territorju	Total
L-ewwel	repubblika awtonoma	1
	bliet bi status speċjali	2
	oblasts (reġjuni)	24
It-tieni	raions (distretti)	136
It-tielet	hromadas (komunitajiet territorjali)	1469

^ Verkhovna Rada tal-Ukrajna, ed. (6 ta' Marzu 2003). "Law of Ukraine. State Anthem of Ukraine" . Iċċekkja l-valuri tad-data f': |data= (għajnuna)Manutenzjoni CS1: lingwa mhix magħrufa (link)
^ CIA World Factbook (ed.). "People and Society: Ukraine". Arkivjat minn l-oriġinal fl-2016-07-09. Miġbur 2013-08-08. Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)
^ ^a ^b ^ċ ^d International Monetary Fund, ed. (Ottubru 2012). "Report for Selected Countries and Subjects". World Economic Outlook Database. Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)
^ Ġnus Magħquda, ed. (2013). "Human Development Report 2013" (PDF). Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)
^ Global Clinical Trials by Richard Chin, Elsevier, 2011, ISBN 0-12-381537-1 (page 345)
^ Futur ta ' Google Earth by Chandler Evans, BookSurge Publishing, 2008, ISBN 1-4196-8903-7 (page 174)
^ Ukrainian consul in NY (ed.). "Basic facts about Ukraine". Arkivjat minn l-oriġinal fl-2016-03-26. Miġbur 2013-08-08. Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)
^ Britannica.com (ed.). "Ukraine :: History – Britannica Online Encyclopedia". Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)

[anthem-1] Verkhovna Rada tal-Ukrajna, ed. (6 ta' Marzu 2003). "Law of Ukraine. State Anthem of Ukraine" . Iċċekkja l-valuri tad-data f': |data= (għajnuna)Manutenzjoni CS1: lingwa mhix magħrufa (link)

[pop-2] CIA World Factbook (ed.). "People and Society: Ukraine". Arkivjat minn l-oriġinal fl-2016-07-09. Miġbur 2013-08-08. Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)

[imf1-3] ċ ^d International Monetary Fund, ed. (Ottubru 2012). "Report for Selected Countries and Subjects". World Economic Outlook Database. Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)

[HDI-4] Ġnus Magħquda, ed. (2013). "Human Development Report 2013" (PDF). Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)

[5] Global Clinical Trials by Richard Chin, Elsevier, 2011, ISBN 0-12-381537-1 (page 345)

[6] Futur ta ' Google Earth by Chandler Evans, BookSurge Publishing, 2008, ISBN 1-4196-8903-7 (page 174)

[UKRCONSUL-7] Ukrainian consul in NY (ed.). "Basic facts about Ukraine". Arkivjat minn l-oriġinal fl-2016-03-26. Miġbur 2013-08-08. Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)

[8] Britannica.com (ed.). "Ukraine :: History – Britannica Online Encyclopedia". Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]