Urlop i elastyczny czas pracy

Oprócz podstawowych uprawnień do corocznego urlopu przepisy UE dotyczące prawa do równowagi między życiem zawodowym a prywatnym ustanawiają minimalne normy dotyczące urlopu ojcowskiego, rodzicielskiego i opiekuńczego, należących do kategorii urlopów rodzinnych. Przepisy te obejmują również dodatkowe prawa, takie jak prawo do ubiegania się o elastyczną organizację pracy oraz prawo do czasu wolnego od pracy z powodu działania siły wyższej (na przykład z pilnych względów rodzinnych, takich jak wypadek lub choroba bliskiego członka rodziny).

Pracodawca powinien znać te podstawowe zasady. Niezależnie od rodzaju umowy wszyscy pracownicy są uprawnieni do złożenia wniosku o urlop ze względów rodzinnych. Obejmuje to urlop rodzicielski, ojcowski, opiekuńczy i macierzyński. Nie można zwolnić pracownika, ponieważ ubiega się on o urlop ze względów rodzinnych lub korzysta z niego, ani traktować go gorzej niż pracowników, którzy tego nie robią.

Urlop wypoczynkowy

Wszyscy pracownicy mają prawo do co najmniej czterech tygodni płatnego urlopu rocznie (zwanego urlopem wypoczynkowym lub ustawowym). Nie można zastąpić urlopu wypoczynkowego ekwiwalentem pieniężnym, chyba że umowa z pracownikiem wygasła, zanim wykorzystał cały roczny urlop wypoczynkowy.

Urlop rodzicielski

Wszyscy pracownicy bez względu na płeć mają prawo do urlopu rodzicielskiego w przypadku narodzin lub adopcji dziecka, niezależnie od tego, jaką mają umowę (niepełny wymiar godzin, pełny wymiar godzin itp.).

Oboje rodzice mają prawo do co najmniej czterech miesięcy urlopu, z czego co najmniej dwa miesiące są płatne (zgodnie z przepisami krajowymi) i nie podlegają przeniesieniu. Niektóre kraje zezwalają jednemu z rodziców na przeniesienie części urlopu na drugiego rodzica (maksymalnie dwa miesiące). Oznacza to, że co najmniej dwa miesiące urlopu rodzicielskiego przysługują wyłącznie jednemu z rodziców i nie można ich przenieść.

Urlop ojcowski

Ojciec lub, jeżeli jest to uznane w prawie krajowym, równorzędny drugi rodzic, ma prawo do 10 dni roboczych urlopu ojcowskiego po narodzinach dziecka. Kraje UE mogą określić, czy urlop ojcowski może zostać wykorzystany częściowo przed urodzeniem dziecka, czy dopiero po jego urodzeniu oraz czy można z niego korzystać w sposób elastyczny, czy też nie.

Pracodawca nie może ograniczać tego prawa na podstawie okresu zatrudnienia ani stażu pracy. Należy przyznać urlop ojcowski zgodnie z przepisami krajowymi niezależnie od stanu cywilnego lub sytuacji rodzinnej pracownika.

Urlop macierzyński

Pracownica, która jest w ciąży, niedawno urodziła dziecko lub adoptowała dziecko, ma prawo do nieprzerwanego urlopu macierzyńskiego, trwającego co najmniej 14 tygodni, przyznanego na okres przed porodem lub adopcją i/lub po nich zgodnie z ustawodawstwem krajowym. Pracownica musi wykorzystać co najmniej dwa z tych 14 tygodni (te dwa tygodnie definiuje się jako „obowiązkowy urlop macierzyński”). W niektórych krajach UE obowiązują dłuższe okresy obowiązkowego urlopu macierzyńskiego. Nie można zwolnić pracownicy w czasie ciąży lub podczas urlopu macierzyńskiego.

Urlop opiekuńczy

Wszyscy pracownicy mają prawo do urlopu opiekuńczego w wymiarze co najmniej pięciu dni roboczych w roku. Tego rodzaju urlop można wykorzystać do opieki nad krewnym lub osobą mieszkającą w tym samym gospodarstwie domowym, którzy w znacznym stopniu potrzebują opieki lub pomocy z poważnych względów medycznych, określonych przez każde państwo UE zgodnie z przepisami krajowymi.

Urlop z pilnych względów rodzinnych (siła wyższa)

Wszyscy pracownicy mają prawo do wzięcia urlopu z powodu działania siły wyższej z pilnych względów rodzinnych, na przykład w przypadku choroby lub wypadku członka rodziny. Kraje UE mogą ograniczyć to prawo do określonej liczby dni w roku, liczby dni na jedno zdarzenie lub obu tych wariantów.

Prawa pracowników po powrocie z urlopu

Gdy pracownik wraca z urlopu rodzicielskiego, ojcowskiego lub opiekuńczego, ma prawo do powrotu na to samo stanowisko. Jeżeli nie jest to możliwe, należy zaoferować mu podobną pracę zgodnie z jego umową o pracę na tych samych warunkach. Po powrocie do pracy pracownik jest również uprawniony do korzystania z wszelkich ulepszeń warunków pracy wprowadzonych podczas jego nieobecności.

Elastyczna organizacja pracy

Pracownicy, którzy mają dzieci, do (co najmniej) ósmego roku życia dziecka mają prawo wystąpić o tymczasową elastyczną organizację pracy. Może to obejmować pracę zdalną, elastyczny harmonogram pracy lub skrócenie czasu pracy. Pracodawca musi należycie uwzględnić wszelkie wnioski o elastyczną organizację pracy i w razie decyzji o odmowie podać powody. Kraje UE mogą ograniczyć czas trwania elastycznej organizacji pracy.

Informacje o poszczególnych krajach

Zobacz również:

• Prawa socjalne oraz świadczenia dla pracowników w różnych krajach UE