Czas pracy
Jeżeli zatrudniasz pracowników, musisz znać unijne przepisy regulujące czas pracy i ich przestrzegać. Musisz zagwarantować swoim pracownikom określone w tych przepisach minimalne normy dotyczące odpoczynku dobowego i tygodniowego, przerw, pracy w nocy oraz urlopu wypoczynkowego i maksymalnego tygodniowego wymiaru czasu pracy.
Uwaga
Zawsze sprawdzaj, jakie przepisy obowiązują, ponieważ prawo krajowe lub układy zbiorowe mogą być bardziej korzystne dla pracowników.Czas pracy
Jako pracodawca masz obowiązek zadbać o to, by średni tygodniowy czas pracy – z godzinami nadliczbowymi włącznie – nie przekraczał 48 godzin. W zależności od obowiązujących przepisów krajowych ten średni tygodniowy czas pracy oblicza się w okresie odniesienia wynoszącym 4, 6 lub 12 miesięcy.
Odpoczynek dobowy i tygodniowy
- Odpoczynek dobowy: Musisz zapewnić pracownikom przynajmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku na dobę.
- Odpoczynek tygodniowy: Pracownicy mają też prawo do co najmniej 24 godzin nieprzerwanego odpoczynku na każde siedem dni w dwutygodniowym okresie odniesienia.
Przerwy
Jeżeli pracownicy pracują ponad 6 godzin dziennie, musisz im zapewnić przerwę. Długość tej przerwy określają zwykle układy zbiorowe lub przepisy krajowe.
Praca w nocy i w systemie zmianowym
Za pracę w nocy uznaje się sytuację, w której pracownicy pracują przynajmniej przez 3 godziny w okresie nocnym, określonym w prawie krajowym, trwającym co najmniej 7 godzin i obejmującym czas od północy do godziny 5 rano.
Jeżeli pracownik pracuje w porze nocnej przez pewną część rocznego czasu pracy, taka praca również uznawana jest za pracę w nocy. Oznacza to, że nawet jeśli taki pracownik nie pracuje codziennie na nocną zmianę, ale w ciągu roku regularnie wykonuje pracę w nocy, ma prawo do specjalnej ochrony jako pracownik pracujący w porze nocnej.
- Limity czasu pracy: Pracownicy wykonujący pracę w porze nocnej nie mogą pracować dłużej niż średnio 8 godzin na dobę w okresie odniesienia ustalonym w przepisach krajowych. Jeżeli z pracą związane jest szczególne ryzyko bądź poważne obciążenie fizyczne lub psychiczne, wówczas obowiązuje limit 8 godzin na każdą dobę (a nie średnia w okresie odniesienia).
- Badania lekarskie: Pracownikom pracującym w nocy lub w systemie zmianowym należy zapewnić bezpłatne kontrole stanu zdrowia, zanim rozpoczną pracę na nocną zmianę lub w systemie rotacyjnym. Takie badania lekarskie muszą być regularnie powtarzane i objęte tajemnicą lekarską. Jeżeli pracownik ma problemy zdrowotne związane z pracą wykonywaną w nocy, musisz go przenieść w miarę możliwości do pracy w porze dziennej lub na bardziej odpowiedniej zmianie.
Z życia wzięte
Uprawnienia do ochrony w związku z pracą w nocy w fabryce działającej 24/7.
Emma odpowiada za konserwację urządzeń w zakładzie, który działa nieprzerwanie przez 24 godziny na dobę, siedem dni w tygodniu. Emma nie pracuje w nocy codziennie, ale mniej więcej dwa razy w miesiącu musi objąć nocną zmianę, która trwa od 23 do 7 rano. Po zsumowaniu te regularne nocne zmiany stanowią pewną część jej rocznego czasu pracy. Ponieważ w ciągu roku Emma regularnie pracuje w nocy, jest uznawana za pracownika wykonującego pracę w porze nocnej. To oznacza, że ma prawo do opisanej wyżej ochrony, np. limitów czasu pracy w nocy oraz regularnych kontroli stanu zdrowia.
Urlop wypoczynkowy
Zgodnie z unijnymi przepisami dotyczącymi czasu pracy musisz zapewnić swoim pracownikom co najmniej cztery tygodnie płatnego urlopu rocznie. Jeżeli zatrudniasz pracowników tymczasowych lub pracujących na niepełny etat, mają oni prawo do płatnego urlopu proporcjonalnie do przepracowanego czasu pracy. Pracownik przebywający na zwolnieniu chorobowym ma prawo do urlopu wypoczynkowego w innym terminie. Oznacza to, że pracownikowi, który jest na zwolnieniu chorobowym w czasie planowanego wcześniej urlopu wypoczynkowego, przysługuje prawo do wykorzystania tego urlopu w innym terminie, niezależnie od tego, czy początek zwolnienia chorobowego wypada przed terminem czy też w trakcie tego planowanego urlopu.
Okresy odpoczynku w wyjątkowych okolicznościach
Jeżeli praca wymaga ciągłej obecności, świadczenia usług lub produkcji, możesz zastosować pewne odstępstwa od minimalnych okresów odpoczynku określonych w prawie UE, jeżeli zezwalają na to przepisy krajowe lub układy zbiorowe. Możliwość ta przysługuje w przypadku:
- szpitali i podobnych placówek
- służb pożarnictwa i służb ochrony ludności cywilnej
- sektorów, w których praca nie może zostać przerwana z przyczyn technicznych
- rolnictwa.
Takie odstępstwa mogą zostać przyznane również w układach zbiorowych pracy, pod warunkiem ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników. Wszystkie takie odstępstwa są jednak obłożone surowymi warunkami. Za każdy odebrany odpoczynek musisz zapewnić pracownikom równoważny czas odpoczynku wyrównawczego zaraz po okresie nieprzerwanej pracy.
Z życia wzięte
Reagowanie kryzysowe i odpoczynek wyrównawczy: Przypadek Pauliny, pielęgniarki
Podczas gwałtownej wichury pielęgniarkę Paulinę poproszono, by kontynuowała pracę po zakończeniu swojej zmiany, ze względu na dużą liczbę pacjentów wymagających pilnej pomocy. Po skończonej pracy Paulina ma zwykle 11 godzin na odpoczynek. Z powodu sytuacji kryzysowej czas odpoczynku został jednak odłożony na później. Kiedy tylko sytuacja się uspokoiła, następnego dnia Paulina dostała dodatkowy czas, by zregenerować siły.
Uwaga
W wyjątkowych sytuacjach, w których przyznanie odpoczynku wyrównawczego nie jest możliwe z przyczyn obiektywnych, pracownikowi należy jednak zapewnić odpowiednią ochronę.Czas dyżuru i pozostawania w gotowości do pracy
Pracownicy zatrudnieni w sektorach opieki zdrowotnej, służb ratunkowych, obsługi technicznej itp. często muszą pełnić dyżur lub pozostawać w gotowości do pracy. Jeżeli wymagasz od swoich pracowników, by dyżurowali lub pozostawali w gotowości do pracy, musisz wiedzieć, że przepisy UE określają, czy taki rodzaj pracy zalicza się do czasu pracy.
Dyżur: Jeżeli pracownik podczas dyżuru musi przebywać w miejscu pracy lub w innym miejscu
wyznaczonym przez pracodawcę, czas ten zgodnie z prawem UE zalicza się do czasu pracy.
Musi być w pełni wliczony do godzin pracy.
Z życia wzięte
Dyżury Marii w szpitalu liczą się jak zwykły czas pracy.
Maria jest lekarką, pracuje w szpitalu i ma przypisany dyżur. W tym czasie musi pozostać w szpitalu i być gotowa do pracy w pilnych przypadkach. Podczas dyżuru, nawet jeśli nie leczy pacjentów, musi przebywać na miejscu i być natychmiast dostępna. Zgodnie z prawem UE cały ten czas zalicza się do godzin pracy.
Gotowość do pracy: Jeżeli pracownik pozostaje w gotowości do pracy, ale nie przebywa w miejscu pracy, tylko na przykład w domu, to od ograniczeń nałożonych przez pracodawcę zależeć będzie, czy ten czas lub jakaś jego część zostaną uznane za czas pracy. Jeżeli ograniczenia nałożone przez pracodawcę nie uniemożliwiają pracownikowi zajmowania się w tym czasie swoimi sprawami, za czas pracy należy uznać wyłącznie czas związany z faktycznym wykonywaniem pracy. Należy jednak pamiętać, że przepisy krajowe mogą różnie interpretować gotowość do pracy, a ponadto obowiązywać mogą szczególne warunki i porozumienia.
Z życia wzięte
Unijne przepisy dotyczące gotowości do pracy: przypadek Aleksa
Aleks pracuje jako konserwator sprzętu. Przez jedną noc w tygodniu musi pozostawać w gotowości do pracy, ale może w tym czasie przebywać w domu lub w dowolnym innym miejscu w pobliżu miejsca pracy. Pracodawca wymaga, by w tym czasie Aleks zawsze odpowiadał na wezwania i w ciągu pięciu minut stawiał się w miejscu pracy. Zgodnie z unijnymi przepisami cały ten czas liczy się jako czas pracy.
Indywidualne uzgodnienia
Jeśli zezwalają na to przepisy krajowe, możesz ustalić z pracownikiem, że czas jego pracy będzie wykraczał poza tygodniowy limit 48 godzin. Pracownicy mogą nie wyrazić zgody na takie ustalenia, mogą też w dowolnym momencie i bez konsekwencji wycofać swoją zgodę. Pracodawca musi prowadzić aktualne wykazy wszystkich pracowników, którzy pracują w takim trybie. Możliwe jest wyłącznie wydłużenie maksymalnego tygodniowego czasu pracy. Indywidualne uzgodnienia nie mają zastosowania do pozostałych zasad regulujących czas pracy.
Z życia wzięte
Prawo do równowagi między życiem zawodowym a prywatnym
Franek jest informatykiem. Pracodawca poprosił go, by przy niektórych projektach pracował w wymiarze czasu pracy przekraczającym 48 godzin w tygodniu. Franek nie zgodził się jednak na takie rozwiązanie, ponieważ ceni sobie równowagę między życiem zawodowym a prywatnym. Pracodawca szanuje jego decyzję i pozwala mu pracować w zwykłym wymiarze czasu pracy, bez negatywnych konsekwencji.
Przypadki szczególne
- Pracownicy transportu: Jeśli Twoi pracownicy świadczą usługi transportu kolejowego, powietrznego, drogowego lub wodnego pasażerów lub towarów, musisz przestrzegać specjalnych zasad dotyczących czasu pracy.
- Młodzi pracownicy: W przypadku gdy zatrudniasz młodych pracowników, zastosowanie mają również specjalne przepisy regulujące czas pracy.
Informacje dotyczące poszczególnych krajów